Steeds meer Mexicaanse gemeenschappen keren politiek de rug toe

© Heriberto Paredes

 

Op 1 juli koos Mexico een nieuwe president, de centrumlinkse Andrés Manuel López Obrador. De kaarten in het land werden grondig herschud: de traditionele machtspartijen PRI en PAN kregen van buitenstaander López Obrador serieuze klappen en werden federaal naar de oppositie herleid. Talloze Mexicanen kijken reikhalzend uit naar de verandering die de hervormingskandidaat belooft.

Toch keren steeds meer gemeenschappen in Mexico – vooral inheemse – de traditionele partijpolitiek resoluut de rug toe. Ze voeren zelfbestuur in en doppen hun eigen boontjes. Zo houdt het stadje Ayutla de los Libres, aan de kust van de deelstaat Guerrero, twee weken na de nationale historische stembusslag alsnog zijn eigen verkiezingen. MO* was erbij.

Ayutla kiest namelijk voor zelfbestuur volgens de gebruiken en gewoontes van de oorspronkelijke bewoners van het gebied. De Mexicaanse wet laat dat toe wanneer inwoners overwegend vanuit oorspronkelijke – inheemse - bewonersgroepen afkomstig zijn.

Politiek is een feest

Zondag 15 juli. Sinds vroeg druppelen bewoners uit de 140 omliggende gemeenschappen en deelgemeenten – kleine dorpjes - naar het centrum van Ayutla. Ze zijn op hun paasbest in traditionele kledij en vertegenwoordigen drie etnische gemeenschappen: de me’pha, ñu savi en de gemengde bevolking.

Eerder werd al een volksvergadering van 280 bewoners – de helft mannen, de helft vrouwen – verkozen. Die kiest vandaag op haar beurt de leden van twee zogenaamde Hoge Raden – Regering en Veiligheid – wiens leden voortaan over veiligheid, gezondheid, onderwijs en cultuur in Ayutla beslissen. Ze vervangen de voormalige gemeenteraad met burgemeester.

Zo’n tweeduizend mensen zijn opgedaagd om de eerste bijeenkomst van de volksvergadering bij te wonen. Ze volgen op grote schermen die buiten de vergaderzaal zijn opgesteld. De sfeer is uitgelaten. Er wordt chilate geserveerd, een verfrissend drankje op basis van cacao. Toeschouwers genieten van traditionele dans.

© Heriberto Paredes

Meer dan tweeduizend mensen wonen de eerste bijeenkomst van de nieuwe volksvergadering van Ayutla bij.

Ayutla wordt de eerste gemeenschap in Guerrero die voor deze vorm van zelfbestuur kiest. Mogelijk volgen andere het voorbeeld. Het verkiezingsproces wordt beveiligd door de politie. Het electorale instituut van de staat Guerrero certificeert de resultaten. Alles gebeurt netjes volgens de regels.

‘Ayutla wordt een referentie in de streek’, zegt Bruno Plácido, een inheemse verzetsleider en oprichter van lokale veiligheidsinitiatieven. ‘De inheemse gemeenschappen van Ayutla doen nu legaal wat ze in de praktijk toch al deden.’

Bredere trend

Het initiatief van Ayutla past in een bredere trend in Mexico. Ook in de naburige deelstaat Michoacán voorkwamen een aantal gemeenschappen dat bij de verkiezingen stemhokjes geplaatst werden. Zelfbestuur wint er aan populariteit. Politieke partijen hebben geen oplossing voor onveiligheid, zeggen bewoners, en ze voeren slecht beleid.

‘De hang naar autonomie van inheemse gemeenschappen komt voort uit de war on drugs die is ontketend in 2006’

‘De hang naar autonomie van inheemse gemeenschappen komt voort uit de war on drugs die is ontketend in 2006’, zegt Raúl Romero Gallardo, socioloog aan de Nationale Autonome Universiteit van Mexico (UNAM), en gespecialiseerd in sociale bewegingen.

‘Die oorlog heeft het geweld in heel Mexico alleen maar doen toenemen, en heeft zeker in traditionele gemeenschappen tot gedwongen onteigeningen geleid, naarmate drugsbendes ander terrein opzochten. De context verschilt van regio tot regio, maar de recente emancipatiebeweging is zonder twijfel een reactie op het jarenlange geweld.’

Heriberto Paredes

Meer dan tweeduizend mensen wonen de eerste bijeenkomst van de nieuwe volksvergadering van Ayutla bij.

Vertrouwen in overheid al langer zoek

Vertrouwen in de overheid is in Guerrero al langer zoek. Dat is niet onbegrijpelijk. In 1995 werden zeventien boeren die op weg waren naar een betoging in Aguas Blancas in koelen bloede vermoord door de politie, die achteraf met het bewijs knoeide. In een dorp dichtbij Ayutla, El Charco, werden in 1998 elf jongeren, vermoedelijke guerrillastrijders, geëxecuteerd door soldaten. Recenter verdwenen in Guerrero 43 studenten van de lerarenschool van Ayotzinapa nadat ze opgepakt werden door de politie.

Vele aanwezigen in Ayutla zeggen dat ze al jaren de facto aan zelfbestuur doen. Politieke partijen zijn er om de schijn hoog te houden, klinkt het.

Zulke misbruiken beheersen het collectieve bewustzijn in de streek. Vele aanwezigen in Ayutla zeggen dan ook aan MO* dat ze al jaren de facto aan zelfbestuur doen. Politieke partijen zijn er om de schijn hoog te houden, klinkt het.

‘De inheemse volkeren van Mexico hebben historisch sowieso naar zelfbestuur geneigd’, zegt Bruno Plácido, een van de bekendste activisten van de regio. ‘De context vandaag wordt gekenmerkt door institutionele verzwakking en het kopen van macht. Meer dan ooit is het moment gekomen om de hang naar autonomie in de praktijk om te zetten. Dit zit er al sinds de opstand van het zapatistische bevrijdingsleger aan te komen (in 1994 verklaarde een guerrillaleger van inheemse soldaten een stuk van de deelstaat Chiapas onafhankelijk, nvdr.).’

Voor Plácido gaat het in Ayutla niet zomaar om een eenvoudige verandering van regeringsvorm. ‘Het gaat ‘m om de vrijheid van mensen die lange tijd als slaven geleefd hebben. Met dit process worden hun rechten hersteld.’

In de kuststreek en het hoogland van Guerrero hebben inheemse verzetsbewegingen al decennia te maken met uiteenlopende repressieve offensieven en het geweld van de georganiseerde misdaad. De voorbije jaren zijn in de staat wel tien groepen gemeenschapspolitie opgericht, zogenaamde autodefensas. Ook in de verschillende dorpen en gebieden van Ayutla opereren vandaag verschillende zulke groepen.

Zulke initiatieven gaan over meer dan enkel veiligheid, zegt Bruno Plácido, tevens de oprichter van de zogenaamde Coordinadora Regional de Autoridades Comunitarias (CRAC), een netwerk van gemeenschapspolitie. ‘Er bestaat nogal wat verwardheid over onze systemen van gemeenschapspolitie (zogenaamde autodefensas, nvdr.): die moet je beschouwen als een uitoefening van onze rechten en een project om onderwijs en gezondheidszorg voor onze gemeenschappen te kunnen garanderen. De basis van zulke initiatieven is altijd zelfbeschikking, gemeenschappen die zelf beslissen hoe te leven.’

Heriberto Paredes

 

Ayutla niet onverdeeld

Ayutla is niet onverdeeld enthousiast over het nieuwe zelfbestuur van de gemeenschap. Een aantal bewoners, voornamelijk niet-inheems, tekent op de dag van de verkiezingen luid verzet aan. Ze vrezen voor onteigening wanneer straks een nieuwe regering de lakens uitdeelt. Of die vrees terecht is, is niet meteen duidelijk.

De Afro-Mexicanen van de regio, afstammelingen van Afrikaanse slaven, zijn dan wel vertegenwoordigd in de volksvergadering, maar zonder expliciete erkenning van hun etniciteit. Mijane Jiménez Salinas, voorzitster van de lokale ngo Mano Amiga de la Costa Chica, wil daar verandering in brengen. ‘De nieuwe regering vermeldt onze oorsprong niet. Maar we zijn aanwezig.’

De nieuwe regering van inheemse gebruiken en gewoontes zal moeten rekening houden met die afromexicanos, die op dezelfde manier erkenning willen als de inheemse en mestizo – gemengde – bevolking. Haar voortbestaan staat immers op het spel.

Vertaling: Arthur Debruyne

© Heriberto Paredes

 

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2770   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2770  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.