Mexicaanse moordhoofdstad klautert uit het dal

Volgens een studie uit 2009 is Juarez ‘s werelds meest gewelddadige stad. De veiligheid is er sindsdien wel op vooruitgegaan, maar ondernemers, regeringsfunctionarissen en touroperators slagen er niet in om de buitenwereld daarvan te overtuigen.

“De stad is rustiger dan anderhalf jaar geleden”, vertelt ploegbaas Isiaj Isaias, terwijl zijn arbeiders een nachtclub in het centrum renoveren. Vroeger stond Juarez, een stad met 1,5 miljoen inwoners, bekend om zijn bars, restaurants en nachtclubs. Maar het geweld heeft de toeristen verjaagd.

In 2010 werd de stad in krantenkoppen nog de moordhoofdstad van de wereld genoemd. Vandaag is de situatie verbeterd. Het aantal moorden door misdaadbendes viel met 42 procent terug tot 952 doden in de eerste helft van dit jaar. In dezelfde periode in 2011 waren dat nog 1642 doden, verklaarde de Mexicaanse generaal Emilio Zarate in juli.

In heel Mexico zijn sinds december 2006 meer dan 55.000 mensen gedood bij drugsgerelateerd geweld. Het grensgebied was het epicentrum van deze slachting. “We zijn hier aan de grens een transitoplaats voor drugs”, bevestigt Guillermp Terrazas Villanueva, woordvoerder van de regering in Chihuahua. “De VS heeft een grotere vraag naar drugs en wij hebben heel wat problemen daardoor.”

Karteloorlog

De schuld voor het geweld in Juarez wordt meestal gestoken op een strijd om de controle van smokkelroutes tussen het Juarez-kartel en het Sinaloa-kartel, maar een klimaat van algemene wetteloosheid, zwakke instellingen, ongelijkheid en corruptie hebben de straffeloosheid en onveiligheid in de hand gewerkt.

In februari 2011 was de stad een waar oorlogsgebied. Op verschillende parkeerterreinen werden onthoofde lichamen aangetroffen, er waren schietpartijen met automatische geweren in shoppingcentra, en nog heel wat ‘gewone’ moorden. Weinig mensen durfden ‘s avonds de deur uit.

Tegen juli 2012 leek de situatie verbeterd. De inwoners vonden opnieuw de moed om naar de film te gaan of op restaurant met hun kinderen.

Hoe heeft de stad haar moordcijfer omlaag gekregen? “We hebben aangedrongen op samenwerking tussen de drie beleidsniveaus en de burgers”, verklaart burgemeester Hector Murguia.

Volgens analisten is het minder simpel dan dat. Ze verwijzen naar een gewijzigde dynamiek tussen de veiligheidsdiensten en de kartels.

Bezettingsmacht

Toen het geweld piekte in 2008, liet president Felipe Calderon honderden soldaten aanrukken om de orde in de stad te herstellen. In 2009 waren er al 7000 soldaten en 3000 federale agenten in Juarez aanwezig. Deze troepen waren deel van het probleem, in plaats van de oplossing, menen inwoners en beleidsmakers.

“De aanwezigheid van de federale politie en het leger stond gelijk aan ontvoering en drugssmokkel”, zegt activist Willivaldo Delgadillo. Een lokale journalist die anoniem wenst te blijven, spreekt zelfs van een “bezettingsmacht”.

“De federale politie kon niet rekenen op de goodwill van de gemeenschap”, verklaart regeringswoordvoerder Villanueva. “Ze stopten om zeven uur ‘s avonds en gingen dan inwoners bestelen om hun echte geld te verdienen. De agenten waren berucht voor afpersing en ontvoering.”

De federale politie verliet de stad in oktober 2011, onder druk van lokale functionarissen. De lokale politie in Juarez is ook meermaals beschuldigd van corruptie, maar de inwoners lijken gelukkiger met hen dan met een “externe” troepenmacht.

Vaticaanstad

In plaats van zich te concentreren op het arresteren van grote drugsbaronnen en het onderscheppen van ladingen, de favoriete strategie van de VS, gingen de functionarissen zich meer toeleggen op de veiligheid van de burgers.

“De Mexicaanse regering geloofde dat de kartels zouden krimpen als ze hun leiders werden gepakt”, verklaart Viridiana Rios, die aan de Kennedy School in Harvard drugsgeweld bestudeert. “Dat was niet het geval.”

De lokale politiechef gebruikte een strategie die in de ultragewelddadige jaren 1990 in Colombia heeft gewerkt. “Ze verdeelden de stad in kwadranten”, aldus Rios. “Nadat er een kwadrant gepacificeerd was, trokken ze naar het volgende. En dat hielp.”

De nieuwe aanpak van de politie is niet de enige of zelfs belangrijkste reden voor de verbeterde situatie, menen analisten.

De oorlog tussen het Juarez-kartel en het Sinaloa-kartel, is beslecht in het voordeel van de grotere Sinaloa-organisatie. De dominantie van dit kartel, in combinatie met beter politiewerk, hebben het aantal gevallen van afpersing en ontvoering – waar de inwoners het meest onder te lijden hadden – doen dalen.  

“Dit is Vaticaanstad niet, maar het geweld is wel afgenomen”, aldus Villanueva.

Terreinwagens

De verhoogde veiligheid mag niet overschat worden. Grote terreinwagens met getinte ruiten en zonder nummerplaten scheuren nog altijd in colonne over de snelwegen, en de kranten staan nog vol foto’s van gruwelijke moorden.

Het kan ook zijn dat het moorden zich gewoon buiten Juarez heeft verplaatst, en dus niet algemeen is afgenomen. Het geweld is namelijk aanzienlijk toegenomen in andere noordelijke steden zoals Chihuahua-stad en Torreon.

Met een nieuwe federale regering onder leiding van de Institutionele Revolutionaire Partij, die in december moet aantreden, valt het af te wachten welke kant het in Juarez zal uitgaan.