Experts zijn sceptisch over regeneratieve landbouw als wapen in de klimaatcrisis

De broze beloftes van herstellend boeren

Marko Milivojevic / Pixnio (CC0)

‘De bijdrage die koolstofopslag onder graasweide aan klimaatmitigatie kan leveren lijkt zelfs bij optimistische aannames heel klein.’

Kunnen we de klimaatopwarming temperen door koolstof op te slaan in landbouwgrond? Herstellende of “regeneratieve” landbouw doet veel goeds, maar voor het klimaat is het een druppel op een hete plaat.

Milieuactivisten hebben er de mond van vol. Grote bedrijven tasten ervoor in de buidel. Voedingsmulti­national Nestlé wil de komende jaren een miljard dollar investeren in regeneratieve landbouw, om zo de broeikasgasuitstoot van het bedrijf terug te dringen. Ook Alpro zet erop in. Herstellende landbouw streeft ernaar de koolstofopslag in de bodem te verhogen.

Volgens experts in de vorig jaar verschenen Netflix­documentaire Kiss the Ground kunnen we zo het klimaat snel stabiliseren. Een vaak geciteerd rapport van het Britse Rodale Institute beweert zelfs dat we met rege­neratieve landbouw meer dan de vol­ledige menselijke broeikasgasuitstoot kunnen compenseren.

In een analyse in het vakblad Outlook on Agriculture tonen wetenschap­pers van Wageningen Universiteit aan hoe het concept regeneratieve landbouw de voorbije vijf jaar zowel in de media als in de vakliteratuur steeds vaker opduikt. Er is geen duidelijke definitie van wat regeneratieve land­bouw precies inhoudt, zoals dat bij biologische landbouw het geval is.

‘Meer opslag vraagt meer bemes­ting. De broeikasgasuitstoot die daar­mee gepaard gaat kan de winst deels tenietdoen.’

Cen­traal staat in elk geval de focus op een gezonde bodem, en een verhoging van de hoeveelheid organische stof in die bodem. Dat kan door minimale bodem­bewerking, diverse gewasrotaties en de teelt van groenbemesters – gewassen die in de bodem worden ingewerkt.

Landbouwexperts zijn het erover eens dat verschillende van die teelt­methodes om diverse redenen nuttig zijn. Ze gaan erosie tegen, kunnen wa­terverontreiniging en problemen met plagen verminderen, en ze kunnen ervoor zorgen dat bodems meer water vasthouden. Maar maakt dat van kool­stofopslag in landbouwbodems een ef­fectief wapen tegen de klimaatveran­dering? Daarover zijn wetenschappers sceptisch, om meerdere redenen.

Koolstofverhuis

Onderzoekers aan het World Re­sources Institute (WRI) wijzen erop dat pogingen om het koolstofgehalte in landbouwgrond te verhogen vaak neerkomen op een verplaatsing van koolstof van de ene plek naar de andere. Je kunt koolstof toevoegen door dierlijke mest of compost te gebruiken.

‘Maar die producten zijn slechts in beperkte hoeveelheden voorradig’, zegt Renske Hijbeek (Wageningen Universiteit), een van de auteurs van de paper in Outlook on Agriculture. ‘Wat je op de ene plaats gebruikt, kun je niet elders gebruiken.’ Kortom: op de boerderij neemt de koolstofopslag misschien wel toe, maar als je uitzoomt ver­vluchtigt de winst.

Opdat koolstof in de bodem zou worden opgeslagen, moeten micro­-organismen het in een stabiele vorm omzetten. ‘Daar zijn nutriënten zoals stikstof voor nodig’, zegt Hijbeek. ‘Meer opslag vraagt dus meer bemes­ting. De broeikasgasuitstoot die daar­mee gepaard gaat kan de winst deels tenietdoen.’

Daarnaast is de hoeveelheid kool­stof die je in een akker kwijt kunt beperkt. ‘Het is sowieso erg lastig’, zegt Hijbeek. ‘Organische stof in de bodem wordt ook afgebroken door het bodemleven. Voeg je meer toe, dan verhoogt ook de afbraak. Je kunt het koolstofgehalte doen toenemen door telkens meer organisch materi­aal toe te voegen, tot er – doorgaans na enkele decennia – een evenwicht is bereikt. En dan moet je tot in de eeu­wigheid evenveel blijven aanvoeren om dat evenwicht te behouden.’

Koolstofneutrale biefstuk

Graslanden slaan meer koolstof op dan akkers. Bij de juiste vorm van begrazing kan volgens sommige beoe­fenaars van regeneratieve landbouw de koolstofopslag in die mate toene­men dat de uitstoot van de runderen gecompenseerd wordt. Bioloog en graasbeheergoeroe Allan Savory acht het zelfs mogelijk dat we op die ma­nier de klimaatverandering binnen enkele decennia een halt toeroepen.

‘De meest effectieve manier om koolstof in de grond op te slaan, is vermijden dat natuur plaatsmaakt voor extra landbouwgrond.’

In Vlaanderen zet voormalig N­-VA-­woordvoerder en nieuwbakken boer Bram Bombeek de regeneratieve rundveehouderij op de kaart. Weten­schappers van de KU Leuven gingen er het koolstofgehalte in het grasland meten, en zullen dat op geregelde tijdstippen herhalen. ‘Doel is na te gaan hoe snel en hoe diep koolstof zich opstapelt’, zegt bioloog Olivier Honnay (KU Leuven). ‘Zo willen we onderzoeken of er zoiets bestaat als ‘koolstofneutrale biefstuk’ zoals som­migen claimen.’

In het rapport ‘Grazed and Confused’ temperen wetenschappers van onder meer de University of Oxford het enthousiasme. Degelijk onderzoek naar koolstofopslag in graasweides is schaars, en de resultaten zijn tegen­strijdig. Positieve bevindingen op de ene plek zijn niet zomaar extrapoleer­baar. In het beste geval compenseert de opslag een deeltje van de uitstoot die de rundveeteelt veroorzaakt. Al te ambitieuze claims zijn volgens de onderzoekers bijgevolg onterecht.

‘De bijdrage die koolstofopslag onder graasweide aan klimaatmitigatie kan leveren lijkt zelfs bij optimistische aannames heel klein.’

Overschat

Onderzoekers van het Instituut voor Landbouw­ en Visserij­ en Voedings­onderzoek (ILVO) becijferden de mogelijke impact van koolstofopslag in landbouwbodems voor Vlaanderen. Door twee keer zoveel compost en stro in de grond te werken, een derde meer groenbemesters te telen en geen grasland meer om te ploegen, zouden we jaarlijks 173.000 ton CO2 uit de atmosfeer kunnen halen. Dat is 2,5 procent van de uitstoot door de landbouw.

Hijbeek wijst erop dat het kool­stofgehalte in akkers altijd lager ligt dan onder natuurlijke vegetatie. ‘Simpelweg omdat je bij landbouw nu eenmaal biomassa afvoert.’ Grasland dat nooit wordt omgeploegd, scoort ook goed. De meest effectieve manier om koolstof in de grond op te slaan is vermijden dat natuur plaatsmaakt voor extra landbouwgrond, en akkers omvormen tot grasland of natuur, be­sluiten Hijbeek en haar collega’s.

Blijf op de hoogte

Schrijf je in op onze nieuwsbrieven en blijf op de hoogte van het mondiale nieuws
Ook hier telt het globale plaatje. Wat nodig is, is een combinatie van vraagvermindering, beleid dat natuur beschermt, en opbrengstverhoging op het resterende landbouwareaal. Anders dreigt het omvormen van akkers op de ene plek er enkel toe te leiden dat el­ders nieuwe grond aangesneden wordt.

In een open brief uitte een inter­nationale groep landbouwexperts vo­rig jaar zijn bezorgdheid om de hoog­gespannen verwachtingen rond de positieve klimaatimpact van herstel­lende landbouw. ‘Op basis van solide wetenschappelijk bewijs besluiten we dat er een groot risico is dat de groot­teorde van wat praktisch haalbaar is, wordt overschat. Dat geeft beleidsma­kers een misleidende indruk.’

Hijbeek is het daarmee eens. ‘Er zitten positieve aspecten aan, maar als het je te doen is om het tegengaan van de klimaatverandering, dan kun je beter in iets anders investeren.’

Dit artikel verscheen eerder in EOS.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.