Franse verkiezingen overzee
De presidentsverkiezingen in Frankrijk zijn ook belangrijk voor de burgers uit de overzeese gebieden. Maar zijn die gebieden ook van belang voor de verkiezingen?
Grondwettelijk ABC
Frankrijk heeft aan zijn koloniale geschiedenis een heleboel eilanden en een enkel landje overgehouden op duizenden kilometers van Parijs, al is het de bedoeling dat al die gebieden ten volle tot de republiek behoren. Papeete, de hoofdstad van Frans Polynesië, ligt bijvoorbeeld op 17.100 km van de Eifeltoren.
Dankzij deze gebieden heeft Parijs nog steeds een stevige pied à terre in de Caraïben, de Stille Oceaan, de Indische Oceaan, de Zuidpool en de noordelijke Atlantische Oceaan. Decennia van grondwettelijk maatwerk maken dat je het statuut van de Franse overzeese gebieden niet makkelijk onder één noemer kan brengen. Een kort overzicht.
DOM-ROM (Départements en Régions d’Outre-mer): Guadeloupe, Guyana, Martinique en La Réunion. Deze gebieden hebben hetzelfde statuut als de departementen en regio’s binnen L’Hexagone -zoals het “moederland” in de literatuur over de overzeese gebieden heet. Zij behoren dus ook tot de Europese Unie. In totaal zijn de DOM-ROM goed voor 1.854.000 inwoners.
COM (Collectivités d’Outre-mer) is eigenlijk een verzamelnaam van diverse statuten die gelden voor Frans Polynesië (dat als enige de benaming Pays d’Outre-mer draagt), Saint-Pierre-et-Miquelon, Wallis-et-Futuna en Mayotte (het enige Collectivité Départementale d’Outre-mer). Nieuw-Caledonië heeft een heel eigen statuut, als gevolg van de akkoorden van Matignon-Nouméa uit 1998 die de Franse staat sloot met Kanaakse onafhankelijkheidsbewegingen. De COM staan voor 483.769 inwoners, met bovenop de 232.258 inwoners van Nieuw-Caledonië.
TAAF (Terres Australes et Antarctiques Françaises) hebben sinds 1995 een eigen statuut. Ook een aantal eilanden die door bijvoorbeeld Madagascar of de Commoren opgeëist worden vallen onder deze jurisdictie: Bassas da India, Europa, Îles Glorieuses, Juan de Nova, Tromelin. (gg)
Het gewicht van de getallen
Als Yves Leterme vanuit Ieper naar Tongeren moet om campagne te voeren, dan spreken wij over een Grote Verplaatsing. Voor de Franse presidentskandidaten zou dat à quatre pas d’ici zijn. Ségolène Royal was eind september 2006 op La Réunion (10.000 km van Parijs) en bezocht van 25 tot 28 januari de Antillen (7000 km). Haar man en voorzitter van de PS, François Hollande, ging op 7 en 8 april nog eens langs op La Réunion en Mayotte.
Nicolas Sarkozy ging op 22 en 23 maart campagne voeren in de Antillen. François Bayrou begaf zich op 23 en 24 maart naar La Réunion en Mayotte (8000 km) en op 30 maart en 1 april naar Guadeloupe, Martinique en Guyane. De politici maken die verplaatsingen omdat elke stem telt, zeker nu de peilingen een echte fotofinish voorspellen.
In totaal kunnen overzee 1,5 miljoen stemmen gewonnen worden. Het is bovendien een jong en snel groeiend electoraat. In 2007 zullen er in de overzeese gebieden 185.000 kiezers meer zijn dan in 2002. Een kleine helft daarvan woont in La Réunion, dat met 400.000 ingeschreven kiezers sowieso het electorale zwaargewicht is.
De deelname van overzeese kiezers zal dit jaar ook hoger liggen, verwacht men, omdat de stembureaus er op een aantal plaatsen al op zaterdag zullen opengaan. Daardoor vermijdt men dat de kiezers uit de Antillen en vooral uit de Stille Oceaan het resultaat van de verkiezingen vernemen voordat ze kunnen gaan stemmen.
Ten slotte is interesse voor de overzeese gebieden ook niet zonder belang voor het miljoen kiezers die men wel eens omschrijft als le cinquième DOM: de mensen die afkomstig zijn uit de overzeese gebieden, maar die zich intussen in Frankrijk zelf gevestigd hebben. (gg)
Het gewicht van de taal
Eén van de opvallende punten uit de schaarse verkiezingsprogramma’s voor de Franse overzeese gebieden betreft het statuut van het Creools, de taal die op de Antillen in verschillende variaties gesproken wordt. Ségolène Royal spreekt zich op haar website duidelijk uit voor meer erkenning van het Creools: ‘De talen van Frankrijk behoren tot ons nationale erfgoed en zijn een rijkdom die we moeten koesteren.’ Elders zegt ze: ‘Ik wil een Frankrijk dat aanvaardt wat het geworden is en dat er zelfs prat op gaat dat het zo rijk is aan diverse geschiedenissen, aan kleuren, aan vermengingen.’
Royal kreeg dan ook de uitdrukkelijke steun van Aimé Cesaire, auteur en nestor van alle overzeese publieke figuren. Patrick Karam, de verschillende initiatieven leidt om bij overzeese kiezers steun te verwerven voor de kandidatuur van Nicolas Sarkozy, gaat nog een stap verder en vindt dat het Creools ook in Frankrijk zelf een plaats op de schoolcurricula verdient. Erkenning van het Creools is voor hem een eerste stap naar de erkenning van de Antilliaanse identiteit, ‘een voorwaarde om over enkele generaties nog trotse Antillianen in de Franse republiek te hebben’.
Groene kandidate Voynet wil dat Frankrijk eindelijk werk maakt van de erkenning van tweetaligheid volgens het Europese charter van de regionale talen en minderheidstalen. Daarvoor is weliswaar een grondwetsherziening nodig, maar als het aan Voynet ligt, moet die er dus komen.(gg)
Langue de bois
De kandidaten voor het Franse presidentschap blijken vooral beslagen in het gebruik van een politieke langue de bois: wollig, weinigzeggend taalgebruik dat meer stoelt op holle politieke leuzen dan op concrete beleidsvoorstellen. Een overzicht:
José Bové, de kandidaat voor de andersglobalistische stromingen: ‘We moeten werk maken van de dekolonisatie die gevraagd wordt door de Kanaken [inheemse Nieuw-Caledoniërs] en in toenemende mate door de Caldoches [afstammelingen van de Franse kolonisatoren].’ Toch wil zelfs Bové niet zomaar van alle overzeese gebieden af: ‘Elk gebied heeft zijn eigenheid en je kan dus niet één model opleggen aan alle gebieden.’
Jean-Marie Le Pen, Front National, wil de akkoorden van Nouméa, die in 2014 moeten leiden tot een referendum over onafhankelijkheid voor Nieuw-Caledonië, opnieuw onderhandelen. Verder wil hij de prijs van vliegtuigtickets tussen Frankrijk en de overzeese gebieden omlaag, de strijd opvoeren tegen de illegale immigratie en een speciaal label voor landbouwproducten die uit “eigen” tropische gebieden afkomstig zijn.
Ségolène Royal, Parti Socialiste, kan terugvallen op een traditionele voorkeur in de overzeese gebieden voor de PS én ze bracht een deel van haar jeugd in Martinique door. Ook zij wil dat de vliegtuigtickets goedkoper worden om de ‘samenhang van het grondgebied te garanderen’. Ze wil dat er werk gemaakt wordt van een systeem dat de lokale tewerkstelling in openbare diensten en privébedrijven bevordert, ook al gaat dat in tegen het grote republikeinse ideaal dat er geen onderscheid -negatief of positief- gemaakt mag worden op basis van herkomst.
Nicolas Sarkozy, Union pour un Mouvement Populaire, legt de nadruk op economische ontwikkeling en daarvoor pleit hij op alle vlakken voor fiscale vrijstellingen: belastingvoordelen voor bedrijven, voor beroepsuitgaven, voor de export en voor de invoer van goederen die nodig zijn om assemblage-industrieën te ontwikkelen.
Dominique Voynet, Les Verts, wil vooral het probleem aanpakken van de vervuiling en de lakse milieustandaarden overzee. Daarnaast pleit ze voor een creatieve oplossing voor de migratiestromen van omliggende eilanden naar de Franse gebieden, bijvoorbeeld door die mensen werkvisa die toelaten meerdere keren over en weer te reizen tussen thuisland en werkplaats.