Afschaffing dubbele munt wordt bijzonder complex voor Cubanen

Cuba schaft op 1 januari zijn het systeem van dubbele valuta af. Dat moet de economische hervormingen nieuw leven inblazen. Maar het wordt niet eenvoudig: de gevolgen voor economie en bevolking zijn bijzonder complex.

Op 1 januari 2021 maakt Cuba een einde aan 27 jaar van dubbele valuta en wisselkoersen. De converteerbare peso (CUC) verdwijnt, alleen de Cubaanse peso (CUP) blijft nog over.

Het proces, dat Tarea Ordenamiento (“Opdracht Ordening”) wordt genoemd, is volgens de overheid ‘een van de meest complexe opdrachten waarmee het land op economisch vlak is geconfronteerd’ in de afgelopen decennia.

Het besluit ‘had in de voorgaande jaren moeten worden uitgevoerd’, zegt econoom Omar Everleny Pérez. ‘Het zal andere aangekondigde hervormingen versnellen, die de productie van goederen of diensten verbeteren.’

Kleine en middelgrote ondernemingen

Tegen april 2022 moet een Wet op de Bedrijven worden goedgekeurd, met als doel de werking van staats- en particuliere bedrijven te reguleren en de oprichting van kleine en middelgrote ondernemingen mogelijk te maken.

De wet ‘zal het land beter in staat stellen om de transformaties uit te voeren die vereist zijn door de actualisering van ons economisch en sociaal model’, zei president Miguel Díaz-Canel vrijdag tijdens een speciale toespraak om de start van de eenmaking van de munt aan te kondigen.

Hij werd vergezeld door Raúl Castro, de eerste secretaris van de Communistische Partij van Cuba. Het was onder Raúl Castro’s presidentschap (2008-2018) dat in 2011 de Richtlijnen werden goedgekeurd, het sociaaleconomische hervormingsprogramma, dat in 2016 werd bijgestuurd. Met de Richtlijnen gaf de socialistische regering aan dat een economische en financiële reorganisatie van de sterk gecentraliseerde economie nodig was.

Beter meten

Zowel de overheid als experts stellen dat het einde van de dubbele munteenheid en wisselkoers een betere analyse van de economische en financiële situatie van bedrijven mogelijk maakt. Er komen nu indicatoren die gelinkt zijn aan de wereldmarkt.

Vanaf 1 januari zal er in Cuba maar één geldig betaalmiddel meer zijn, de Cubaanse peso.

‘De monetaire ordening is een noodzakelijke maatregel om de economische resultaten beter te kunnen meten’, zegt een Cubaanse financiële expert (die anoniem wil blijven). Maar ‘het zal niet de enige oplossing zijn voor de problemen van de productiesector. Begeleidende maatregelen zijn nodig om de productiemogelijkheden te stimuleren en versnellen.’

CUC verdwijnt

Vanaf 1 januari zal er in Cuba maar één geldig betaalmiddel meer zijn, de Cubaanse peso (CUP), met een wisselkoers van 24 peso voor één dollar. De converteerbare peso (CUC), de valuta die in 2004 de dollar verving en dezelfde waarde had, mag de komende zes maanden nog worden verhandeld maar verdwijnt nadien.

Vanaf Día Cero (Dag Nul), zoals de startdatum genoemd wordt, zal de CUP worden gedevalueerd, zullen de groothandels- en detailhandelsprijzen worden verhoogd, zal een reeks subsidies worden afgeschaft en zullen lonen en pensioenen verhogen.

Het minimumloon zal 2100 peso (ongeveer 70 euro) bedragen, wat overeenkomt met 1,3 keer de kosten van voeding, basisgoederen en basisdiensten, die berekend zijn op 1528 peso, het bedrag van het laagste pensioen.

Magere groei

De 110 bepalingen die de monetaire eenmaking regelen, hebben heel veel gevolgen voor de Cubanen. Ministeries en media gaan hierover uitvoerig communiceren de komende weken.

Door de COVID-pandemie zag het land zijn belangrijkste inkomstenbronnen slinken, zoals dienstverlening in het buitenland, het toerisme en de geldzendingen.

Voor de nationale economie gaat het om een zeer belangrijke beslissing. Ze gaat al decennialang gebukt gaat onder een magere groei, een lage productiviteit, technologische veroudering, kapitaalvernietiging in de industrie en te lage lonen. Het leidde tot een uittocht van professionals en geschoolde arbeidskrachten naar beter betaalde banen of naar andere landen.

Cuba lanceert Tarea Ordenamiento in een moeilijke situatie. Door de COVID-pandemie zag het land zijn belangrijkste inkomstenbronnen slinken, zoals dienstverlening in het buitenland, het toerisme en de geldzendingen.

Dollarisering

Bovendien weegt de buitenlandse schuld zwaar, heeft het land geen toegang tot kredieten van internationale financiële organisaties en heeft de Amerikaanse regering-Trump via meer dan honderd maatregelen het embargo nog verscherpt dat Washington in 1962 heeft ingesteld.

Voor Mauricio de Miranda, een Cubaanse econoom die in Colombia woont, zal er in de eilandstaat met zijn 11,2 miljoen inwoners geen totale monetaire eenwording plaatsvinden omdat ‘de gedeeltelijke dollarisering van de economie en de segmentering van de binnenlandse markt voor bepaalde goederen gehandhaafd blijven.’

Vreemde valuta

Sinds 2019 gaan in het hele land tientallen winkels open met een breed gamma aan producten, waaronder toiletartikelen en voeding, voor wie betaalkaarten heeft die gekoppeld zijn aan een tiental vreemde valuta, waaronder de dollar.

De regering wil met de maatregel vreemde valuta binnenhalen voor de aankoop van producten waarmee de rest van het winkelnetwerk, waar de meerderheid van de bevolking haar aankopen doet, kan worden bevoorraad.

Hyperinflatie vermijden

De monetaire eenmaking ‘zal complex zijn, omdat het van bij het begin een ingecalculeerde inflatie zal veroorzaken, maar hyperinflatie moet worden vermeden, want als de prijzen stijgen, zullen de daarmee samenhangende diensten duurder worden’, zegt Pérez.

De analist wijst onder meer op de gevolgen voor het spaargeld van de Cubaanse gezinnen. Ook al blijft dat gekoppeld aan de vastgestelde wisselkoers, ‘de koopkracht zal dalen als gevolg van de verwachte prijsstijgingen.’

Duurdere elektriciteit

Bovendien, zegt Pérez, ‘zal de stijging van de elektriciteitsprijzen een rem zijn op de ontwikkeling van sommige activiteiten. Particuliere restaurants zullen bijvoorbeeld de kwaliteit van hun dienstverlening moeten verlagen – met zalen zonder airconditioning – of hun gerechten duurder moeten maken, met een mogelijk verlies van klanten, hoge kosten en zelfs sluiting als gevolg.’

De stijging van de elektriciteitstarieven is momenteel de grootste bezorgdheid van de Cubanen.

De stijging van de elektriciteitstarieven is momenteel de grootste bezorgdheid van de Cubanen. Een aanzienlijk deel van de Cubaanse gezinnen kookt op elektriciteit en ventilatietoestellen zijn onmisbaar in een tropisch land met bijna het hele jaar door hoge temperaturen en een zeer hoge relatieve vochtigheid.

Ook in het nieuwe scenario blijft de regering elektriciteit subsidiëren, goed voor bijna 18 miljard peso in de staatsbegroting. Die subsidies komen 89 procent van de bevolking ten goede en beschermen de meest kwetsbare gezinnen, stelt ze.

Buitenlandse investeerders

Op 12 december brachten Díaz-Canel en zijn voorganger Raúl Castro een bezoek aan de Speciale Ontwikkelingszone Mariel, het logistiek- en havencentrum op 45 kilometer van Havana, dat in 2008 een van de uithangborden van economische hervorming werd.

Het bezoek kan worden geïnterpreteerd als een bijkomend signaal naar buitenlandse investeerders, waaronder het Amerikaanse bedrijfsleven, die geïnteresseerd zijn in een opening van de Cubaanse economie.

Volgens analisten kan Cuba een natuurlijke afzetmarkt zijn voor Noord-Amerikaanse producten en kan het buurland een voorkeursbestemming worden voor zijn export. Het Amerikaanse embargo maakt dit momenteel onmogelijk.

Joe Biden, die op 20 januari Donald Trump opvolgt als Amerikaans president, heeft verzekerd dat hij de relaties tussen beide landen wil normaliseren en terug wil naar de dooi die onder de regering van Barack Obama (2009-2017), waarin hij vicepresident was, was ingezet.