Zweedse nachten en Amerikaanse feiten (of omgekeerd)

Het Zweedse verhaal dat Fox-reporter Horowitz opspitte en Donald Trump inspireerde om niet alleen België, maar ook Zweden te beklagen (‘Zweden, wie had dat nu durven denken?’) is niet nieuw, en het is niet waar. Vandaag gaat het over een zogenaamde exponentiële stijging van de criminaliteit, in 2015 circuleerde het verhaal over explosief toenemend seksueel geweld. En telkens wordt dat verbonden met de instroom van een groot aantal vreemdelingen of vluchtelingen.

Als de politiemannen die te zien waren in de korte reportage nu zeggen dat hun antwoorden volkomen uit de context gerukt zijn, dan klopt Fox hen op de rug als arme donders die zo zwaar onder druk gezet worden omdat ze eindelijk de waarheid hebben verteld. Maar de volledige sequenties van het interview worden wel niet vrijgegeven.

Variaties, lichte toenames en moeizaam rekenwerk

De cijfers. In 2016 registreerde de politie in Zweden een totaal van 1.502.023 misdrijven, dat zijn er 6467 meer dan in 2015. Wie een groei van minder dan een halve procent exponentieel wil noemen, moet even een bijscholing volgen, zegt de statisticus in mij. Er is minder smaad (-4 procent, nu 12.761 gevallen), maar meer schendingen van vrijheid en vrede (+9 procent, nu 145.828 gevallen, van mensenhandel tot afluisteren en intimidatie). De seksuele misdrijven stegen van 19.021 (in 2015) naar 19.895 vorig jaar – een stijging van 4,5 procent. Onrustwekkend, maar ook niet echt explosief.

Wie een groei van minder dan een halve procent exponentieel wil noemen, moet even een bijscholing volgen, zegt de statisticus in mij 

De trends over de voorbije tien jaar zijn allemaal trouwens eerder vlak, of wisselend: een jaartje stijgen, dan weer dalen. Het is overigens niet makkelijk om met de cijfers te werken, ook al worden ze je onvoorstelbaar snel en zonder mopperen bezorgd door de Zweedse politie. Maar de voorlopige cijfers in de ene statistiek klopt niet met de finale cijfers in de andere, maar worden wel al in vergelijkende tabellen gestopt die je dan soms ook online vindt. Voorbeeldige transparantie heeft voor de buitenstaander soms ook nadelen.

Toen ik de Zweedse politie vanochtend schreef dat het aantal van 20.300 seksuele misdrijven - in 2014 15 procent meer dan het jaar daarvoor - toch wel een onrustwekkende stijging vertoonde, kreeg ik als antwoord dat ik foute cijfers gebruikte. Ze stonden nochtans op de website van de politie.

De correcte cijfers zijn: 17.379 seksuele misdrijven in 2012, 18.229 (in 2013), 21.298 (in 2014) en 19.021 (in 2015) -al vind ik op een andere pagina het cijfer 18.100 voor dat jaar, wat een vermindering van 11 procent zou zijn tegenover het voorgaande jaar. In elk geval ging het aantal seksuele misdrijven in 2015 opnieuw flink naar beneden tegenover het piekjaar 2014, waarvoor de politie geen sluitende verklaring heeft. Het is in elk geval ook niet zo dat de gerapporteerde incidenten zich opvallend meer zouden situeren in bepaalde stadswijken.

Zweedse seks

De trend is dus zeker niet eenduidig. Is het absolute aantal misdrijven en met name seksuele misdrijven hoger dan in andere landen? Zeker wat dat laatste betreft waarschuwt de Zweedse politie voor snelle of eenvoudige conclusies. Om te beginnen vermoedt de politie dat Zweedse slachtoffers over het algemeen seksuele misdrijven sneller rapporteren.

De definities van misdrijven verschillen ook tussen landen en zelfs binnen Zweden worden die soms aangepast, waardoor er bijvoorbeeld in 2005 plots aanzienlijk meer verkrachtingen aangegeven werden -omdat bepaalde vergrijpen die voordien geregistreerd werden als “seksuele uitbuiting” plots wél als verkrachting aangezien werden. Indien een vrouw haar echtgenoot aanklaagt wegens verkrachting binnen het huwelijk en zegt dat dit wekelijks gebeurde, dan wordt dat vergrijp dat jaar 52 keer genoteerd, waardoor de statistieken snel kunnen variëren.

In totaal werden er vorig jaar 3501 verkrachtingen geregistreerd. Met die hoeveelheid meldingen en rekening houdende dat ook in Zweden er veel meer gevallen van verkrachting en aanranding plaatsvinden dan er aangegeven worden, zeker als de dader een bekende of een nauwe verwant is, zijn dit erg hoge cijfers -ook al zijn ze dus niet vergelijkbaar met de gekende cijfers in België (dagelijks 8 aangegeven verkrachtingen en 8 aanrandingen) omdat de werkelijkheid onder de titel zo verschillend kan zijn. In Zweden is betalen voor seks bijvoorbeeld een misdrijf, in België niet.

Van een andere orde is de vraag of de misdaad in Zweden ook resulteert in angst. We weten dat onveiligheidsgevoelens kunnen stijgen terwijl de feitelijke misdaadcijfers dalen. De Zweedse overheid doet daarom geregeld een opinie-onderzoek over misdaad. In 2015 namen 12.400 Zweden deel aan dat onderzoek. Daaruit blijkt onder andere dat het aantal mensen dat zich ’s nachts in de eigen buurt onveilig voelt daalde van 21 procent in 2006 naar 15 procent in 2015. De globale bezorgdheid voor misdaad in de samenleving daalde in dezelfde periode van 29 procent naar 22 procent.