Zin in school. Ja toch?

Een school is de plaats waar je je als kind beschermd voelt, waar je terechtkan met je problemen en soms waar je je enige voedzame maaltijd van de dag krijg. Als scholen sluiten, is die veilige haven voor kwetsbare kinderen niet langer bereikbaar. UNICEF België lanceerde daarom de #ZinInSchool-campagne om het recht op onderwijs voor ieder kind, overal ter wereld, in de kijker zetten.

Het belang van onderwijs en de bredere schoolomgeving kan nauwelijks overschat worden. Ieder kind heeft niet alleen recht op onderwijs, maar heeft ook recht op kwaliteitsvol onderwijs om zich ten volle te kunnen ontplooien. Dat staat zo in het wereldwijd geratificeerde Kinderrechtenverdrag.

Toegegeven, het blijft een moeilijk evenwicht: de afweging tussen veiligheid enerzijds en het recht op onderwijs anderzijds.

Op school leren kinderen ook veerkracht ontwikkelen en omgaan met trauma’s tijdens crisismomenten.

Een school is de plaats waar kinderen zich beschermd voelen, waar ze terecht kunnen met hun problemen of waar ze soms zelfs hun enige voedzame maaltijd van de dag krijgen. Het is de plaats waar ze sociale contacten hebben, kunnen spelen en sporten met hun vrienden… Op school leren kinderen ook veerkracht ontwikkelen en omgaan met trauma’s tijdens crisismomenten.

De kost van een schoolsluiting

Als kinderen niet langer naar school kunnen, dan heeft dat een enorme impact op hun ontwikkeling.

Er is niet alleen de leerachterstand met alle mogelijke negatieve gevolgen op lange termijn, maar daarnaast kunnen de schoolsluitingen ook een hele resem psychosociale problemen met zich meebrengen. Door een gebrek aan fysieke activiteit en sociale interactie en door meer emotionele stress gaat ook het welzijn en de mentale gezondheid van kinderen fors achteruit. Kinderen en jongeren lijden onder de last die een stresserend gezinsleven met zich meebrengt: de stress door het verlies van de baan van hun ouders, isolatie, angst dat hun gezinsleden ziek zullen worden…

Kinderen en jongeren maakten zich de voorbije maanden ook zorgen over hun opleiding en over hoe ze hun opleiding thuis konden voortzetten. Velen hadden last van slaapproblemen en angst.

Wanneer die veilige schoolomgeving wegvalt, vergroot wereldwijd het risico op kindermisbruik, verwaarlozing en uitbuiting.

Voor kinderen die al met leermoeilijkheden kampen, heeft het sluiten van de scholen een enorme impact. De vrees bestaat dat sommige kwetsbare kinderen na de crisis zelfs nooit meer zullen terugkeren naar school.

In geval van een schoolsluiting kunnen kinderen en jongeren bovendien ook moeilijker terecht bij ondersteuningsdiensten die op school worden aangeboden. Scholen zijn dus niet langer beschikbaar als veilige haven voor kwetsbare kinderen. Wanneer die veilige schoolomgeving wegvalt, vergroot wereldwijd het risico op kindermisbruik, verwaarlozing en uitbuiting: tienerzwangerschappen, seksuele uitbuiting, kindhuwelijken, geweld, kinderarbeid… De afgelopen maanden hebben ook de callcenters en politie in België melding gemaakt van een toename van huiselijk geweld. Als kinderen voor langere tijd niet naar school gaan, neemt de kans op fysiek, emotioneel en seksueel geweld toe.

Voor de meest kwetsbare meisjes zijn die risico’s bovendien nog groter. Tijdens de ebola-uitbraak in West-Afrika in 2014 bijvoorbeeld, verdubbelde het percentage tienerzwangerschappen in Sierra Leone en konden veel meisjes niet verder studeren toen de scholen weer open gingen.

Zoeken naar alternatieven

Op het hoogtepunt van de lockdown werden 1,6 miljard kinderen, ofwel 90% van de schoolgaande jeugd wereldwijd, afgesneden van onderwijs, maar ook van de steun van vrienden en leerkrachten.

Wanneer contactonderwijs niet langer mogelijk is, dan is afstandsonderwijs zeker een goede oplossing, die tijdelijk soelaas kan bieden. Op die manier kan er verder onderwijs geboden worden, maar het kan nooit de school vervangen als veilige plaats waar kinderen zich ten volle kunnen ontplooien of op krachten komen wanneer het moeilijk gaat.

Wereldwijd ligt het probleem vooral in grote verschillen in toegang tot smartphones, internet, tv, radio en zelfs elektriciteit.

Bovendien heeft niet ieder kind dezelfde toegang tot bepaalde technologieën, ook in België. Zo blijft online leren nog vaak voorbehouden aan enkel de meer bevoorrechte leerlingen. En deze digitale kloof draagt bij tot een grotere prestatiekloof.

Wereldwijd ligt het probleem vooral in grote verschillen in toegang tot smartphones, internet, tv, radio en zelfs elektriciteit. Er is ook een verschil tussen kinderen die in stedelijke gebieden wonen en kinderen die in meer rurale gebieden wonen. Maar ook het hebben van een aparte ruimte om te studeren en ondersteuning binnen het gezin kan het verschil maken. Afstandsonderwijs is bovendien slecht aangepast aan de specifieke behoeften van jonge kinderen of kinderen met speciale behoeften, wat leidt tot ongelijkheden in toegang en onderwijskansen vanaf de eerste levensjaren van kinderen.

Daarom is het belangrijk om te blijven inzetten op verschillende alternatieve low-tech opties, zoals radio- en televisielessen en gedrukte materialen tot thuisonderwijs. Deze alternatieve oplossingen moeten zo inclusief mogelijk zijn zodat ze werkelijk voor ieder kind ingezet kunnen worden, aangepast aan de nationale context.

We hebben op dit moment de mogelijkheid om de alternatieven die we tijdens de crisis al hebben uitgewerkt en getest, nu te gebruiken om onderwijssystemen te verbeteren. Dit mag ons echter niet doen vergeten dat niets de persoonlijke interactie tussen studenten, leraren en leeftijdsgenoten kan vervangen. Als het veilig kan, dan is een permanente heropening van de scholen van fundamenteel belang. Anders dreigt er een verloren generatie.

UNICEF België roept alle kinderen in heel België op om hun boekentas aan het raam te zetten tijdens de laatste twee weken van augustus. Met de #ZinInSchool-campagne willen we het belang van en het recht op onderwijs voor ieder kind ter wereld in de kijker zetten. We willen ook aan kinderen de kans geven om hun stem te laten horen over het feit dat ze de school als bredere omgeving gemist hebben en meer dan ooit zin in school hebben.

Dirk Jacxsens is algemeen directeur van UNICEF België.