BABEL: Eza kitoko

‘Als een maaltijd voortreffelijk is, noem je ze kitoko. Een goed muzieknummer of een leuke feestsfeer kan je ook op die manier beschrijven.’ Zelfs bevallige vrouwen zouden onder diezelfde uitdrukking vallen.
Mooi is niet meteen het woord dat bij je opkomt als je Kinshasa bezoekt, maar de term is wel van toepassing op de manier van kleden en bewegen van zowel Congolese mannen als vrouwen. Jezelf mooi maken, is voor hen –zeker in de steden of in Europa– een bijna obsessionele manier om waardigheid en succes uit te drukken of voor te wenden.
In de jaren tachtig toonde de Congolese muziekscene in Parijs en Brussel zich massaal als sapeurs, aanhangers van de zogenaamde Societé Anonyme des Personnes Elegants. En toen Africalia in maart het fotoboek Congo Eza voorstelde in Brussel, daagde de vertegenwoordiger van de Congolese fotojournalisten op met zo’n spectaculair mooie schoenen, dat er tijdens de persconferentie zelfs een opmerking over werd gemaakt.
Terwijl de oudere Congolezen nog bewonderend Eza kitoko uitroepen, zal de Congolese jeugd kortweg ‘kitoko’ of ‘somo’ zeggen als ze iets goed of cool vindt. De ouders spreken over een verbastering en een spijtige evolutie voor het zuivere Lingala, dat steeds meer plaats moet ruimen voor moderne, “verwesterde” varianten. Waar is de tijd dat Belgische koningen in het Algemeen Lingala werden ontvangen op het Congolese grondgebied? Waar is de tijd dat koning Boudewijn zich nog gewillig Bwana kitoko (‘mooie blanke man’) liet noemen? Of noemden ze hem misschien Mwana kitoko (mooi kind)? Wat één letter toch kan veranderen in de betekenis van een woord.