Bestrijd armoede en klimaatverandering met energierenovaties

‘De energieprijs voor gezinnen steeg sinds 2007 met bijna de helft. Dit treft vooral armere gezinnen’, zegt Sara Van Dyck van de Bond Beter Leefmilieu. ‘In dezelfde periode steeg de energieprijs voor bedrijven slechts een halve procent’. Energie besparen, kan dus een groot verschil maken voor de portemonnee van Jan met de pet maar het heeft ook een grote milieu-impact. 

Energierenovaties aan gezinswoningen - betere isolatie van muren, daken en ramen samen met hernieuwbare energiebronnen - kunnen de CO2-uitstoot van België met 80% doen

dalen. Dit blijkt uit een studie door het Nederlandse Planbureau voor de Leefomgeving. Beter geïsoleerde woningen zorgen ook dat gezinnen minder hoge energierekeningen gepresenteerd krijgen.

Kyoto in het Pajottenland

‘Het doel is 100% hernieuwbare energie in heel het Pajottenland tegen 2020. Hiermee besparen we 81.000 liter mazout, 300.000 ton CO2 en 1000 kg radioactiefafval’, zegt Bruno Moens, projectleider van Kyoto in het Pajottenland. Om hun doel te halen, organiseren de Pajotten samenaankoopacties en duurzame buurten. De vereniging Pajo-energie bouwt windmolens en ondersteunt landbouwers die energie opwekken uit overschotten zoals bermmaaisel.

In totaal namen al 696 gezinnen deel aan een samenkoopactie voor dakisolatie, muurisolatie of plaatsing van hoogrendementsglazen. Pajottenland stootte zo 813 ton CO2 minder uit. Dat is evenveel als het verbruik van 75 huizen gedurende een heel jaar. Door samen te werken betalen de inwoners een vijfde minder voor de werken en krijgen ze een kwaliteitsgarantie vanuit de organisatie.

Marc Nieuwborg besloot om isolatiewerken uit te voeren in samenwerking met Kyoto in het Pajottenland. Als gepensioneerde burgerlijk ingenieur hielp hij ook aannemers selecteren en buurtbewoners informeren over isolatietechnieken. ‘Kyoto in het Pajottenland informeert de mensen en creëert een vertrouwensband tussen hen en de aannemers. We werken met beloftes in plaats van met voorschotten’, zegt Marc, die zelf zeer tevreden is over de samenwerking en met de isolatie van zijn muren.

Energierenovaties zijn volgens Kyoto in het Pajottenland een sociaal gebeuren. In de vier ‘warme koesterbuurten’ onderhandelen lokale Pajotten onderling of ze overgaan tot een samenaankoop. De organisatie ondersteunt met energieanalyses, advies en opvolging. Per huishouden kan naar schatting 2,3 ton CO2 uitstoot en 600 euro per jaar worden bespaard.

‘Ieder jaar opnieuw is het vol spanning afwachten of we provinciale en Europese projectsubsidies te pakken krijgen’, zegt projectleider Bruno Moens. ‘We zijn op zoek naar stabiele, structurele steun’. Aannemers steunen ons alvast met 3% van de opbrengst uit de renovatiewerken. Hiermee kunnen we net onze personeelskosten dekken. De bouwbedrijven vinden dit prima. Zij hebben dankzij Kyoto in het Pajottenland soms meer dan 10 werven in één wijk.

Op 1 januari zal onze Kyotomobiel klaar zijn, zegt projectleider Moens niet zonder enige trots. Daarmee kunnen we inwoners in hun eigen buurt begeleiden bij een duurzame energietransitie.

Izegem gaat voor duurzame huurmarkt

Een op vijf Vlamingen huurt een huis op de private markt. Deze huizen zijn vaak oud en slecht geïsoleerd, daardoor betalen de huurders hoge energiekosten. Dit blijkt uit onderzoek door de Katholieke Hogeschool Kempen. ‘Verhuurders worden onvoldoende gemotiveerd om energierenovaties door te voeren. Hier moeten de Vlaamse en de lokale overheden een grotere rol opnemen’, zegt Leen Smets van de VZW Samenlevingsopbouw tijdens het transitiefestival.

De sociaal zwakste groep krijgt de hoogste energierekening gepresenteerd

Uit de woonsurvey van 2005 blijkt dat vooral mensen met een laag inkomen of een hoog armoederisico huren op de private markt. Daardoor krijgt de sociaal zwakste groep de hoogste energierekeningen gepresenteerd. Deze vaststelling zet de woondienst in Izegem aan het denken.

Verhuurders die willen investeren in een hoogrendementsketel, dakisolatie of isolerende beglazing krijgen steun vanuit de stedelijke huisvestingsdienst. De stad betaalt de helft van de renovatiekosten terug als de energie-efficiëntie van het huurhuis verbetert dankzij de werken. In 2013 betaalde Izegem 38.773 euro aan premies voor energierenovaties.

‘We hebben een sociale doelstelling met deze premies. Huurders met lage inkomens krijgen een minder hoge energiefactuur in de bus’, zegt Johan van Steenkiste van de huisvestingsdienst Izegem. ‘Je moet de verhuurders betrekken. Zij hebben het geld om te investeren’.

Huizen krijgen energiekleedje, gezinnen nieuwe keuken

Je hebt geen elektriciteitsaansluiting meer nodig na een ‘energiesprong’. De Nederlandse organisatie Energiesprong ontwikkelde een techniek om huizen in te pakken met isolerende panelen. Zij voegen 24 zonnepanelen en een warmtepomp toe, en veranderen oude energieverslindende woningen in passiefhuizen zonder energiekosten.

Verander oude energieverslindende huizen in passiefhuizen zonder energierekening

In Nederland steunt de overheid een energiesprong voor 111.000 sociale woningen uit de jaren 60 en 70. De werken kunnen pas beginnen als iedereen in een woonblok toestemming geeft. Sommige inwoners hebben nood aan wat extra motivatie. Daarom biedt Energiesprong gratis Ikea keukens, frigo’s en badkamers aan om de mensen te motiveren.

Hoeveel kost zo’n energiesprong? De kosten die je bespaart op je energierekening zijn groot genoeg om de renovatie te betalen. Mensen betalen de renovatie af zonder meer uit te geven dan voorheen. Het grote verschil is dat na de energiesprong je huis geen gram CO2 meer uitstoot.

Gaan de nieuwe regeringen echt voor energiebesparing?

De klimaatopwarming stoppen, lijkt steeds meer mensen aan te zetten tot handelen.  De berichten over de huidige en toekomstige gevolgen van klimaatverandering worden dan ook onheilspellender. Voor heel wat mensen brengen samenaankoopacties, sociale ondersteuning, energiesprongen en overheidspremies vandaag al de energierenovatie van hun woning of wijk binnen handbereik.

Voorbeelden zoals Kyoto in het Pajottenland of energierenovaties in Izegem en het Nederlandse Energiesprong tonen evenwel aan dat de overheden dikwijls een belangrijke ondersteunende, coördinerende of stimulerende rol te spelen hebben in die verhalen. Grote vraag is of de Belgische en Vlaamse overheden die rol ook gaan opnemen. De nieuwe regeringsakkoorden leggen weliswaar erg veel nadruk op energiebesparing, de vraag is of ze zelf de daad ook bij het woord zullen voegen.