Thaksin, de Thaise Berlusconi

In het Radio 1-programma De Ochtend sprak MO*hoofdredacteur Gie Goris over de protestbeweging.

Zijn de roodhemden voor de afgezette premier Thaksin Shinawatra?

In Thailand is het politieke landschap niet te reduceren tot simpele stellingen, ook al is men er de afgelopen jaren in geslaagd om met die kleurencodes een schijn van eenvoudige tegenstelling te creëren, en is die eigenlijk ook wel een beetje geworteld geraakt in de Thaise samenleving, wat daarvoor minder het geval was.
Maar om het kort proberen samen te vatten: de roodhemden die vandaag op straat komen, zijn op de eerste plaats tegen de regering van huidig premier Abhisit Vejjajiva, en niet zozeer voor de vorige premier. Ze vertrekken van de achterban van de vorige premier Thaksin Shinawatra. Het blijft draaien rond die figuur, die in 2000 met een grote meerderheid aan de macht gekomen is in Thailand en in 2006 is afgezet door de militairen.

Hoe ontstond de gele beweging?

Thaksin werd afgezet omwille van een hele boel redenen, onder andere beschuldigingen van corruptie, van autoritair regime en een toenemende druk van de straat. Die druk tegen Thaksin heeft zich achteraf dan geconsolideerd in de gele beweging. In die zin klopt het dat geel anti-Thaksin is, en dat rood eerder pro-Thaksin is.
Het zou echter een beetje te simpel zijn om te doen alsof het alleen om de figuur van Thaksin Shinawatra gaat. Het blijft sowieso ook vreemd want de roodhemden zijn mensen die eerder uit de lagere klassen komen, van het platteland, en die zouden zich dan helemaal mobiliseren voor een zeer rijke zakenman.

Hoe is Thaksin in de politiek geraakt?

Thaksin is al van in het begin gecontesteerd geweest, al van lang voor hij premier was. Hij is zijn carrière begonnen bij de politie, in het noorden van het land, hij is al van tijdens zijn politieloopbaan begonnen met een aantal zaken op te zetten. De meeste van die zakenpogingen zijn mislukt, hij stapelde schulden op, maar hij is blijven investeren en ondernemen, en vanuit een groeiend zakenimperium, is hij in de politiek gestapt.
Door in de politiek te stappen is hij vrij snel doorgegroeid en in een aantal regeringen in de jaren negentig vice-premier geworden. Dan heeft hij daar ook meteen gebruik van gemaakt, ondermeer van zijn contacten, om zijn zakenimperium uit te breiden.

Dat doet denken aan Berlusconi?

Hij doet op verschillende manieren denken aan de Italiaanse premier Berlusconi, want het grootste deel van zijn zakenimperium, dat tegen eind jaren negentig een heel groot imperium geworden was, was gebaseerd op communicatie: telecom, gsm-operatoren en tv-stations. Hij heeft van de crisis van de late jaren negentig gebruik gemaakt, ook dankzij kennis van het beleid, om een telecomimperium uit te bouwen.
Hij heeft het dan ook gebruikt, als hij zijn grote verkiezingsoverwinning gehaald heeft, om zijn visie te verspreiden. Thaksin is ook de eerste Thaise premier die zijn eigen radioprogramma, wat sterk aan Berlusconi doet denken en aan de Venezolaanse president Hugo Chávez.

Was Thaksin een goeie premier voor de Thai?

Wel, hij heeft de  Thai Rak Thai-partij opgericht samen met een aantal andere politici eind van de jaren negentig. Thai Rak Thai betekent ‘de Thais houden van de Thais’, wat een zeer nationalistische politieke partij was die haar programma toch voor een groot deel baseerde op de aanpak van de financiële crisis.
In ‘97-‘98 lag Thailand aan de basis voor de zuidoostaziatische crisis, wat een absolute krater geslagen heeft in de regio die in de jaren negentig de regio was van de jonge tijgers, de opkomende economieën. De Thaise baht is echt onderuit gegaan in 1997. De manier waarop het IMF en de Thaise regering daarop gereageerd hebben, was eigenlijk een uitverkoop van de Thaise economie.
Daarop heeft Thai Rak Thai gereageerd met een nationalistisch-economisch programma dat zich niet alleen afzette tegen de internationalisering en de globalisering zoals die opgedrongen werd door het IMF en de Wereldbank naar aanleiding van de crisis, maar ook een programma dat zich richtte op de armere Thais en op het platteland, op die die achteraf de roodhemden geworden zijn.

Welke concrete beslissingen nam hij?

Hij heeft ondermeer gezorgd voor universele ziekteverzekering voor iedereen in Thailand. We weten nu uit de Verenigde Staten hoe moeilijk zo’n hervorming is. We weten ook uit onze eigen geschiedenis dat zoiets er niet zonder slag of stoot komt.
Hij heeft ook dorpsfondsen opgezet voor microkredieten, die op dorpsniveau konden bestuurd worden en dus niet, zoals klassiek in de Thaise politiek, vanuit Bangkok gedirigeerd werden. Hij heeft het onderwijs hervormd, hij heeft de provinciale administraties hervormd, hij heeft dus een pak hervormingen beloofd, is daarop verkozen en heeft die ook doorgevoerd.

Waarom is hij dan afgezet?

De populariteit die Thaksin Shinawatra had, is hem naar het hoofd gestegen, en daar doet hij natuurlijk opnieuw denken aan Silvo Berlusconi, die een betoging ter zijner ere organiseerde. Dat is iets wat Thaksin ook niet vreemd is, natuurlijk. Hij is heel snel een autoritaire leider geworden.
Hij is blijven gebruik maken van zijn uitgebreide politieke contacten, ook internationaal, om zijn zakenimperium uit te bouwen. Zijn familie heeft dan grote pakketten aandelen van Shin Corp, het zakenimperium van Thaksin, verkocht aan investeerders in Singapore.
Dat heeft hem ongeveer anderhalf miljard euro opgebracht waar nauwelijks belastingen op betaald werden. Er waren dus een aantal zaken die mensen begonnen dwars te zitten.

Wat vormde de finale druppel?

Hij heeft een finale aanvaring gekregen met een van zijn belangrijkste steunpilaren, Sondi, ook een mediatycoon. In een van zijn dagbladen had Sondi een heel kritische speech van een monnik gepubliceerd op Thaksin, en dat heeft Thaksin niet aanvaard en heeft hij proberen in te grijpen in de editoriale politiek van het imperium van Sondi.
Daardoor kwamen die twee ‘partners in crime’ met elkaar in botsing, Sondi heeft dan eigenlijk de aanzet gegeven in 2005 om de beweging tegen Thaksin op gang te brengen. Dat is ook in toenemende mate gelukt, het is een beweging die van onderuit ontstaan is en die dan een hele boel sectoren van de samenleving heeft kunnen mobiliseren.

Het aantal van de roodhemden slinkt. Gaat hun protest iets uitmaken?

Ze zijn vorige week begonnen met een 100.000 mensen die gemobiliseerd werden in Bangkok, de grootste betoging in de Thaise geschiedenis. De anti-Thaksinmedia, dat zijn de Engelstalige media die wij van hieruit volgen, die maken er natuurlijk heel sterk van dat dat afkalft. Er waren gisteren naar schatting 30.000 à 50.000 mensen in de straten van Bangkok die de stad platgelegd hebben.
Er is ook afgesproken om vredesgesprekken te voeren, dat is de eerste keer. De kans dat dat tot snelle resultaten leidt is natuurlijk klein, maar de rode beweging heeft vorige week alleszins getoond dat ze niet weg is, en dat ze niet zal aanvaarden dat de gele beweging zomaar kan blijven regering zonder dat er nieuwe verkiezingen komen en zonder dat er een soort poging is om de macht opnieuw democratisch te legitimeren.