De wereld heeft gemengde gevoelens over de Europese Unie

Analyse

De wereld heeft gemengde gevoelens over de Europese Unie

De wereld heeft gemengde gevoelens over de Europese Unie
De wereld heeft gemengde gevoelens over de Europese Unie

MO*redactie

30 juni 2010

Het Belgisch voorzitterschap moet de EU door moeilijke tijden helpen loodsen. Maar hoe kijkt de rest van de wereld aan tegen de Europese constructie? MO* legde drie vragen voor aan een bont gezelschap experts uit alle windstreken.

  1. Waaraan denkt u meteen als u de term Europese Unie hoort? Is uw eerste associatie positief of negatief?

  2. Wat zijn de sterke en zwakke kanten van de EU –op economisch, sociaal, ecologisch, politiek en cultureel vlak?

  3. Wat kan uw regio leren van de EU en wat kan de EU leren van uw regio?

Benjamin Barber

Benjamin Barber (VS), initiatiefnemer van de jaarlijkse Interdependence Days en auteur van Jihad versus McWorld en een twintigtal andere boeken over het belang van democratie en over de diverse krachten die haar bedreigen, zoals apathie, economische globalisering, tribalisering, terrorisme en de War on Terror.

  1. Erg positief. De EU brengt 300 jaar nationalisme en staatssoevereiniteit tot een einde en vertegenwoordigt een cruciaal experiment in het poolen van soevereiniteit en het scheppen van bestuur over nationale grenzen heen. Zelfs met gemengde resultaten blijft dit een krachtig model voor de wereld.

  2. De EU is sterk inzake economische en monetaire samenwerking. Bovenal bracht ze voor het eerst sinds de vrede van Westfalen in 1648 echt vrede in West-Europa. De EU is minder succesvol als politieke unie, leidt momenteel aan een democratisch deficit, en ook, terwijl ze groeit, aan een gebrek aan onderling vertrouwen (zie Duitsland en Griekenland). Maar dat de EU bestaat, blijft een politiek mirakel, een bron van hoop voor wie gelooft dat internationaal bestuur cruciaal is voor ons overleven in een samenhangende wereld.

  3. De EU demonstreert dat nationale soevereiniteit geen obstakel moet zijn voor gemeenschappelijk bestuur. De VS bewezen 200 jaar geleden dat kleine eenheden geïntegreerd kunnen worden in een grote federale eenheid. De EU toont aan dat dit ook kan voor soevereine staten. Het Europese kopje is slechts halfvol maar in een wereld van lege glazen is dat een knappe prestatie.

Dr. Xinning Song

Dr. Xinning SONG, senior onderzoeker aan het Universitair VN-Instituut voor Vergelijkende Regionale Integratiestudies in Brugge, en Jean Monnet Professor aan de Renmin Universiteit in Beijing. Verrichtte onderzoek over hoe Chinezen naar de EU kijken.

  1. Chinezen verwarren dikwijls de EU met Europa. Onderzoek binnen alle Aziatische landen leert dat de EU het beste profiel heeft in China.

  2. De EU is ‘s werelds grootste economie. Toch blijft de EU voor veel Chinezen een globale handelsmacht en geen economische macht omdat de EU een markt is zonder gemeenschappelijk economisch beleid. De financiële crisis legt die zwakte nu bloot. De EU is een internationale politieke speler maar vooral in niet-traditionele zin. Natiestaten spelen immers nog altijd de hoofdrol in de wereld en de EU worstelt daarmee. De EU is wel ‘s werelds belangrijkste niet-statelijke actor.

    Veel Chinezen zien de EU vooral als een sociale macht omdat de Unie veel modellen van internationale politiek, politieke en sociale ontwikkeling demonstreert: de Europese integratie, ontwikkelingshulp, multilateralisme, het Europese model van sociale kapitalisme en van democratisch socialisme, de Europese welvaartstaat… De niet-Europese staten, vooral de ontwikkelingslanden, willen leren van die ervaringen.

    De EU heeft de capaciteiten om een internationale speler te zijn inzake veiligheid maar bij gebrek aan gemeenschappelijk beleid is ze dat niet. De EU dreigt zo haar dominantie in Afrika te verliezen. Met haar uitbreidingsbeleid realiseert ze wel Europese veiligheid.

  3. Hoewel de Chinezen de EU dus niet echt zien als een globale speler, willen ze er wel van leren. China wil leren van de Europese integratie om zelf een stabiele regio te scheppen. China wil leren van de Europese sociale beschermingssystemen om zijn binnenlandse en sociale stabiliteit te behouden. Sommige Chinezen zien het Europese democratische socialisme als de te volgen weg voor China.

Dong Lisheng

Dong Lisheng, professor aan het Instituut voor Politieke Wetenschappen van de Chinese Academie voor Sociale Wetenschappen.

  1. Positief: het is een vrij geslaagde poging om landen bijeen te brengen voor vrede en welvaart. Dat is zonder precedent.

  2. In afnemende orde is de EU het meest succesvol geweest in economische, wetenschappelijke en technologische, sociale en culturele sferen van samenwerking. Afgemeten aan de verwachtingen van generaties Chinese leiders sinds Mao, is de EU nog geen echte geopolitieke speler omdat ze te weinig een gemeenschappelijk buitenlands beleid heeft.

  3. De grote machten in Azië kunnen veel leren van de historische verzoening tussen Frankrijk en Duitsland. De financiële crisis toont aan dat Chinezen én Europeanen er veel bij kunnen winnen als ze de balans tussen private sector en overheid, tussen het goed van de gemeenschap en de vrijheid van het individu, opnieuw herstellen.

Nanna Árnadóttir

Nanna Árnadóttir, IJslandse journaliste en winnares van de European Young Journalist Award 2010 voor IJsland.

  1. Positief. De EU beleeft op financieel vlak weliswaar een harde periode maar de hele wereld heeft het moeilijk met de crisis. IJsland weet maar al te goed hoe pijnlijk het is. De positieve boodschap is dat de EU-lidstaten de storm samen doorstaan –ondanks alle bitterheid.

  2. Een zwakte die de IJslanders zien, is het twijfelachtige visserijbeleid van de EU. Dat doet ons twijfelen over EU-lidmaatschap.
    Het grote voordeel van de EU blijft de eenheidsmarkt. Als lid van de Europese Economische Zone geniet IJsland daar al mee van. Omdat we de fiscale voorwaarden van het verdrag niet hebben gerespecteerd, dreigen we evenwel dat voordeel opnieuw te verliezen, als we niet toetreden tot de EU – wat ronduit rampzalig zou zijn.

  3. Ik zie de EU als een gereedschapskist. Iedere lidstaat draagt zijn eigen gereedschap bij, tot je zoveel hebt dat je kan bouwen wat je maar wil. IJslands “gereedschap” is het visserijbeleid, de hernieuwbare energie en de groene industrie. Omgekeerd zou IJsland door toetreding kunnen profiteren van de rijke kennis en ervaring van de andere lidstaten.

Ana Cristina Suzina

Ana Cristina Suzina, Braziliaanse journaliste gespecialiseerd in de non-profitsector.

  1. Positief: het is een sterk verbond tussen veel landen. Traditioneel heeft Europa Brazilië altijd sterk beïnvloed op vele vlakken.

  2. De EU bouwde een sterke markt. Daardoor kan ze beter onderhandelen met de wereld dan individuele landen zouden kunnen. Door zijn omvang kan de EU anderen beïnvloeden op allerlei terreinen. Telkens de EU zijn voorkeur laat blijken voor producten die niet met ontbossing gepaard gaan, beginnen Braziliaanse bedrijven nieuwe technologieën te ontwikkelen. Zo beïnvloedt de EU het milieubeleid in ons land. De economische crisis legt interne zwakheden van de EU bloot. Voor mij is de EU als een deken die een ongelijke matras bedekt, in de hoop dat de collectieve warmte zou volstaan om elk lid van de groep te verwarmen. Dat kan enkel lukken als alle leden zich inspannen.

  3. In Zuid-Amerika spreken we altijd over de strategie om een regionale markt te ontwikkelen en we zijn gestart met de Mercosur. De Europese ervaring leert dat zo’n regionale markt de lidstaten en de regio kan helpen. Maar om langetermijnresultaten te bereiken, is het cruciaal dat elk land zich economisch, politiek, ecologisch, cultureel en sociaal ontwikkelt.

Konstantin Von Eggert

Konstantin Von Eggert, onafhankelijk consultant en voormalig hoofdredacteur van de BBC Russian Service Moscow.

  1. Mijn eerste associaties zijn de euro, de welvaartsstaat en de Brusselse bureaucratie. Ik heb gemengde gevoelens. Enerzijds is de EU erin geslaagd om een unieke gemeenschap van naties op te zetten die –ten minste officieel– nobele doelen nastreeft. Anderzijds lijken politici in de EU er niet in te slagen om ernstig moreel leiderschap te tonen. Ze neigen ertoe technische oplossingen te bedenken voor problemen die te belangrijk zijn om door richtlijnen van de Commissie aangepakt te worden –migratie, identiteit of nationaal belang bijvoorbeeld. Ze zijn bang van sterke ideeën, of het nu om de vrije markt, religie of nationalisme gaat. Toch spelen die krachten een rol. Doen alsof ze er niet zijn, brengt Europa in gevaar.

  2. De sterke punten zijn gemeenschappelijke waarden, de vrijheid van beweging van kapitaal, mensen en ideeën. Van buitenaf beschouwd heeft de EU alles in huis om een nog grotere economische macht te worden maar ze wordt versmoord door een te grote afhankelijkheid van welzijn en overbodige bureaucratische regels. De EU zweeft  tussen een verleden van geïsoleerde natiestaten en de mogelijkheid van een federaal Europa. Ik heb de indruk dat het eerste een comeback maakt en het tweede steeds verderaf lijkt.

  3. De rechtstaat en respect voor de individuele burger –dat kan Rusland van zijn Europese buren leren. Persoonlijk denk ik wel dat Rusland beter een minder gereglementeerd economisch model dan de EU zou volgen.

Prof. Thierry Nlandu

Prof. Thierry Nlandu, mede-oprichter van Groupe Amos, een netwerk van basiswerkers in Kinshasa die via culturele initiatieven bouwen aan een nieuw leiderschap van onderuit. Momenteel werkzaam voor de Britse ontwikkelingssamenwerking in Congo.

  1. Aantrekkelijk aan de EU is dat een aantal afzonderlijke naties bij elkaar gekomen zijn om een gezamenlijke economie te bouwen, die zich kan meten met grote blokken als de VS of China. Anderzijds moeten we ons geen illusies maken: als de Europese landen zich rond één project groeperen, is dat niet om andere landen te helpen maar om het leven van de Europeanen te verbeteren.

  2. Een evenwichtige relatie tussen de EU en Afrika kan slechts als ook Afrika sterk en verenigd is. Zo lang dat evenwicht niet is gevonden, zullen de migratiebewegingen verder gaan. Europa moet beseffen dat het nooit “verlost” zal geraken van de instroom van Afrikanen als het leven in ons continent niet beter wordt. Het moet afstappen van zijn uitbuitende houding tegenover Afrika en beseffen dat er talent is in Afrika en mogelijkheden om te investeren en handel te drijven. Als Afrika het goed doet, worden de Europeanen daar ook beter van. Het is vijf voor twaalf voor Europa want als de verhoudingen niet fundamenteel veranderen, zal Afrika zich van Europa afwenden –wat trouwens al bezig is.

  3. Congo kan van de EU leren hoe het een krachtige speler in de wereld kan worden: niet door de natie op te delen in aparte regio’s maar door hen samen te houden in één staat die dan opgaat in een breder verband, eerst in Centraal-Afrika en later in heel Afrika.

Mohamed Khachani

Mohamed Khachani, professor economie aan de Universiteit Mohamed V in Rabat, Marokko.

  1. Door de EU werd Europa ’s werelds grootste economische macht. Europa is ook de wieg van de beschavingen. Maar daarnaast staat Europa voor kolonisatie, onderdrukking en het bestelen van andere volkeren.

  2. De sterkte van Europa ligt in haar Unie. Dat hebben de Europese landen al lang begrepen. Ze stopten niet bij mooie intenties maar maakten echt werk van het slopen der grenzen. Het resultaat is een hechte band tussen zevenentwintig landen. Zo heeft de Unie voor vrede gezorgd. Maar Europa heeft ook problemen.

    Naast de economische moeilijkheden die samengaan met de invoering van de euro, is de EU er niet in geslaagd om een gezamenlijk beleid te voeren inzake immigratie en zijn er gaten op het gebied van democratie en mensenrechten. Ik heb vooral problemen met de dubbele standaarden die de EU hanteert in de Palestijnse zaak of inzake mensen zonder papieren. De EU zegt dat ze geen immigranten wil maar zonder de zogenaamde illegalen kunnen veel sectoren niet draaien. Ze weten dat, maar doen er hypocriet over en vragen een land als Marokko om politieagent te spelen.

    De EU heeft belang bij goede banden met de Maghreblanden maar het partnerschapsproject met Noord-Afrika vertrekt vanuit een eurocentrische visie, gebaseerd op de belangen van de EU. Terwijl de EU juist baat heeft bij welvarende buurlanden.

  3. We kunnen veel leren van Europa. Het rationeel denken bijvoorbeeld. Op economisch en op politiek vlak is de Unie ook een voorbeeld. De regionalisering van Spanje is een goede zaak waar Marokko van kan leren. Wat me in Europa het minste aanspreekt, is dat de familiale banden er teloor zijn gegaan.

Ahmed Hezam

Ahmed Hezam, Jemenitisch freelance journalist.

  1. Positief. De samenwerking maakt van de EU een onafhankelijke wereldspeler met een eigen agenda. Voor ons, Arabieren, is Europa een goed alternatief voor de door de VS gedomineerde westerse agenda, bijvoorbeeld in het Midden-Oostenconflict.

  2. De sterkte van de EU vind ik de eenheid: de EU probeert zich als één economische macht met uniforme politieke standpunten te profileren. Dat lukt niet altijd, waardoor de EU soms zwak staat tegenover machten als Rusland en de VS.

  3. We kunnen veel leren. Onder meer hoe een eenheid te worden. Ook in de Arabische wereld zijn de onderlinge verschillen groot maar wij slagen er niet in om eenheid te vinden.
    Daarnaast kunnen we veel leren van de lidstaten zelf: de vooruitgang, de technologie, de liberale aanpak. Ik ben wel verontrust door het oprukkende conservatisme in Europa, dat zich onder meer richt op Arabische islamitische immigranten. Al besef ik dat er moslims zijn in Europa die weigeren om zich te integreren.

    Het enige wat Europa van onze regio kan leren, is hoe het niet moet: wat het resultaat is als je zonder eenheid voort moet, hoe zelfs het kleine Jemen uiteenvalt, hoe we onze olie aan de VS afstaan. Ik vraag me af hoe de Europeanen over ons denken. Misschien moet Europa beter beseffen dat “dé” moslim niet bestaat. En heel misschien kunnen Europeanen toch iets van ons leren, namelijk ons samenzijn: de manier waarop mensen hier met elkaar omgaan.