Traagjes vooruit ploeteren als beste optie

Dat is des te pijnlijker omdat de doorsnee Congolees tot de armste mensen op de planeet blijft behoren. Hij of zij sterft aan perfect geneesbare ziektes, krijgt weinig onderwijskansen en is ondervoed in wat potentieel de voedselschuur van Afrika is. Met beter bestuur zou je daar meer aan kunnen verhelpen.

Falende staat

Maar de Congolese staat is wat hij is: een structuur die er nooit geweest is voor de doorsnee Congolees maar wel –achtereenvolgens– om de belangen van de kolonisator te verdedigen en dictator Mobutu overeind te houden en te voeden als pion van het Westen tijdens de Koude Oorlog… Wat ten slotte overbleef na 32 jaar Mobutu en vervolgens tien jaar oorlog was en is een uitgeleefde, falende staat.

Een falende staat die faalt voor de gewone mensen maar niet voor de elite. Voor deze kleine groep biedt hij juist veel kansen tot zelfverrijking. Ook de kleine ambtenaren staan op hun rechten: om hun brood te verdienen, doen ze desnoods regels naleven die nog door de Belgen zijn ingevoerd en intussen elke relevantie hebben verloren.

De staat mag nog zo disfunctioneel zijn inzake ontwikkeling, hij staat er als het gaat om de belangen van bestuurders en ambtenaren, hoog en laag. Tegenover die belangen staan al te weinig diensten aan de bevolking. Daarom doemt het beeld op van een roofdier dat neemt maar niet veel geeft.

Super-Haïti

Wat te doen? In het Congo-dossier zeggen enkele stemmen voorzichtig dat de Congolese staat heel geleidelijk iets beter gaat werken. Dat is ook mijn overtuiging: meer dan stap voor stap vooruit ploeteren, zit er niet in. Wat gedurende decennia scheef is gegroeid in structuren en “culturen”, kan je niet in een handomdraai weer rechttrekken.

Als de internationale gemeenschap bekommerd is om het lot van de Congolezen, kan ze dat bewijzen door aan één zeel te trekken in haar omgang met de roofdierstaat. En echt als een blok te pleiten voor en te werken aan programma’s voor beter bestuur. Dat gebeurt nog altijd veel te weinig. Nochtans is wat in Congo gebeurt van mondiaal belang: wie wil over dertig jaar een chaotisch en kaalgeplukt “super-Haïti” van 200 miljoen mensen in het (momenteel nog groene) hart van Afrika?