Vakbonden lijden onder crisis

Vorig jaar werden negentig vakbondsmilitanten om het leven gebracht, wat wijst op een lichte verbetering. Colombia was opnieuw het dodelijkste land voor vakbondsmilitanten. Van de 76 vakbondsactivisten die hun leven verloren, woonden er 29 in het Zuid-Amerikaanse land. Ook in Guatemala werden tien vakbondsmensen vermoord terwijl de daders onbestraft bleven. In Azië vonden acht vakbondslui de dood.

De schaduw van de crisis

De maatregelen die in de nasleep van de wereldwijde economische crisis zijn genomen, zijn volgens Sharan Burrow, secretaris-generaal van ITUC, rampzalig voor de werkomstandigheden. ‘De situatie van honderdduizenden arbeiders is hoogst onrustwekkend. De meesten genieten niet de fundamentele rechten zoals die op vrijheid van vereniging, waardoor de barslechte werkomstandigheden blijven bestaan.’

Volgens Burrow zijn hun lage lonen een deel van de oorzaak van de wereldwijde recessie. ‘Ze moeten lange dagen werken in ongezonde omstandigheden in ruil voor een loon waarmee ze niet eens zichzelf of hun familie kunnen onderhouden. Omdat hun koopkracht zo miniem is, kunnen ze niet bijdragen aan de economische groei.’

‘De landen met de ergste arbeidsomstandigheden hebben ook de zwakste vakbonden, wat ook logisch is’, meent Mathieu Debroux, woordvoerder van ITUC. ‘Net omdat de mensen er zo weinig verdienen, hebben ook de vakbonden geld tekort en zonder geld kunnen ze zich onmogelijk fatsoenlijk organiseren.’

Stakingsrecht geviseerd

Op maandag 4 juni hebben de werkgevers de jaarlijkse arbeidsconferentie geblokkeerd. Tijdens die conferentie worden 25 dringende schendingen van arbeidsrechten in landen als Colombia, Egypte en Griekenland besproken. Omdat de werkgevers zich niet konden vinden in de interpretatie van de experten van het recht op staking, blokkeerden ze de onderhandelingen.

‘Hierdoor zullen die 25 dringende gevallen ten vroegste volgend jaar op mondiaal niveau ter sprake komen’, aldus Debroux. ‘Maar we blijven natuurlijk onderhandelen op nationaal en regionaal niveau.’ Debroux kan zich niet van de indruk ontdoen dat de werkgevers via hun manoeuvre tijd willen winnen. ‘Ze weten maar al te goed dat in bijna alle zaken die ter sprake gingen komen, het recht op staking een rol speelde. Als ze het daarover niet willen hebben, kan geen van de 25 gevallen op de onderhandelingstafel komen.’

Repressie

ITUC heeft het in het rapport ook over de repressieve maatregelen van de overheden om stakingen de kop in te drukken. ‘Massale ontslagen, arrestaties en opsluitingen volgen meestal na een staking in landen als Georgië, Kenia en Zuid-Afrika’, klinkt het. In Botswana werden 2800 werknemers ontslagen na een staking van de publieke sector.

‘Als we zien hoe Canada omgaat met de studentenprotesten en zijn vakbonden de mond probeert te snoeren, beginnen we te vrezen voor de toekomst’

Niet enkel in de ontwikkelingslanden komt de bewegingsvrijheid van vakbonden in het gedrang. ITUC ziet dat ook verschillende geïndustrialiseerde landen steeds repressiever optreden. In Canada heeft de conservatieve regering regelmatig geprobeerd om de rechten op loononderhandelingen en vakbondsvorming te ondermijnen.

Volgens Debroux is de situatie in veel geïndustrialiseerde landen zorgwekkend. ‘Als we zien hoe Canada omgaat met de studentenprotesten en zijn vakbonden de mond probeert te snoeren, beginnen we te vrezen voor de toekomst in sommige westerse landen’, klinkt het.

Ook in de EU is de situatie alarmerend. ‘De overheden willen via zware besparingen uit de crisis geraken en daarbij proberen ze de vakbonden buiten spel te zetten. We moeten proberen te voorkomen dat de overheden de crisis als excuus gebruiken om de rechten van de werknemers te beknotten’, meent Debroux. ‘De vakbonden hebben de voorbije 25 jaar vooral rechten kunnen afdwingen maar nu hebben ze het al moeilijk om de verworven rechten te behouden.’

Zwakke positie van migranten

Het rapport heeft ook aandacht voor migranten. In de Golfstaten Koeweit, Qatar en de Verenigde Arabische Emiraten, vormen ze de meerderheid van de werkende bevolking maar hebben ze amper rechten. In die regio werken ongeveer 100 miljoen mensen als huishoudelijk personeel. Dat zijn meestal vrouwen die amper op de hoogte zijn van hun rechten en helemaal niet op de hoogte zijn van de manier waarop ze die kunnen verdedigen.

Om dergelijke mistoestanden te bestrijden heeft de Internationale Arbeidersorganisatie (ILO) een conventie goedgekeurd die het huishoudelijk personeel het recht geeft om vakbonden te vormen en om in fatsoenlijke omstandigheden te werken. Het ITUC maakt ook werk van zijn ’12 by 12’ campagne. Ze proberen twaalf landen te overtuigen om tegen het einde van 2012 de conventie te ondertekenen. ‘We oefenen via onze plaatselijke partners diplomatieke druk uit op de overheden’, vertelt Debroux.

Er is ook goed nieuws. ‘De situatie in het Midden-Oosten en Noord-Afrika is over het algemeen verbeterd sinds de Arabische lente’, meent Debroux en hij geeft Egypte als voorbeeld. ‘Tijdens de revolutie stonden de vakbonden al op de eerste rij en ze hebben toen ook veel mensen verloren. Ondertussen zien we dat er steeds meer arbeidersbewegingen opkomen in de Egyptische steden.’ Hij benadrukt wel dat het slechts het prille begin is en dat de vakbonden er nog een lange weg moeten afleggen.