De doffe glans van Nigeriaans goud

Onderzoek door Artsen zonder Grenzen toonde aan dat de vergiftiging een direct gevolg was van de plotselinge goudkoorts die de regio enkele jaren voor 2010 overviel, toen de goudprijs op de wereldmarkt exponentieel begon te stijgen. De loodoxiden en het carbonaat dat bij de informele ontginning gebruikt werd, raakte over de dorpen verspreid als steengruis en -stof.

‘De internationale gevarennorm voor lood in je bloed is tien microgram per deciliter’, zegt Ivan Gayton, AzG-missiehoofd voor Nigeria. ‘Vanaf 45 microgram treedt onherstelbare hersenschade op. Bij sommige kinderen in de dorpen van Zamfara stelden we niet minder dan 700 microgram per deciliter vast.’ Loodvergiftiging treft jonge kinderen erger, omdat hun zich ontwikkelende lichaam tot vijftig procent van het lood absorbeert, terwijl dat bij volwassenen maar tien procent is.

De overheid greep in en liet, met steun van internationale donoren, de gecontamineerde bovenlaag van de bodem in zeven dorpen verwijderen, terwijl de goudverwerking op enkele kilometers afstand van de dorpskernen hervestigd werd. Die eenvoudige ingrepen deden de kindersterfte dalen van 43 procent drie jaar geleden tot nog 2 procent vandaag.

In Bagega, een dorp dat zo groot is als de zeven omliggende dorpen, werd maar vijf procent schoongemaakt, omdat het geld voor de operatie in 2011 op was. Pas eind januari 2013 trok de Nigeriaanse regering de nodige 4 miljoen euro uit om de rest van het werk in Bagera af te maken. Eerder heeft de chelatietherapie die de artsen op getroffen kinderen toepassen geen zin. Overigens is het zeer de vraag hoelang Artsen zonder Grenzen deze therapie gratis kan blijven aanbieden en of de Nigeriaanse regering bereid en in staat is de dure geneesmiddelen de volgende jaren te betalen.

Intussen werd de goudverwerking ook in Bagega uit de dorpskern verwijderd, maar met de gezondheids- en veiligheidsnormen wordt het niet al te nauw genomen door een bevolking die er alles voor over heeft om haar inkomen te verhogen. Zo brengen heel wat mijnwerkers hun bestofte werkkleren nog steeds ’s avonds mee naar huis, ook al is dat nu strikt verboden.

In een poging om bij te dragen tot de oplossing van het probleem, verbood de lokale overheid in Zamfara een paar maanden geleden de goudwinning. Dat blijkt echter een nogal nutteloze verordening, aangezien bijna alle goudwinning sowieso buiten de gereguleerde sector plaatsvindt. Bovendien wordt de mensen die afhankelijk zijn van het goud geen enkel inkomensalternatief geboden.

Dr. Abdulsalami Nasidi, coördinator voor vergiftigingscrisissen onder de president, stelt in een nieuwe studie overigens dat er minstens nog tien andere dorpen zwaar vervuild zijn in de regio Zamfara – alle ver van de goudmijnen zelf. Er loopt momenteel ook onderzoek naar de mogelijke langetermijneffecten van de loodvergiftiging op deze enorme schaal op volwassenen, vee, bodem en drinkwater. De huidige noodtoestand zou weleens een hele lange nasleep kunnen hebben.