João Doria als Braziliaanse Trump: ‘Ik hóef niet corrupt te zijn, ik ben al rijk’

Nu ook president Temer beschuldigd wordt van corruptie en ex-president Lula veroordeeld werd tot bijna tien jaar gevangenis, is de politieke chaos in Brazilië compleet. Maar de redding is nabij, zegt João Doria – en hij kan het weten, want volgens hem is hij die redding zelf. Valt Brazilië bij de verkiezingen volgend jaar voor het rechtse populisme van een rijke zakenman?

  • Renato Gizzi (CC BT-NC 2.0) Renato Gizzi (CC BT-NC 2.0)

Enkele jaren geleden zou dit in Brazilië ondenkbaar zijn geweest, maar vandaag zie ik een aantal Trump-achtige figuren aan populariteit winnen’, zei Dilma Rousseff onlangs in een interview met The Washington Post. Eén man die steeds meer de aandacht trekt is João Doria, sinds januari dit jaar burgemeester van São Paulo, niet alleen de grootste stad van Brazilië maar electoraal ook de belangrijkste.

Doria is een nieuwkomer in de politiek, een succesvol zakenman en multimiljonair, kenmerken die hij deelt met de Amerikaanse president, die hij best sympathiek vindt. De twee hebben nog meer gemeen: Doria was presentator van de Braziliaanse versie van Trumps reality-show The Apprentice en ziet politiek als het efficiënt beheren van een bedrijf. Een van zijn campagneslogans was: ‘Ik ben geen politicus, ik ben een ondernemer!’ Zijn agenda voor São Paulo is duidelijk: privatiseren en nog eens privatiseren, om zo het immobilisme van de politiek te doorbreken. Net als Trump wil hij zich distantiëren van het establishment en vindt hij zijn achterban bij de massa’s die de politieke impasse beu zijn en door de economische crisis hun werk verloren.

De juiste gebaren en woorden

Half mei werd Doria door de Braziliaans-Amerikaanse Kamer van Koophandel in New York verkozen tot man van het jaar, in aanwezigheid van de crème van de Amerikaanse en Braziliaanse financiële wereld. Volgens gewezen president Fernando Henrique Cardoso (FHC) is Doria niet alleen de man van dit jaar maar ook de man van de komende jaren. ‘De juiste gebaren en de juiste woorden zijn de sleutels voor politiek succes vandaag en Doria beheerst beide’, vindt FHC. Het was een uitgelezen forum om in de kijker gezet te worden als presidenciável.

 ‘De juiste gebaren en de juiste woorden zijn de sleutels voor politiek succes vandaag en Doria beheerst beide’

Doria zelf nam de gelegenheid te baat om Lula nog eens grondig de mantel uit te vegen. ‘Volgens Lula heeft het land de PT (de Arbeiderspartij van Lula, adw) nodig voor een nieuwe moraliteit. Lula zelf is een voorbeeld van schaamteloosheid en immoraliteit. Ik niet, ik heb niets te maken met de Carwash-operatie (een enorm corruptieschandaal, adw) en ik hoef geen steekpenningen van JBS. Mijn eigen patrimonium is groot genoeg’, aldus de burgemeester.

JBS is het vleesverwerkingsbedrijf van de broers Batista, dat door president Temer benaderd werd om zwijggeld te geven aan gewezen parlementsvoorzitter Eduardo Cunha, die de afzettingsprocedure van Dilma Rousseff organiseerde en nu een gevangenisstraf van vijftien jaar uitzit. Temer is voor die omkoperij nu in beschuldiging gesteld en sommigen eisen daarom dat president Temer zelf ook wordt afgezet.

Tot voor kort hield Doria zichzelf liever op de achtergrond als mogelijke presidentskandidaat, maar ook zijn eigen partij, de centrumrechtse PSDB, is inmiddels in het hart getroffen door de politieke crisis, waardoor Doria als enige overeind blijft. Kopstuk Aécio Neves, grote rivaal van Dilma Rousseff bij de verkiezingen van 2014, kwam in opspraak wegens corruptie en drugshandel en moest aftreden als senator. En Geraldo Alckmin, gouverneur van São Paulo en politieke beschermheer van Doria, is verwikkeld in corruptieaffaires.

Meer dan honderd toppolitici zijn inmiddels schuldig bevonden in de eindeloze omkoopschandalen

Meer dan honderd toppolitici zijn inmiddels schuldig bevonden in de eindeloze omkoopschandalen. De politieke toekomst lijkt daardoor steeds onvoorspelbaarder te worden en dat is misschien juist de bedoeling. De econoom Antonio Delfim Netto schreef onlangs in het tijdschrift Carta Capital: ‘Ons kiessysteem is zo opgezet dat de economische macht zich de politieke macht toe-eigent door juridische kopstukken in te schakelen. Die moeten helpen om financiële middelen te mobiliseren, niet alleen uit legale handelsstromen maar ook uit maffia-achtige praktijken. Die economische kopstukken gaan ervan uit dat het land niet zonder hen kan.’

Dit is volgens Netto het begin van het einde van de democratie, een democratie die het kapitalisme wist te temmen door een zeker evenwicht na te streven tussen werk en kapitaal, maar die tijd lijkt voorbij. Vandaag wil de economische elite zich ontdoen van de traditionele partijen en zelf de agenda bepalen. 

Verborgen agenda

De rol die de juridische macht speelt in de politieke chaos in Brazilië doet inderdaad de wenkbrauwen fronsen. Sommige analisten zien niet zozeer chaos maar een politieke agenda die zich “op machiavellistische wijze” ontvouwt, met als prioriteit nummer één de uitschakeling van Lula. Volgens een peiling van de Folha de São Paulo, een van de grootste kranten van het land, zou Lula bij de eerste ronde van de presidentsverkiezingen van oktober 2018 dertig procent van de stemmen halen, waarmee hij de populairste politicus van het land blijft.

Vandaag wil de economische elite zich ontdoen van de traditionele partijen en zelf de agenda bepalen.

Dat was eind juni. Op 12 juli volgde de veroordeling van Lula door opperrechter Sérgio Moro voor betrokkenheid in de Carwash-corruptiezaak. Die veroordeling moet nog bekrachtigd worden door een tweede instantie, maar als Moro erin slaagt Lula definitief veroordeeld te krijgen voor oktober 2018, dan kan Lula zich geen kandidaat stellen volgens de wet, die stelt dat iemand tegen wie een gerechtelijke procedure loopt, geen kandidaat kan zijn.

Volgens Bruno Lima Rocha, hoogleraar Politieke Wetenschappen en Internationale Betrekkingen, past de veroordeling van Lula in de politiek-juridische strijd die Brazilië al een aantal jaren in de greep heeft en die door de media gestuurd wordt. Moro heeft die veroordeling op het perfecte moment uitgesproken, om zichzelf opnieuw in het epicentrum van de nationale politiek te zetten, vindt Lima Rocha. Volgens sommigen bereidt Moro zelf zijn kandidatuur voor en wil hij zo zijn belangrijkste tegenstander de pas afsnijden.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2770   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

  • Latijns-Amerika & ecologie
    Alma De Walsche schrijft over ecologische thema’s, van klimaat- en energiebeleid, over landbouw- en voedsel tot transitie-initiatieven en baanbrekers. Ze volgt al enkele decennia Latijns-Amerika, met een speciale focus op de Andeslanden.

Met de steun van

 2770  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.