Het gezicht van de overheid

Het gesprek met de Iraanse dame is gemoedelijk, bemoedigend, vriendelijk. Veel vluchtelingen hebben een erg negatief idee van een overheid. Kazenga vertelt hoe het gesprek vaak gespannen begint, maar dat hij halverwege de mensen ziet ontdooien. Ik denk aan het Haïtiaanse koppel eerder die week. Zij zagen een heel ander gezicht van de overheid: een streng, wantrouwig, afwijzend gezicht.  Binnenkomen als asielzoeker of als hervestigde vluchteling maakt een groot verschil.

´s Middags bezoeken we een klas vluchtelingenkinderen. Ze wijzen me de provincies van Canada en zingen ´Imagine´ van John Lennon voor ons. Morgen is de hele klas ongeveer thuis, voor het Offerfeest. Dat is een officiële vrije dag voor alle moslims in Canada.

Ottawa is een chique, rustige bureaucratenstad. Toronto is Canada´s meest multiculturele en funky metropool. Ik heb nog twee bezoeken op mijn agenda deze week. Triec is een organisatie die vooral werkgevers wil overtuigen om hoogopgeleide migranten in dienst te nemen. Ze doen dat op een zakelijke, efficiënte manier. ´s Middags word ik rondgeleid bij Costi, de organisatie die in Toronto instaat voor de opvang van hervestigde vluchtelingen.

Met beide organisaties heb ik het ook over dingen die niet lukken in Canada. Meer migranten dan bij ons komen terecht in goede en verantwoordelijke jobs. Maar ook hier slagen ingenieurs en artsen er zo goed als nooit in om hun diploma´s te laten erkennen en hun beroep echt uit te oefenen.

En die wonderlijke openheid voor multiculturaliteit? Ja, die bestaat. Maar er hangen donderwolken aan de einder. De huidige regering is de eerste die inspeelt op defensieve en xenofobe reflexen die ook in Canada bestaan. De strengere wetten voor asielzoekers zijn er een symptoom van. Maar ook de grotere inzet op tijdelijke migratie, waar Canada traditioneel er altijd van uitging dat migratie permanent is. Die evolutie is volgens Mario Calla, zelf zoon van Italiaanse migranten en directeur van Costi, een tikkende tijdbom. Vooral lagergeschoolde tijdelijke migranten krijgen niet langer de mogelijkheid om over te schakelen naar een permanente verblijfsvergunning of zelfs om van job te veranderen. Het is een recept om na verloop van tijd de groep mensen zonder papieren in de samenleving te doen groeien. Mensen wiens tijdelijke verblijfsvergunning vervalt, riskeren immers vaker niet dan wel terug te keren naar hun land van herkomst. ´Waar openheid voor multiculturaliteit een Canadese eigenschap is,´ vertelt Mario, ´is er nog één die belangrijker is: respect voor law en order. Als Canadezen het gevoel krijgen - of iemand het hen wijsmaakt - dat migranten de regels niet respecteren, zou dat hun openheid ernstig kunnen aantasten.´

Wat deze reis me heeft geleerd, is het belang van het discours dat beleidsmakers ophangen. ´The narrative´, zoals de Canadezen het zeggen. De traditionele narrative in Canada is dat multiculturalisme moet slagen, en dat het beleid er alles aan moet doen om nieuwe migranten een plaats te geven in de samenleving. De samenleving wordt ook sterk betrokken bij dit verhaal, via de migrantenorganisaties die het integratiebeleid uitvoeren, de private sponsorschappen van vluchtelingen, en andere heel specifieke maatregelen. Het verhaal is soms erg materialistisch - wat brengt die migrant voor ons op? Maar ook kwetsbaardere migranten als vluchtelingen surfen mee op het grotere draagvlak dat wordt gecreëerd. De steun voor migratie is door al deze maatregelen in Canada in de laatste decennia gegroeid. Regelmatige opiniepolls bewijzen dat. Dit is iets wat in de Europese context tegenwoordig te mooi lijkt om waar te zijn. Als Europese beleidsmakers blijven hameren op het failliet van de multiculturaliteit en een krachtdadige aanpak van migranten, oogsten ze wat ze zaaien: een publieke opinie die migranten wantrouwt.

Het is niet allemaal rozengeur en maneschijn in Canada. Maar het is wel degelijk anders. Hopelijk slagen ze erin om die uitzonderlijke geestesgesteldheid ook in de toekomst grotendeels vast te houden.