Eerste Brusselse G7-top is "lekker westers"

Wereld heeft meer nood aan overleg dan aan profilering

Op de allereerste G7-top in Brussel zal de breuk met Rusland over Oekraïne sterk op de voorgrond staan maar of er nieuwe sancties komen, is onzeker. De verwijdering van Rusland maakt van de G7 een “zuiverder”westerse organisatie, maar meteen ook minder een forum waar de wereldproblemen aan te pakken zijn. Daar is nochtans nood aan. Sinds het ontstaan van de G7 in 1975 is de wereld evenwel erg veranderd. Daardoor klopt zelfs het epitheton ‘de groep van zeven rijkste landen’ niet meer echt. 

  • Oxfam-Solidariteit De ngo Oxfam-Solidariteit voerde een ludieke actie n.a.v. de G7-top. Oxfam-Solidariteit

Op 4 en 5 juni 2014 vindt in Brussel voor het eerst een G7-top plaats, en wel onder voorzitterschap van de EU. In maart besloten de zeven (VS, Canada, Japan, Duitsland, Groot-Brittannië, Frankrijk, Italië) en de EU de geplande G8-bijeenkomst in het Russische Sotsji te boycotten en op exact hetzelfde tijdstip een eigen top te houden, in de hoofdstad van de EU, Brussel. Hiermee hebben ze de facto de jaarvoorzitter Rusland uit de G8 gezet. De kans is klein dat de breuk op korte termijn hersteld raakt. Als de teruggave van de Krim door Rusland aan Oekraïne de eis van de G7 is – zoals sommigen willen - ziet het er niet goed uit voor de G8. Victoria Panova, professor aan het Moskouse Staatsinstituut voor Internationale Relaties (MGIMO)  en dus goed ingevoerd in Russische politieke kringen, liet er in de aanloop naar de G7-top geen twijfel over bestaan: ‘Een teruggave van de Krim is ondenkbaar. Zelfs als Rusland dat zou willen, wat niet het geval is, de inwoners willen het niet en zouden ervoor vechten om bij Moskou te blijven.’ De vraag is bovendien of Rusland na deze spectaculaire uitsluiting ooit nog naar het G8-format wil terugkeren.

Vraag is bovendien of Rusland na deze spectaculaire uitsluiting ooit nog naar het G8-format wil terugkeren.

LNG en Azerisch gas

De Brusselse G7 zal grotendeels in het teken staan van de Oekraïne-crisis. De leiders zullen harde taal spreken en een zo eensgezind mogelijke indruk willen maken. Maar wat zal er, voorbij de retoriek, concreet uit de bus komen? De G7 zal het zeker hebben over meer steun aan Oekraïne, misschien ook op militair vlak. Een andere prioriteit is de Europese energie-afhankelijkheid van Rusland en met name Gazprom. De G7 zal zich uitspreken voor de uitbouw in Europa van nieuwe terminals voor vloeibaar gas (LNG). Wellicht zal ook het reeds gevorderde plan voor een gaspijplijn (SCP-TANAP-TAP) vanuit Azerische gasvelden doorheen Turkije en de Balkan naar Italië worden vermeld. De G7-energieministers, die in mei al eens bijeenkwamen, zijn ook voorstanders van groene energie en energie-efficiëntie. Blijft het in de slottekst van de leiders bij een obligate onderschrijving van dit principe, of krijgen we doorbraken op weg naar de noodzakelijke uitstap uit fossiele brandstoffen? De kans voor dit laatste is klein.

Bemiddeling door BP?

Het gasdossier toont de moeilijkheid van de internationale situatie aan. LNG is een dure aangelegenheid. De VS staan niet te springen om hun nieuwe schaliegas massaal aan Europa te verkopen. De Amerikaanse markt heeft zelf veel gas nodig en in Azië valt voorlopig meer geld te verdienen. Ondertussen blijft Gazprom met Europese partners verder werken aan de South Stream-pijplijn door de Zwarte Zee. Grote ondernemingen als ENI, EDF en BASF, alsook lokale energiemaatschappijen uit de landen langsheen het traject, willen investeren in dit project. Niet iedereen in Europa vindt het opportuun Rusland hard aan te pakken.

De kans is dan ook klein dat de G7-top een reeks nieuwe sancties tegen Rusland afkondigt. Na de presidentsverkiezing in Oekraïne die Petro Poroshenko overtuigend aan de macht bracht, lijkt zowel aan Westerse als Russische zijde de bereidheid te groeien om tot een de-escalatie te komen. Nu wil de G7 vooral inzetten op de diplomatie, zo luidt het. Prioriteit is daarbij een terugkeer van de rust in het oosten van Oekraïne.

De Europese leiders krijgen van diverse bedrijfslobby’s het signaal dat het conflict beter niet op de spits wordt gedreven. En een zwakke Europese economie kan elke politieke externe verstoring missen als kiespijn.

Sancties zijn ook moeilijk omwille van de grote verwevenheid tussen de Europese en Russische economie. Daarbij gaat het niet alleen om gas. In 2013 bedroeg de EU-export naar Rusland ruim 120 miljard euro of 7 procent van de totale export. Oliebedrijven als Shell, Total en BP hebben enorme belangen in Rusland. Zij willen niet dat het Kremlin deze op één of andere manier terugschroeft. Niet voor niets verklaarde de topman van BP onlangs dat het bedrijf misschien een bemiddelende rol tussen het Westen en Rusland kan spelen. Ondanks Amerikaans en Pools protest, wil Frankrijk doorgaan met de verkoop aan Rusland van oorlogsschepen ter waarde van 1,2 miljard euro. De Europese leiders krijgen van diverse bedrijfslobby’s het signaal dat het conflict beter niet op de spits wordt gedreven. En een zwakke Europese economie kan elke politieke verstoring missen als kiespijn. 

Terug naar de roots

Wat betekent de terugkeer van de G7 voor de architectuur van de mondiale samenwerking? Als sedert het ontstaan van de groep in 1975 werpt de G7 zich op als een voorhoede van de Westerse liberale democratieën. Toen Rusland erbij kwam in de jaren ’90 (met volwaardig lidmaatschap in ’98), dachten de Westerse mogendheden Rusland in hun invloedsfeer te hebben opgeslorpt. Maar onder Poetin begon Rusland af te drijven en was de G8 niet echt meer een club van “gelijkgezinden.” In de jaren 2000 ontwikkelde de G8 echter de ambitie om een stuurgroep voor de hele wereld te worden. De G8 nam grootse initiatieven omtrent Afrika, klimaat en energie. Om geloofwaardiger te zijn, werden China, India, Brazilië, Mexico en Zuid-Afrika vaak op G8-activiteiten uitgenodigd. Dit werkte amper, onder meer omdat de groeilanden niet op gelijke voet werden behandeld. Door de financiële crisis werd de G8- nieuwe-stijl overvleugeld door de G20, waar de leiders van de belangrijkste oude en nieuwe industrielanden wél als gelijken aan tafel zitten. De G20 die te groot is om zich over politieke crisissen te buigen, focust op de financieel-economische kwesties.

De introductie van de jaarlijkse G20-top was het startsein voor de G8 om terug te plooien op de roots: vergaderingen in de kleine, besloten groep, waarbij rond delicate politieke kwesties een Westers standpunt wordt ingenomen. De G8 ging zich meer als een Westerse lobby opstellen – maar Poetin bleef een stoorzender. De uitsluiting van Rusland zorgt nu voor een “zuiverder” situatie. Rusland van zijn kant hoopt sterk dat het BRICS-overleg van Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika voor een tegenwicht kan zorgen, ook al blijft dat grotendeels wensdenken.

Blokvorming

Feit is wel dat we vandaag een versterking van de blokvorming zien. Bij wijze van sanctie tegen Rusland werd een informeel, flexibel, high-level overlegforum opgeblazen. De Australische G20-voorzitter voor dit jaar overwoog zelfs om Rusland ook voor de G20-top niet uit te nodigen, maar hij werd teruggefloten met een ongeziene BRICS-verklaring die ‘erop wees dat de G20 in gelijke mate aan al zijn leden behoort en geen enkel land kan op zijn eentje de aard en het karakter ervan veranderen’. Victoria Panova, professor aan het Moskouse Staatsinstituut voor Internationale Relaties (MGIMO) waarschuwt: ‘Zonder Rusland verliest de G7 aan impact: Rusland slaagde erin op een subtiele manier de verzuchtingen van de G7 naar de BRICS te vertalen. Nu dreigen BRICS en G7 meer tegenover elkaar te komen staan. De BRICS-landen zouden het overigens niet begrijpen als Rusland naar de G8 terugkeert nadat het op deze manier aan de deur is gezet.’

Hoe dan ook is er in de wereld van vandaag juist nood aan meer structureel overleg tussen de grootmachten

Hoe dan ook is er in de wereld van vandaag juist nood aan meer structureel overleg tussen de grootmachten. De G7 kan immers niet alleen Oekraïne, Syrië, Afghanistan, het klimaatprobleem, of de armoede en destabilisering in de Sahel oplossen. Het spreekt voor zich dat ook Poetin een grote verantwoordelijkheid draagt voor de huidige toestand. De wereld kan enkel hopen dat de relaties tussen Rusland en het Westen snel normaliseren. En dat visionaire leiders beginnen te sleutelen aan een permanent overlegforum voor politieke zaken, een ‘concert’ waarin oude en nieuwe grootmachten hun meningsverschillen leren uitpraten en in het belang van zichzelf en alle anderen verantwoordelijkheid voor deze planeet opnemen.

 

Professor Dries Lesage is verbonden aan het Ghent Institute for International Studies van de UGent. John Vandaele is journalist bij MO*.  

 

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.