Naema Tahir: "Seksualiteit is een krachtig instrument"

Het is Vladimir Nabokov die me geïnspireerd heeft om over lust en seksualiteit bij Pakistaanse vrouwen te schrijven. Nabokov eist dat de lezer meekijkt, rukt hem de oogkleppen af. Ik wil net zomin als Nabokov een blad voor de mond nemen en leg alles op tafel. Kostbaar bezit wordt belangrijk gevonden omdat het expliciet gaat over dat wat je niet mag benoemen. De drie verhalen in mijn boek kan je bijna softporno noemen, wellicht een mijlpaal in de literatuur over Pakistaanse vrouwen. Toch is mijn roman niet bedoeld als statement en staat hij los van mijn Pakistaanse of islamitische achtergrond. Met Kostbaar bezit wou ik puur werken, met de schoonheid van taal. Ik schrijf over dat wat mij het meest beroerde: vrouwelijke seksualiteit. In alle culturen zijn mensen bang voor vrouwelijke seksualiteit, in de Pakistaanse cultuur in het kwadraat. Ik wil die angst niet politiek aankaarten en wil haar niet oplossen. Ik wil haar gewoon beschrijven. Ik heb drie sprookjes neergezet, drie uitvergrotingen. Het gevaar bestaat dat mensen dit verkeerd lezen en vooroordelen bevestigd zien, maar ik reken erop dat lezers dit als literaire microkosmische verhalen kunnen lezen.
Lust tussen twee mensen maakt deel uit van hun liefde. Maar mensen stralen naast de liefdeslust ook een constante dierlijke energie uit, gericht op ons voortbestaan. We bekijken elkaar voortdurend, zien lichamelijke details, nemen geuren op. Seksualiteit is niet vies, het is veel meer dan de daad, dan copulatie. Het is een bepaalde chemie, die iets met je lichaam doet. Alle energie is seksualiteit, zei de auteur-filmmaker Hanif Kureishi. Ik geloof dat dit klopt. Maar waar komt verdorie die angst vandaan? Het taboe op seksualiteit stopt alles dicht met gedragsregels en controle, zowel in de Pakistaanse samenleving als het gezin. Ik vind het zo fascinerend dat een moeder een dochter baart, en vervolgens met geen woord meer rept over seksualiteitsbeleving, dat ze de code van de voortplanting niet deelt met die dochter.
Meisjes worden in alle culturen als kwetsbaar beschouwd, maar dat geldt des te meer in de Pakistaanse samenleving. Wanneer hun vrouwelijkheid ontluikt, sluit er zich een hek van taboes rond hen. Jongens krijgen een schouderklop zodra ze de baard in de keel krijgen en ontvangen meteen een toegangsticket tot de grote wereld. Meisjes worden geparkeerd. Hun enige lotsbestemming is zo snel mogelijk trouwen en hun maagdelijkheid in een legitieme situatie verliezen. Verder maakt hun omgeving daar geen woord meer aan vuil. Iemand die geen emotionele trampoline krijgt om over haar seksuele lusten of gevoelens te praten, wordt eenzaam. Om die eenzaamheid te benadrukken, heb ik de drie hoofdpersonages kille moeders gegeven. Het zijn moeders die wegrennen als ze hun dochter vrouw zien worden, omdat het hen herinnert aan hun eigen verlangens. Samen met de omgeving kijken ze de andere kant op als ze merken dat hun dochters kampen met hun seksuele ontwikkeling. Mijn boek is een uitvergroting, maar dit bestaat echt, het is een reality-show. Ook Pakistaanse vrouwen die belezen en progressief zijn, moeten als maagd trouwen. En of het nu om fakemaagden gaat of niet, de buitenwacht wil dat het poppenspel verdergaat.
Het is niet omdat ik een moslimachtergrond heb, dat ik het etiket moslima op mijn borst plak. Mijn religie en hoe ik die beleef is een privézaak, iets wat ik voor mezelf bewaar. De vraag of je moslim of niet-moslim bent vertroebelt elke discussie. Mensen weten over het algemeen heel weinig over de islam en nog minder over moslimvrouwen: zij worden bekeken als een groep. We moeten die drang tot veralgemening overboord gooien. Elk individu reageert persoonlijk op religie. Overigens, terwijl ik me zorgen maakte over de reactie van vrouwelijke moslimlezers, kreeg ik van mijn zusje en haar vriendinnetjes de reactie dat ze meer softporno hadden verwacht, ook al maken ze deel uit van een cultuur waar seksuele emoties niet bespreekbaar zijn en waar vrouwen enkel dansen als ze courtisanes zijn.
Minstens tien jaar lang heb ik enkel de koran of werken over de islam gelezen. Pas de laatste jaren heb ik andere boeken gelezen. Ik ben me pas gaan losweken van de koran als enige schriftuur toen ik in het studentenleven stapte. Ik was een heel vroom moslimmeisje toen ik introk in een studentenhuis in Leiden. Mijn huisgenoten waren stuk voor stuk hedonistisch: ze dronken bier, hadden constant andere vriendjes, ze leefden erop los. Het ergste was dat die meiden blijer waren dan ik en betere cijfers haalden. Nadat ik me had afgevraagd waarom God hen niet strafte, begon mijn geloof almaar meer af te brokkelen. Door mijn ontmoeting met een ander normenstelsel klopte het kader niet meer. Ik moest mijn eigen grote gelijk loslaten. Dat is de kracht van ontmoetingen: ze doen je beseffen dat het mogelijk is om op een andere manier te leven dan de jouwe, dat je niet uitverkoren bent.
Mijn persoonlijke losmaking uit de Pakistaanse seksuele moraal is met golfjes gegaan. Ik voelde me op mijn vijftiende of achttiende niet geroepen tot de seksuele bevrijding. Ik denk dat ik een sluimerende fascinatie had voor de controle op seksualiteit. Ik snapte het niet, als kind al niet. Ik was echt een dromerig kind. Als zesjarige sleurde ik een deken de tuin in, ging er uren op zitten en fantaseerde dat een grote mensenvogel me zou ontvoeren. Het beeld en dat verlangen ernaar kwamen regelrecht uit mijn kinderbrein. Nu begrijp ik dat dit erotische fantasieën waren. Vanaf mijn puberteit heb ik dat dromen afgesloten. Ik ben braaf rechten gaan studeren en leefde cerebraal. Nadat ik getrouwd was, en seks een vaster deel van mijn leven werd, ging ik de dingen kritischer bekijken. Ik ging meer en meer op zoek naar de mens, niet enkel via mijn werk. Ik ben daar nog lang niet klaar mee.
De verlichting zal wel komen, het gaat gewoon traag. Verandering wordt in gang gezet door individuen, maar voor de aanvaarding ervan is er massamobilisatie nodig. De Pakistaanse moslimcultuur ziet vandaag al meer dingen door de vingers, op voorwaarde dat ze zich binnen gesloten kring afspelzn. Het heeft met de gepredestineerde samenleving te maken: God heeft voor iedereen een straf of beloning klaar. Het is gemakkelijker voor je sociale en economische leven om de buitenwereld in de overtuiging te laten dat God je beloont, en niet straft. De buitenwacht bewaakt je eer, zolang je laat uitschijnen dat je uitverkoren en zuiver bent.
Ik ben er rotsvast van overtuigd dat seksualiteit -in al zijn vormen- een krachtig instrument is voor de vrouw. In mijn boek gebruikt de vrouw seksualiteit om macht te verwerven, om meer rechten te krijgen. Te weinig vrouwen beseffen dit, maar als een vrouw in bed de touwtjes in handen heeft, krijgt ze alles gedaan. The sky is the limit. Cleopatra heeft waarschijnlijk delen van haar immense rijk te danken aan Antonius die gewoon knetter was op haar.

Kostbaar bezit door Naema tahir is uitgegven door Promoteheus, 223 blzn. ISBN 90-446-0710-3.

Reageer via info@mo.be.