De militaire vernietiging van de Islamitische Staat

Zij vormen een ambitieuze, uitgesproken genocidale, territorium veroverende, kalifaat-verlangende quasistaat binnen een geregeld leger’, zei Kerry in allesbehalve diplomatieke bewoordingen. En dus wil hij geen cel van die kanker heel laten, want dan keert het kwaad op een dag toch weer.

De oorlogstoon is dus gezet. De vraag is of een (westerse) militaire tussenkomst in het kokende Midden-Oosten de juiste resultaten zal opleveren. Wat dan weer de vraag stelt: is er een alternatief? En: wat zijn de “gewenste resultaten”?

“Niets doen is geen optie”

‘Niets doen, is in deze geen optie’, zegt Humbert Van Humbeeck van Knack. ‘Zo veel goed georganiseerd, blind fanatisme is gevaarlijk voor de regio, maar op termijn ook voor samenlevingen op andere plekken in de wereld.’ Publicist Tom Kenis is het daar op principiële basis mee eens: ‘Een concrete, gekende dreiging voor burgers die met humanitair en beperkt militair inzetten verholpen kan worden, moet uiteraard verholpen worden. Los van wie er rechtstreeks of onrechtstreeks voor verantwoordelijk is.’

Kenis ziet in het ontzetten van de Yezidi’s op de Sinjarberg een voorbeeld van hoe de omsingelde moslims van Srebrenica en Sarajevo ook geholpen hadden moeten worden. Maar ‘dat geldt evenzeer voor burgers die in steden als Aleppo in Syrië door het regime van Assad belegerd worden. Onvoorwaardelijke humanitaire toegang moet geëist worden van regeringen die zelf niet in staat blijken hun bevolking te helpen, en van groeperingen die het humanitaire recht aan hun laars lappen.’

‘Zo veel goed georganiseerd, blind fanatisme is gevaarlijk voor de regio en de wereld.’

Professor Dries Lesage wil niet alleen humanitaire actie, maar pleit onverkort voor ‘krachtig  optreden, ter plaatse ook militair, met een zo breed mogelijke coalitie: VS, NAVO, Arabische landen, Irak, de Koerdische autonome regio van Irak, Iran.’ Tom Kenis zet daar wel een heel groot vraagteken bij: ‘Persoonlijk ben ik meer en meer van mening dat de NAVO zelf verworden is tot een factor van instabiliteit, met zijn eigen dynamiek en wetmatigheden; gericht op stimulering van de wapenverkoop, en het klungelachtig bestieren van regionale conflicthaarden. Europa moet die NAVO ofwel veranderen, ofwel verlaten.’

Hubert van Humbeek voegt daar aan toe dat ‘militaire actie moet samengaan met politieke actie. Het is misschien het moment om met Iran te praten.’ 

Lesage is het daarmee eens: ‘Het is erg betreurenswaardig dat de relatie met Rusland nu op een dieptepunt zit. Rusland, China en India zouden in deze situatie diplomatiek volop moeten mee zijn, en zich ook expliciet uitspreken. De grootmachten moeten rond een strijd als die tegen IS samenwerken en dit ook voldoende duidelijk maken. Alle operaties worden idealiter gedekt door een resolutie van de UNSC. Nadat ISIS is verslagen moeten de grootmachten en de UNSC ook samen hun schouders onder Irak en Syrië zetten.’

Tom Kenis bevestigt dat ‘het betrekken van de regionale machten een conditio sine qua non is. Dat kan alleen iets worden in de vorm van een internationale conferentie waar ook Rusland en Iran aan tafel zitten en waar voor de Syrische burgeroorlog ook een oplossing gezocht wordt.  Maar dan moet er wel met Putin gepraat worden en naar het Russische verhaal geluisterd worden. ‘

Intussen merkt Kenis ook op dat IS naar verluidt ongeveer 3 tot 4 miljoen USD per dag verdient met de verkoop van olie. ‘Die gaat naar Turkije, de Iraakse Koerden, Syrië en Iran. De wapens van Syrische rebellen komen uit de Golfstaten, terwijl IS in Irak zijn voordeel doet met van het Iraakse leger buitgemaakt Amerikaans legermaterieel.’

Hubert van Humbeek  stelt: ‘Het is ondertussen toch bekend wie er IS in Qatar, Koeweit of Saoedi-Arabië steunt. Met geld, wapens of anderszins. Misschien moeten die maar eens met dezelfde sancties worden geconfronteerd als Rusland in verband met zijn tussenkomst in Oekraïne.’

Meer wapens voor meer vrede?

Bruno de Cordier ziet ‘een Amerikaans-Atlantistische interventie tegen IS hoe dan ook verlopen via proxies of tussenpartijen, waaronder de Koerdische staat, die daardoor versterkt worden, ook in de rol die ze spelen in het regionale balkaniseringsproces.’ Die balkanisering is volgens De Cordier geen collateral damage, maar deel van een ruimere strategie die de controle van het Westen over het Midden-Oosten moet vergemakkelijken.  

Zorgt het bewapenen van de Koerden voor een verdere balkanisering van de regio?

Volgens hem is ‘de enige staat en partij die echt de legitimiteit heeft om rechtstreeks tegen ISIS te interveniëren Iran en het (Iraaks sjiitische) leger van Moqtada al-Sadr zijn, wegens rechtstreeks bedreigd als sjiieten of als bakenstaat van de sjiieten door de IS.’

Over de optie om de strijd op het terrein te laten uitvoeren door het Iraakse leger en niet-statelijke groepen zoals de Koerdische peshmerga’s uit Noord-Irak en Syrië, of door de niet-islamistische gewapende opstandelingen in Syrië, spreekt Nils Duquet zijn zorgen uit (lees zijn opinie).

Ook Tom Kenis vraagt zich af of ‘de Koerden bewapenen, zoals Duitsland al doet’, een oplossing is. ‘Dat is geen antwoord op de soennitische besognes en helpt het zeer fragiele Iraakse evenwicht nog meer om zeep’, vrees hij.  Hubert van Humbeek bevestigt: ‘Deze opstoot van geweld in Irak en Syrië bewijst opnieuw dat het niet genoeg is om een land vol te proppen met wapens en daarna te doen alsof alle problemen daarmee zijn opgelost.’

Syrië blijft het probleem

‘Europa heeft de Syriërs laten vallen’, zegt Tom Kenis. ‘Het is daardoor mee verantwoordelijk voor de humanitaire catastrofe en de politieke chaos, waarin ook het al tien jaar stuurloze Irak makkelijk meegezogen werd.’ In elk geval, stelt Dries Lesage, mag de verwachte campagne tegen IS niet uitlopen op indirecte steun voor de regering van Assad in Damascus.

Lesage: ‘Het is alarmerend dat niemand nog spreekt over Assad, de dictator die op ongewapende betogers schoot, talloze mensen liet folteren, en ondertussen de hoofdschuldige is van een burgeroorlog die aan 200.000 het leven heeft gekost en een veelvoud aan vluchtelingen. ISIS is mede groot kunnen worden dankzij het uitblijven van actie door de internationale gemeenschap -onder andere door  Ruslands obstructie-  in de Syrische burgeroorlog. Assads horror heeft zeker bijgedragen tot de radicalisering van soennimoslims in Syrië, zoals ook de gebreken van het Iraakse staatsbestel aan die kant van de grens bijgedragen hebben.’

‘Assads horror heeft zeker bijgedragen tot de radicalisering van soennimoslims in Syrië’

Tom Kenis maakt dat concreet: ‘De VS hebben de enorm onpopulaire Al-Maliki veel te lang gesteund. Militair tussenkomen op dit moment zal wellicht gezien worden als buitenlandse steun voor de nieuwe Iraakse regering die nog steeds hetzelfde regime is. Zij zou toegevingen moeten doen aan de misnoegde soennitische bevolking, anders dreigen zij nog meer tegen de centrale regering in het harnas gejaagd te worden door militaire acties van buitenlandse machten.’ 

Kenis denkt overigens dat de afwezigheid van het Westen in de regio ervaren wordt  alsonverschilligheid, wat de woede wekt die zo veel jongeren uit Europa naar de oorlog in Syrië zuigt. ‘Het zwart-witdenken, het wij-tegen-hen verhaal wordt mee gevoed door onze beleidsmakers. Seculiere oppositieleden die vaak in Europa gestudeerd hebben werden in het begin van de crisis in Syrië nog gehoord, maar vanaf het moment dat het woord moslim viel, was de liefde uit.’ 

Islamitische Staat staat buiten de islam

Tijdens een toespraak in het Europese Parlement deze week zette de grootmoefti van al Azhar in Caïro, zowat het belangrijkste instituut in de soennitische islam, zich openlijk af tegen de Islamitische Staat. ‘Ze vertegenwoordigen op geen enkele manier de islam,’ zei hij, ‘maar misbruiken religie enkel voor andere doeleinden.’ De grootmoefti noemde IS ook nog een criminele organisatie en stelde: ‘Er bestaat geen enkele religieuze tekst die het islamitische volk aanzet tot zulkevernietiging en geweld’.

‘Tussen hoogopgeleide burgers en de al even hoogopgeleide leiding van IS heb je zeloten, koppensnellers, avonturiers en verongelijkte voorstedelingen uit Europa en elders.’

Tom Kenis denkt dat de Iraakse bevolking intussen wel door heeft dat IS niet het soort islam voorstaat dat bij brede lagen van de bevolking op veel steun kan rekenen. ’ De vorm van zogezegde islam waarmee IS graag uitpakt en waar de westerse media graag over schrijven, is niet de islam van Irak. Irak is Afghanistan niet. Irakezen zijn door de band genomen hoog opgeleide burgers die, de afgelopen 10 jaar niet te na gesproken, een ordentelijke manier van leven gewoon zijn. Tussen die burgers en de al even hoogopgeleide leiding van IS heb je wel zeloten, koppensnellers, avonturiers en verongelijkte voorstedelingen uit Europa en elders. Als IS daadwerkelijk een staat zou willen worden, moeten die laatsten van de baan.’

‘De IS draagt zowel door het gedrag van de eigen militieleden als door de internationale stemmingmakerij en desinformatie errond,  bij tot een discreditering van het overigens legitieme concept van het kalifaat’, stelt Bruno de Cordier. Tom Kenis: ‘Als een islamitisch kalifaat een kans maakt in de 21ste eeuw,is dat grotendeels toe te schrijven aan een honderd jaar westers beleid. In eerste instantie werden kunstmatige staten gecreëerd, daarna werden totalitaire regimes -zowel seculier als religieus- ondersteund om de orde te bewaren. Onderwijs, sociale ontwikkeling, regionale integratie, en gezonde, gediversifieerde economieën bleken allemaal van minder belang.’ 

* De MO*academy is een groep auteurs met bewezen competentie die duiding bij de actualiteit en verrassende achtergrondstukken en analyses publiceren op MO.be.