Brengt koolstoflandbouw de wereld naar zero emissies?

De boerencoöperatie Las Cañadas ligt in het nevelwoud van het Mexicaanse Veracruz, een bijzonder rijk ecosysteem van inheemse loofbomen, passievruchtbomen, bloemen en varens, vogels en insecten en een fragiel waterhuishoudingsysteem. Veel boeren zijn enkele decennia geleden in deze streek aangekomen, op zoek naar land bij het uitblijven van structurele landhervormingen. Ze baanden zich een weg door de selva, letterlijk dan, en bouwden een bestaan op gebaseerd op koffie- en veeteelt. Maar de koffie brengt niet op en de veeteelt maakt de bodem kapot. In de loop van de jaren is 70 tot 90 procent van het oorspronkelijke waardevolle nevelwoud ontbost en gedegradeerd door niet-duurzaam gebruik.

Duurzame ontwikkeling of duurzaam leven?

Die achteruitgang van het landschap en de uitputting van de bodem deden boer Ricardo Romero, die hier sinds de jaren tachtig woont, besluiten om het roer om te gooien. Twintig jaar geleden begon hij met het aanplanten van 50.000 inheemse bomen op een oppervlakte van 60 ha. 40 ha liet hij gewoon regenereren en dat stuk stelde hij open voor ecotoerisme. Op een andere 22 ha gedegradeerd grasland plantte hij inheemse bomen en begon er heel zorgvuldig beetje bij beetje opnieuw met veeteelt, maar met grote aandacht voor het herstel van de bodem.

We wilden onze systemen, onze voeding, het functioneren van de gemeenschap hertekenen.

Verschillende boerenfamilies sloten zich aan bij het project van Ricardo Romero en tien jaar geleden, in 2006, werd de coöperatie Las Cañadas opgericht om meer juridische zekerheid te geven aan het opzet. Romero: ‘We zijn gestart als een traditioneel groen bedrijf dat duurzaam wilde werken, met de bedoeling economische groei te realiseren en deel te nemen aan de markt.’

‘Maar stilaan deden we meer kennis op van de integrale aanpak, met oog voor het hele ecosysteem; we zagen ook de sociale en ecologische chaos in Mexico en op vele plaatsen in de wereld. En we wilden het anders doen. We wilden niet zozeer een bedrijf opbouwen dat beantwoordt aan de criteria van duurzame ontwikkeling. Wat we wilden was een duurzaam leven. We willen niet gewoon kunstmest en traditionele methodes vervangen door alternatieven. We willen onze systemen, onze noden, onze voeding, de opvoeding van onze kinderen, het functioneren van onze gemeenschap, kortom heel onze cultuur hertekenen, opnieuw ontwerpen.’

De coöperatie telt vandaag twintig leden, de meerderheid boeren maar ook enkele onderzoekers en mensen uit de stad. De meerderheid zijn gezinnen met kinderen die leven van de opbrengsten.

Koolstoflandbouw

De landbouwmethode die in Las Cañadas gebruikt wordt, is een vorm van permacultuur die zorgt voor een permanente begroeiing van de bodem en een plantengroei die het hele jaar door vruchten oplevert. In deze methode wordt de bodem niet omgewoeld of geploegd vooraleer te beplanten omdat er dan te veel van de vruchtbare laag verloren gaat.

Om de zwaar geërodeerde bodem te herstellen, worden er gewassen gepland die koolstof vasthouden in de bodem en wordt er ook zoveel mogelijk biomassa op de bodem gehouden. Op die manier kan de bodem zijn vruchtbaarheid maximaal opnieuw opbouwen. Dit kan perfect gecombineerd worden met een beperkte veeteelt, als de dieren regelmatig verplaatst worden. Het gras neemt de koolstof op uit de atmosfeer, de dieren trappen het gras in de bodem, waar de koolstof wordt geabsorbeerd; vervolgens groeit hier nieuw gras en het proces herhaalt zich waarbij er steeds meer koolstof wordt geabsorbeerd en de bodem wordt verbeterd.

Het concept is algemeen gekend in de zogenaamde compensatieprogramma’s waarbij mensen een bedrijf betalen om bomen te planten die koolstof uit de atmosfeer opnemen in hun stam, taken en wortels, als compensatie voor de CO2 uitstoot bij vlieg-of autoreizen.

Als landbouwmethode is carbon farming , ‘koolstoflandbouw’ nieuw.

Mitigeren en adapteren

In de context van klimaatopwarming is deze benadering van bijzonder belang. Er wordt heel wat gedebatteerd over carbon capture and storage (ccs), het opnemen van CO2 uit de lucht om het in de bodem op te slagen, een methode die erg duur is, hoogtechnologisch en vooralsnog niet volledig op punt staat. In deze landbouwmethode gebeurt dit op een natuurlijke manier.

Deze landbouwmethode garandeert ook werkgelegenheid en voedsel voor de betrokkenen, en herstelt de biodiversiteit en het landschap. Bovendien is het een productiesysteem dat bestand is tegen langetermijndroogte of extreme regenval. Om het in klimaatjargon te stellen: het is zowel een mitigatiemethode (verminderen van de uitstoot) als een adaptatiemethode (aanpassen aan de impact van de opwarming).

Herstellende landbouw 

Deze landbouwmethode is een vorm is van agro-ecologie met speciale aandacht voor de koolstofprocessen. De gebruikte methodes zijn talrijk, zoals niet ploegen, verlies van vruchtbare bodem voorkomen, veevoer dat er voor zorgt dat runderen minder methaan uitstoten en zuinige omgang met het water.

Het experiment van Veracruz wordt als voorbeeld gesteld in het boek van Eric Toensmeier: Landbouw die CO2 oogst: een globale toolkit voor permanente gewassen en herstellende landbouwpraktijken voor het verzachten van de impact van klimaatverandering en het versterken van voedselzekerheid.

In het Nederlands is er het boek Herstellende Landbouw. Agro-ecologie voor boeren, burgers en buitenlui, van Mark Shepard (vertaald door Maranke Spoor en Lucas Brouns, uitgeverij Jan van Arkel ) – ISBN 9789062245338 .

Zero emissies en negatieve emissies

Als de klimaatopwarming onder de 2°C en liefst tot 1,5°C beperkt moet worden, dan moeten volgens experts alle middelen ingezet worden. Dat “alle middelen” kan een extra argument opleveren voor de inzet van kernenergie en hoogtechnologische toepassingen van geo-engeneering, zoals zwavel in de atmosfeer pompen om de temperatuur op aarde te laten dalen, spiegels in de woestijn om het zonlicht terug te kaatsen of de oceanen bemesten om de groei van plankton te stimuleren. Dat zijn echter dure en risicovolle processen waarvan (nog) niet geweten is of ze het ecosysteem aarde niet nog meer uit balans brengen.

Koolstoflandbouw is een hoopvolle piste om tot zero emissies te komen. 

Daarom werd op de klimaatconferentie van Parijs koolstoflandbouw gepromoot als een hoopvolle piste. In California is er het Carbon Cycle Institute dat opleidingen geeft in deze landbouwmethode. In Frankrijk heeft het ministerie van Landbouw, Voedsel en Bosbouw een sensibiliseringcampagne gelanceerd om bodemvruchtbaarheid te stimuleren.

Ook de VN-rapporteur voor Voedselzekerheid David Nabarro pleitte in Parijs voor een herziening van het landbouwsysteem in de richting van koolstoflandbouw.

Op de klimaatconferentie werd het 4/1000 initiatief gelanceerd: Bodems voor Voedselzekerheid en Klimaat. Het is een sensibiliseringscampagne die stelt dat als we per jaar het koolstofgehalte in de bodem kunnen vermeerderen met 4/1000, dit al een verschil kan maken om de opwarming af te remmen.