Hoe een booreiland de relaties tussen China en Vietnam bevriest

De spanningen tussen Vietnam en China dreigen hoog op te lopen. Hun geschil over de Paraceleilanden in de Zuid-Chinese Zee en de daaruit volgende protesten worden met argusogen aanschouwd over de hele wereld. Wat schijnbaar een conflict is om een lappendeken van rotseilanden, is in werkelijkheid veel meer dan dat.

© CC-BY-2.0 Swaminathan

De Paraceleilanden in de Zuid-Chinese Zee.

De Zuid-Chinese Zee is het meest begeerde water van Azië, zo analyseerde sinologe Tess Vonck vorig jaar voor MO*. Het gebied is niet alleen een van ‘s werelds drukste handelsroutes, het bezit eveneens enorm veel natuurlijke rijkdommen. Zo ook de Paracellen, al decennia lang een twistappel in de Zuid-Chinese Zee. China bekvecht er al jaren met Vietnam, waar het gebied bekend staat als Hoàng Sa Archipelago. Ook Taiwan claimt het vermoedelijk gas- en olierijke gebied.

Olie op het vuur

Het Chinese nationale oliebedrijf China National Offshore Oil Corporation (CNOOC) stak begin mei het vuur aan de lont door booreiland HD-981 naar de Paracellen te sturen onder begeleiding van marineschepen. Vietnam meende dat China zo ‘blok 143’ van zijn Exclusieve Economische Zone (EEZ) schond en stuurde boten om de operatie tegen te houden. Een botsing tussen beide vloten en beschuldigingen van Beijing en Hanoi aan elkaars adres gooiden olie op het vuur.

© World Factbook Central Intelligence Agency

 

Duizenden woedende Vietnamese burgers kwamen daarom vorige week de straten op en vernielden vooral buitenlandse fabrieken. Industriezones in verschillende gebieden werden in brand gestoken. Bij de aanvallen kwamen volgens verschillende bronnen minstens 21 mensen om het leven, een honderdtal anderen raakten gewond. Hoewel het in de eerste fase om de Chinese provocaties draaide, breidden de protesten zich nadien uit tegen de slechte werkomstandigheden bij buitenlandse investeerders, iets waar de Vietnamese autoriteiten niet op hadden gerekend.

China evacueerde ondertussen al meer dan 3000 Chinezen uit het land. De Vietnamese autoriteiten kondigden aan verdere protesten te onderdrukken en betogers te arresteren. Inmiddels hervatten de meeste grote buitenlandse bedrijven het werk, weet Reuters. Zij denken er niet aan om uit Vietnam te vertrekken, omdat het land aantrekkelijk is voor zijn lagekostenproductie en relatief geschoolde arbeidskrachten.

Historische feiten

De anti-Chinese gevoelens zijn nooit ver weg in Vietnam. De strijd om soevereiniteit over de Paracellen is namelijk al lang een thema in de Zuid-Chinese Zee. Wie heeft nu de feitelijke controle over het gebied? Het blijft balanceren op een dunne koord.

Vietnam had na de Franse kolonisatie lange tijd controle over de eilanden, maar na een confrontatie in 1974 nam China de archipel over onder de naam Xisha. Sinds de eenmaking van het land wakkert het debat echter opnieuw aan. Begin dit jaar herdachten de media er zelfs voor de eerste keer het debacle van veertig jaar geleden.

Hanoi beroept zich dan ook op ‘historische feiten’ om de territoriale claim te consolideren. Een verzwakte claim weliswaar, want in 1958 erkende het toenmalige Noord-Vietnam de soevereiniteit van China over de Paracellen, net als enkele andere landen.

Zeerechtenverdrag

De eilanden liggen op zo’n 222 kilometer (120 zeemijl) van de Vietnamese kustlijn en 333 kilometer (180 zeemijl) van Hainan, dat door China beheerd wordt. ‘Geografische nabijheid volstaat niet om de soevereiniteit op te eisen’, weerlegt onderzoeker Sam Bateman van de S. Rajaratnam School of International Studies het Vietnamese argument in Eurasia Review. Dat Vietnam dichter bij de eilandengroep ligt, geeft dus allerminst de doorslag.

‘Dit roept vragen op over China’s langetermijnstrategie.’

Ook China baseert zich op enkele zaken om de Paracellen toch onder controle te houden. Het Chinese staatspersagentschap Xinhua citeert Gong Yingchun, professor internationaal recht aan de China Foreign Affairs University. Die verwijst naar het VN-zeerechtenverdrag (UNCLOS) dat ‘China het exclusieve recht geeft op onderzoek, ontwikkeling en beheer van natuurlijke bronnen in de wateren van de Xisha-eilanden.’ Het ministerie van Buitenlandse zaken beroept zich dan weer op het bezit van Triton Island, deel van de Paracellen.

Enerzijds heeft de eis van China dus een legale basis, maar volgens internationale analisten heeft Vietnam toch alle recht om zich geprovoceerd te voelen. The Diplomat bijvoorbeeld stelt dat China met het installeren van een boorplatform de internationale wetgeving schendt. Het Center for Strategic and International Studies (CSIS) verduidelijkt: staten die in conflict zijn, moeten volgens het UNCLOS-verdrag ‘met begripvolle samenwerking tot een overeenkomst komen.’

Politieke motieven

Het blijft dus onduidelijk wie de soevereiniteit over de archipel mag opeisen. Maar waarom plaatst China met het boorplatform precies nu een bom onder de Sino-Vietnamese relaties? Naast de enorme hoeveelheid fossiele brandstoffen en andere rijkdommen in het gebied, hebben de Chinezen volgens analisten mogelijk enkele politieke motieven in het achterhoofd.

Het zou volgens The Diplomat een reactie kunnen zijn op de Law of the Sea, die Vietnam in 2012 afkondigde ondanks diplomatieke druk van de economische grootmacht. Daarnaast zou het een waarschuwing kunnen betekenen voor ASEAN, de organisatie van tien landen in Zuidoost-Azië. Die associatie laat blijkbaar te lang op zich wachten om een gedragscode in verband met maritieme conflicten te erkennen.

De meest logische verklaring voor  de Chinese provocaties is echter dat het land een onrechtstreekse tik aan de Verenigde Staten wil uitdelen. De recente bezoeken en de steun van Amerikaans president Barack Obama aan Japan, Zuid-Korea, Maleisië en de Filipijnen vielen niet in goeie aarde. China zou volgens The Nelson Report met dit klein machtsvertoon in de Zuid-Chinese Zee willen aantonen dat de VS weinig kan doen, net zoals in Syrië en Oekraïne.

© CC BY 2.0 Times Asi

Chinese marineboten beschermen de olieboringen.

China’s langetermijnstrategie

Het Witte Huis reageerde eerder al kritisch op de plaatsing van het boorplatform. Persverantwoordelijke Jay Carney benadrukte nog eens dat de partijen snel tot een overeenkomst moeten komen via dialoog en niet met intimidaties. ‘Deze unilaterale actie is provocerend en verhoogt de spanningen in de regio’, zei Carney terwijl hij onderstreepte dat de VS geen partij kiest in het debacle. Chinees legerchef Fang Fenghui liet weten dat elke partijdigheid van de Amerikanen ervoor zou kunnen zorgen dat de relaties tussen beide landen in gedrang komen.

‘De Chinese activiteiten zetten de Sino-Amerikaanse relaties onder druk’, liet een VS-ambtenaar zich ontvallen aan Reuters. ‘Dit roept vragen op over China’s langetermijnstrategie.’ Een teken dat China de VS wel degelijk zorgen baart. De Amerikaanse marine vroeg in elk geval al meer schepen om de teugels in handen te houden in de Zuid-Chinese Zee.

Het is duidelijk dat het de Chinezen menens is. Om dat te benadrukken werden vorige week al militaire troepen uitgerold richting Vietnamese grens, zo bewijzen foto’s die The Epoch Times in handen kreeg.

Geografische realiteit

Hoe moet het nu verder tussen de communistische buren? Het afgelopen decennium toonden beide landen zich meermaals bereid om tot een vreedzaam compromis te komen, maar een echte oplossing viel er niet uit de bus. ‘Vietnam blijft gematigd en toont goeie wil om de spanningen te verminderen’, zei vicepremier en minister van Buitenlandse Zaken Pham Binh Minh aan nieuwsagentschap ITAR-TASS.

Volgens Sam Bateman speelt Vietnam met vuur door campagne te voeren tegen China als agressor en zo de steun van het buitenland te willen winnen. Het land had er beter aan gedaan de soevereiniteit van China over de eilanden te erkennen om betere samenwerking af te dwingen. Daarvoor is het nu waarschijnlijk te laat, stelt hij.

Experten blijven bezorgd over de provocaties. ‘De komende maanden zullen vol spanningen zitten’, zegt Ian Storey, veiligheidsanalist aan het Singapore’s Institute of Southeast Asian Studies aan Reuters. ‘Het kan de meest ernstige crisis worden tussen Vietnam en China sinds hun grensoorlog in 1979.’

Hoewel de geografische realiteit blijft dat het moeilijk is om maritieme grenzen te trekken in sommige delen van de Zuid-Chinese Zee, is samenwerking tussen beide landen nodig. De wereld kan stijgende spanningen en regionale instabiliteit missen als kiespijn.

De economische banden zouden wel eens redding kunnen brengen. De bilaterale handel bedroeg 36,5 miljard euro in 2013, en tegen 2015 wordt verwacht dat dit bedrag zal stijgen tot 43,9 miljard euro. ‘Niet het communisme, maar de handel is de basis van hun relatie’, stelt Alexander Neill, onderzoeker aan het International Institute for Strategic Studies (IISS) op CNN. ‘De Vietnamese autoriteiten kunnen het zich niet permitteren om zo’n investeringsbrokken in hun economie kwijt te spelen.’

Misschien kan de ASEAN-top van de voorbije dagen de mening van China doen herzien, maar voorlopig houdt Beijing vast aan het plan om het booreiland tot 15 augustus 2014 in de Paracellen te laten liggen.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.