Steeds meer Spanjaarden in de marge van de samenleving

‘Het is eenvoudig om op straat te belanden. Niet omdat je slecht leeft. Je raakt je werk kwijt en kunt de huur niet meer betalen’, zegt David Cerezo, terwijl hij staat te wachten op een lunch die geserveerd wordt door een humanitaire organisatie in Malaga in Zuid-Spanje. Cerezo (39) woont samen met twee anderen in een smerig huis in de binnenstad van Malaga. Zijn werk als banketbakker is hij kwijtgeraakt door druggebruik. Ook de relatie met zijn vrouw en zijn twee broers is hierdoor verbroken.

Cerezo is vastbesloten af te kicken weer iets te maken van zijn leven, vertelt hij. ‘De meeste mensen hier zijn op straat beland door drugs- of alcoholgebruik. Maar er komen ook jongeren en mensen die eten halen voor hun kinderen’, zegt hij, terwijl hij knikt naar de rij mensen voor het uitdeelpunt van Ángeles Malagueños de la Noche (Engelen van de Nacht Malaga).

De langdurige recessie in Spanje en de hoge werkloosheid, die momenteel 24,4 procent is, hebben de bevolking verarmd. Tegelijkertijd sneed de overheid flink in de budgetten voor sociale diensten voor armen.

Het hebben van een baan blijkt geen garantie voor een leven zonder armoede.

Uit cijfers die eerder dit jaar gepubliceerd werden, blijkt dat – afhankelijk van Spaanse of Europese meetmethoden – tussen 20,4 en 27,3 procent van de bevolking van ruim 47 miljoen mensen onder de armoedegrens leeft. Het hebben van een baan blijkt geen garantie voor een leven zonder armoede. Het aantal mensen dat werkt en toch arm is, steeg van 10,8 procent in 2007 naar 12,3 procent in 2010, volgens een rapport van het European Anti Poverty Network.

Erger nog is dat 27 procent van de kinderen in Spanje – meer dan 2,3 miljoen jongens en meisjes – op de rand van armoede leeft volgens het VN-Kinderfonds Unicef. Het aantal mensen dat hulp krijgt van de katholieke liefdadigheidsorganisatie Caritas, steeg tussen 2012 en 2013 met 30 procent, blijkt uit een rapport dat op 29 september verscheen.

Sociale uitsluiting

‘Als je nergens anders meer naartoe kunt, beland je op straat’, zegt Miguel Arregui (40). ‘En als het eenmaal zover is, is het erg moeilijk weer een normaal leven te krijgen.’ Arregui is gescheiden en heeft een zoon van 11 jaar oud. Hij zegt vijftien dagen “waar geen einde aan leek te komen” op straat geleefd te hebben. Twee tassen met kleding en zijn mobiele telefoon werden gestolen. Sinds enkele weken woont hij in een opvangcentrum waar hij probeert van zijn drugsverslaving af te komen.

Sociale organisaties schatten het aantal daklozen op minstens 40.000.

Cerezo en Arregui zijn twee van de in totaal 23.000 daklozen in Spanje, volgens een telling van het INE uit 2012. Sociale organisaties schatten het aantal daklozen op minstens 40.000. In een dit jaar verschenen studie van Fundación Foessa concluderen de onderzoekers echter dat minstens 5 miljoen mensen in het land te kampen hebben met “ernstige uitsluiting”. Dat is 82,6 procent meer dan in 2007, voor het uitbreken van de crisis.

In Malaga wonen tientallen gezinnen, die vaak uit huis gezet zijn omdat ze de huur niet meer konden betalen, samen in zogenoemde “corralas”. Dat zijn leegstaande gebouwen die eigendom zijn van banken of bouwbedrijven die failliet zijn gegaan.

Huisvesting eerst

Het systeem zou moeten veranderen, zodat permanente en onvoorwaardelijke woonruimte op de eerste plaats komt, zegt José Manuel Caballol, directeur van de stichting RAIS. Zijn organisatie promoot een model waarin huisvesting voorop staat. Deze aanpak is erop gericht mensen van de straat te halen en onder te brengen in opvangcentra of een eigen appartement. Het idee is dat een stabiele thuisbasis een eerste behoefte is.

RAIS richt zich op mensen die minstens drie jaar op straat leven, of mensen die een psychiatrische ziekte hebben, drugs of alcohol gebruiken of een handicap hebben. Mensen met ernstige problemen worden niet altijd toegelaten in opvangcentra en sociale woonvoorzieningen, zegt Caballol. En als dat wel lukt, slagen ze er vaak niet in hun rehabilitatietraject af te maken.

Volgens Caballol zijn de resultaten van zijn stichting “spectaculair”. ‘De mensen zijn zo blij met hun huis dat ze er goed op passen. Ze willen het niet weer kwijtraken.’ De activist is ervan overtuigd dat deze aanpak een oplossing biedt voor het dakloosheidsprobleem.

Sinds juni huisvestte RAIS 28 daklozen in Malaga, Barcelona en Madrid. ‘We zien snel veranderingen bij de betrokken mensen’, zegt Caballol, die benadrukt dat sociale werkers, psychologen en experts op het gebied van sociale integratie bij het project betrokken zijn. ‘Zij luisteren en bieden op verzoek steun, op grond van wat de mensen vragen en niet andersom.’