Europese trojka blijft aandringen

Volledige privatisering Grieks waterbedrijf dreigt na verkiezingsoverwinning rechts-liberale partij Nea Dimokratia

© Hans Wetzels

In het kantoor van EYATH vindt een crisisvergadering plaats

Het is een vroege maandagochtend in de Griekse havenstad Thessaloniki. Een groep werknemers van waterbedrijf EYATH verzamelt zich op de stoep voor het met graffiti bedekte kantoor van hun werkgever. Ze hangen protestspandoeken op aan de gevel en sluiten de hoofdingang af voor het publiek.

Inwoners van Thessaloniki die hun waterrekening komen betalen wordt verzocht rechtsomkeert te maken. Binnen in het kantoor barst een felle discussie los, onder leiding van de Griekse waterwerkersvakbond. Luidkeels discussiëren de loodgieters, baliemedewerkers en onderhoudsmonteurs over de toekomst van het waterbedrijf.

‘Ik kan niet toestaan dat goed water voor inwoners door de directie op de tocht gezet wordt.’

Buiten wordt er geschreeuwd. Enkele cameraploegen van de Griekse televisie verzamelen zich op de stoep terwijl een eenzame beveiligingsagente de ingang bewaakt.

Dimitris Karatzoglou werkt al jaren als loodgieter voor het stedelijke waterbedrijf EYATH. Hij is boos over de cao-onderhandelingen die deze maand vastliepen en weigert aan het werk te gaan voor er fatsoenlijke loonafspraken op tafel liggen. Hij betwijfelt of die er ooit van zullen komen.

Door nu alvast te bezuinigen op loonkosten wil de directie voorsorteren op verkoop, zegt hij stellig: ‘Je eigen werknemers niet genoeg willen betalen is nooit goed nieuws voor de kwaliteit van een product. Maar ik ben geen automonteur. Elke dag zorg ik ervoor dat mensen in Thessaloniki toegang hebben tot goed water, dat is een primaire levensbehoefte. Ik kan niet toestaan dat goed water voor inwoners door de directie op de tocht gezet wordt.’

© Hans Wetzels

Loodgieter Dimitris Karatzoglou staat de pers te woord

Eurocrisis

Het gonst al jaren van de geruchten over de verkoop van de Thessaloniki Water Supply & Sewerage Company (EYATH). Een deel van de aandelen wordt al bijna twee decennia verhandeld op de Atheense effectenbeurs. In diezelfde periode zijn de waterprijzen volgens cijfers van de vakbond verdrievoudigd.

Volledige privatisering van EYATH is daarom tot nu toe altijd tegengehouden. Maar sinds de verkiezingen in juli zijn gewonnen door de rechts-liberale partij Nea Dimokratia van ex-bankier Kyriakos Mitsotakis, vrezen Karatzoglou en zijn collega’s het ergste.

Waterbedrijf EYATH staat op een lijst van staatsbezittingen die op termijn verkocht moeten worden.

De druk op de Griekse overheid om staatsbedrijven als EYATH te privatiseren is groot, sinds Griekenland tijdens de eurocrisis in 2010 geld moest lenen bij het Europese Stabiliteitsmechanisme (ESM) om crediteuren terug te betalen en een staatsbankroet te voorkomen. Het ESM is een financieel noodfonds onder toezicht van de Europese Commissie, de Europese Centrale Bank (ECB) en het Internationaal Monetair Fonds (IMF) – samen de “trojka”.

In ruil voor miljarden euro’s aan steun eiste de trojka een verregaand programma van hervormingen en bezuinigingen van de Grieken. Athene moest forse btw-verhogingen doorvoeren, sneed in de pensioenvoorziening en verkocht allerlei staatsbedrijven om toch maar geld binnen te halen.

Ook waterbedrijf EYATH staat sindsdien op een lijst van staatsbezittingen die op termijn verkocht moeten worden. Meteen na toekenning van de eerste schrijf van ESM-noodsteun zette de regering 51 procent van EYATH in de etalage, onder druk van de trojka.

Al snel bleken onder meer de Franse watermultinational Suez en het Israëlische staatsbedrijf Mekorot interesse te hebben. Toen al informeerden geïnteresseerde bedrijven opzichtig naar de plannen van de Griekse staat met het resterende aandelenpakket, zo staat te lezen in aanbestedingsdocumenten van de overheid.

Protesten en vergaderingen

In Thessaloniki leiden de verkoopplannen tot verzet. In 2011 al verspreidden allerlei protestacties en demonstraties zich als een lopend vuurtje door de havenstad. De waterwerkersvakbond organiseerde een hongerstaking en tijdens een bezoek van een Suez-delegatie hingen ze een waterinstallatie vol met antiprivatiseringsspandoeken.

‘Als je de watervoorziening aan marktpartijen overlaat, wordt de kwaliteit slechter en stijgen de prijzen.’

Studenten, buurtbewoners en ondernemers organiseerden burgerbijeenkomsten op het plein rond de Witte Toren aan de baai van Thessaloniki. Ze experimenteerden met vormen van directe democratie en vergaderden over de wenselijkheid van de privatiseringspolitiek, aangestuurd vanuit Athene. Samen met de protesterende vakbondsleden besloten ze een referendum te organiseren over de toekomst van EYATH.

Kostas Nikolaou geeft les aan de Universiteit van Thessaloniki en was jarenlang betrokken bij de protesten: ‘We hebben over de hele wereld kunnen zien wat er gebeurt als je de watervoorziening aan marktpartijen overlaat. Dan wordt de kwaliteit slechter en stijgen de prijzen. Als mensen de waterrekening niet meer kunnen betalen heb je niets aan een efficiënt gerund waterbedrijf.’

© Hans Wetzels

Kostas Nikolaou was betrokken bij het Griekse referendum tegen waterprivatisering: ‘Als mensen de waterrekening niet meer kunnen betalen heb je niets aan een efficiënt gerund waterbedrijf.’

Nikolaou nipt van een ijskoffie in een klein barretje op wandelafstand van de Witte Toren. Vanaf het moment dat bekend werd dat de inwoners van Thessaloniki een referendum willen organiseren, ondervonden ze tegenwerking van de regering. ‘Zelfs op de dag van het referendum werd het opeens verboden om overheidslocaties te gebruiken voor de stemming’, vertelt Nikolaou lachend. ‘Mensen zouden gearresteerd kunnen worden.’

‘Toen hebben we de stembussen buiten op de stoep neergezet. Die dag hielpen er tweeduizend vrijwilligers mee die de hele dag in de brandende zon stonden, opdat het referendum kon doorgaan. Multinationale ondernemingen als Suez zijn geen filantropische instellingen. Uiteindelijk heeft 98 procent van de mensen tegen verkoop van EYATH gestemd.

Privatiseringsfonds

Het referendum heeft effect: de verkoop van het waterbedrijf wordt opgeschort. Als in 2015 de linkse partij Syriza de verkiezingen wint, lijkt de privatisering definitief afgewend. Nieuwbakken premier Alexis Tsipras organiseert een nationaal referendum waarin de Griekse bevolking de eisen van de schuldeisers afwijst. Maar Griekenland staat er financieel nog steeds slecht voor: de trojka is genadeloos.

In ruil voor alweer een nieuwe tranche aan noodleningen moet Athene dit keer een onafhankelijk privatiseringsfonds optuigen om de verdere verkoop van staatsbedrijven in goede banen te leiden. Grootaandeelhouder van dat zogenaamde ‘Superfonds’ (officieel: Hellenic Corporation of Assets and Participations – HCAP) wordt het Griekse ministerie van Financiën. Het staatsfonds wordt eigenaar van de Nationale Bank van Griekenland, de havenautoriteiten van Piraeus en Thessaloniki, krijgt zeggenschap over de concessierechten voor verschillende vliegvelden, gasopslagfaciliteiten, allerlei overheidsgebouwen, het staatspostbedrijf en ook over EYATH.

Het Griekse fondsbestuur rapporteert rechtstreeks aan EU-ambtenaren. Bedrijven waarvan het Superfonds nu de hoofdaandeelhouder is, moeten bedrijfsplannen bezorgen, hun beurswaarde rapporteren en de Superfondsmanagers mogen zelfs volledige raden van bestuur naar huis sturen, zo is te lezen in een evaluatierapport van de Europese Commissie over het Superfonds. ‘Syriza heeft altijd geprobeerd waar mogelijk privatiseringen te vermijden’, vertelt partijlid Maria Karagianni in een klein restaurantje in Thessaloniki. ‘Dat we in 2015 gedwongen waren akkoord te gaan met de oprichting van het Superfonds was een belangrijke nederlaag. Het expliciet vastgelegde doel van dat fonds is immers de verkoop van staatseigendommen.’

© Hans Wetzels

de hoofdingang van het EYATH-hoofdkwartier wordt geblokkeerd

Romeinse agora

Uit gelekt gezamenlijk onderzoek van IMF, ECB en Europese Commissie bleek in 2015 al dat jarenlange bezuinigingen de Grieken eigenlijk geen meter vooruithelpen

Karagianni klom vanuit de lokale jeugdafdeling op binnen de gelederen van Syriza. Rondom de antieke Romeinse agora in het centrum van Thessaloniki mengen dakloze flessenverzamelaars zich geruisloos met de drinkende studenten. In het parkje verderop hangt een groepje Afrikaanse vluchtelingen doelloos rond. De muren in de wijk staan vol met graffitislogans die oproepen tot revolutie. De crisis is verre van voorbij in Griekenland, wijst Karagianni om zich heen. De werkloosheidscijfers zijn nog steeds hoger dan in de rest van de EU en het land is nog lang niet uit de schulden.

Uit gelekt gezamenlijk onderzoek van IMF, ECB en Europese Commissie bleek in 2015 al dat jarenlange bezuinigingen de Grieken eigenlijk geen meter vooruithelpen, dat de opbrengsten van de privatiseringen schromelijk overschat zijn en dat zonder schuldverlichting Griekenland zijn overheidsfinanciën onmogelijk op orde kan krijgen.

Desondanks blijft het Superfonds zijn privatiseringsportfolio jaar na jaar uitbreiden. Begin 2019 schrijft het in een strategisch plan voor de watersector dat bij tegenvallende inkomsten de consumentenprijzen verhoogd kunnen worden en dat “kostenreductie” voor de waterbedrijven de belangrijkste prioriteit is.

Ook staat nog steeds 49 procent van de EYATH-aandelen in de verkoop. Dat dit niet meer is, is te danken aan een wet die Syriza door het parlement wist te loodsen, legt Karagianni uit. Het (door de staat gerunde) Superfonds moet eigenaar blijven van vijftig procent plus 1 aandeel van EYATH om de overheid in staat te stellen publieke dienstverlening onder controle te houden. Maar na de verkiezingsoverwinning van Mitsotakis is de volledige verkoop van EYATH volgens Karagianni terug van weggeweest.

De Europese Commissie weigert desondanks ieder commentaar, en woordvoerder Gregory Antoniadis laat namens het Superfonds in een e-mail weten niet te willen reageren op ‘geruchten en speculaties’. Karagianni: ‘Syriza heeft de verkoop van EYATH jaren kunnen tegenhouden. Het is nu wachten op de exacte plannen van de nieuwe regering voor de watersector. Ze staan in elk geval stukken welwillender tegenover de private sector. Dat is zorgelijk, want water is een mensenrecht en toegang moet door de overheid gegarandeerd kunnen worden.’

Blijf op de hoogte

Schrijf je in op onze nieuwsbrieven en blijf op de hoogte van het mondiale nieuws
Lucratief

Water is niet alleen in Griekenland een heet hangijzer – zeker nu waterschaarste wereldwijd een probleem wordt door droogte en klimaatverandering. Volgens een rapport van het Amerikaanse Water Resources Institute en de Europese Commissie zijn de grootste problemen te verwachten in Qatar, waar de watervoorziening bijna helemaal afhankelijk is van peperdure zeewaterontzouting. Verder bevinden Israël, Libanon, Iran, India, Saoedi-Arabië en Botswana zich in de gevarenzone. In Europa dreigt waterschaarste in zeven landen – waaronder Spanje, België en Griekenland.

‘Dit hele spelletje draait om geld verdienen. Niet om betaalbaar water garanderen aan de mensen in Thessaloniki.’

In de regel betekent schaarste voor industrie en investeerders lucratieve business, foetert vakbondsleider Yiorgos Archontopoulos in zijn raamloze kelderkantoor onder het EYATH-hoofdkwartier. De muren hangen vol met vakbondsvlaggen, manifesten en oude foto’s. Overal slingeren actieflyers en glazen flessen water rond. ‘Denk je dat een bedrijf als Suez genoegen neemt met de 49 procent die ze nu kunnen krijgen? Nu we een nieuwe regering hebben, zal de druk om de wet op te heffen die de overheid verplicht meerderheidsaandeelhouder te blijven alleen nog maar toenemen’, legt de vakbondsman uit. ‘Dit hele spelletje draait om geld verdienen. Niet om betaalbaar water garanderen aan de mensen in Thessaloniki.’

© Hans Wetzels

Yiorgos Archontopoulos in zijn vakbondskantoor in Thessaloniki

Overheidshanden

Archontopoulos is een boom van een vent. Zijn favoriete vervoermiddel is een grote motorfiets. Als vakbondsleider was hij een drijvende kracht achter de referendumbeweging in Thessaloniki. Onder zijn leiding wist de organisatie een waterprogramma uit de grond te stampen om vierduizend arme gezinnen van gratis water te kunnen voorzien. Ook werkte hij mee aan een EU-campagne om water te erkennen als een mensenrecht: onder de naam Right2Water werden er bijna 2 miljoen handtekeningen opgehaald. Uiteindelijk erkende de Europese Commissie water als publiek goed en gaf toe dat het waterbeheer het beste gebeurt in overheidshanden.

Dat de trojka desondanks blijft aandringen op de privatisering van Griekse waterbedrijven is volgens Archontopoulos dan ook een schandaal. ‘Naast Thessaloniki bestaat Griekenland uit duizenden eilanden. Inwoners zijn daar voor hun water afhankelijk van dure processen als zeewaterontzouting. Zolang de Griekse watersector staatseigendom is, kan daar gemakkelijk belastinggeld tegenaan gesmeten worden. Op het moment dat private ondernemingen kosten en baten gaan afmeten verandert de dynamiek. Dat kan betekenen dat boeren op zo’n eiland opeens niet meer kunnen betalen voor ontzilting’, legt de vakbondsactivist uit.

Hij zit achter een oude, zoemende computer en laat foto’s zien van de protestacties waarbij hij betrokken is geweest. Archontopoulos moet lachen. ‘Mijn vrouw vraagt me wel eens waarom ik zoveel tijd in dit muffe vakbondskantoor doorbreng. Ik antwoord dan omdat ik niet wil dat private investeerders de Griekse waterindustrie in handen krijgen. Dat zou namelijk echt gevaarlijk zijn boeren, maar ook voor consumenten en werknemers zoals ik.’

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

  • Freelance journalist

    Hans Wetzels (Heerlen, 1982) is cultuurwetenschapper en freelance journalist. Hij schrijft over vrijhandel, ontwikkeling en het mondiale voedselsysteem.

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.