In Mexico is journalistiek een risicoberoep geworden
Tex Van Berlaer
04 april 2017
Miroslava Breach is één van de drie journalisten die vermoord werden tijdens de maand maart. Haar executie kadert in een geweldsspiraal die ongenadig is voor verslaggevers. Mexico lijkt de veiligheid van de pers niet te kunnen vrijwaren. Terwijl de dader nog op vrije voeten rondloopt, veroordelen zowel activisten als de Mexicaanse president de gruwelijke misdaad.
Knight Foundation (CC BY-SA 2.0)
De mis zal vermoedelijk sereen verlopen zijn. Voor het ogenblik heeft men het raden naar verdere details. Op vraag van de familie was enkel een intieme kring welkom op haar begrafenis in de stad Chihuahua, hoofdstad van de gelijknamige deelstaat ten noorden van Mexico. Daags nadien, in de kathedraal van Mexico-Stad, zo’n 1200 kilometer ten zuiden van de plaats delict, bidt de Mexicaanse kardinaal Norberto Rivera Carrera voor de ziel van Miroslava. Rivera zegt dat hij erop rekent dat de vrijheid van meningsuiting gevrijwaard blijft voor de pers, die instaat voor de zoektocht naar waarheid.
Mexico vindt maar geen uitweg uit de bloedige drugsoorlog die qua slachtofferaantal eerder gelijkt op een burgeroorlog
Vervolgens vermeldt hij de namen van de overige twee Mexicaanse journalisten die tijdens de maand maart de dood gevonden hebben.
De zondagsmis typeert de huidige toestand in Mexico. Hoewel maart een extreem bloedige maand voor journalisten was, is het gebed van de kardinaal een teken aan de wand. Het land vindt maar geen uitweg uit de bloedige drugsoorlog die qua slachtofferaantal eerder gelijkt op een burgeroorlog.
Voor de pers is het de afgelopen jaren van slecht naar erger gegaan. Eerst en vooral vrezen ze de drugsbaronnen, die meedogenloos zijn voor hun onthullende artikels. Maar ook politieke machthebbers, en meer bepaald hun contacten met de maffia die ze menen te bestrijden, dwingen de meeste persmedewerkers nauwgezet op de inhoud van hun artikels te letten. Op gevaar van eigen leven.
Acht kogels
Van alle recentelijk vermoorde journalisten is Mirloslava Breach (54) de meest bekende. Zij werkte tot die fatale 23ste maart als correspondent voor de progressieve krant La Jornada in het gewelddadige Chihuahua. Het lijkt erop dat haar moord (acht kogels troffen haar lichaam toen ze ’s ochtends naar haar werk vertrok) alles te maken heeft met haar werk. Ze was namelijk gespecialiseerd in het berichten over de banden tussen onderwereld en politiek. De moordenaar liet een boodschap achter: ‘Por lengüona. Sigue tu gobernador’ (‘Wegens loslippig. Je gouverneur is de volgende’).
De moordenaar liet een boodschap achter: ‘Por lengüona. Sigue tu gobernador’ (‘Wegens loslippig. Je gouverneur is de volgende’).
Diezelfde gouverneur, Javier Corral, liet zich niet intimideren. Snel kondigde hij aan dat het gerecht de ‘intellectuele en materiële dader’ op het spoor was. Ondertussen circuleren op het net al enkele beelden van de verdachte.
Toch valt het te betwijfelen of men de reële opdrachtgever zal klissen. Die is hoogstwaarschijnlijk te situeren in de hoge regionen van een drugskartel. Volgens de procureur-generaal van Chihuahua, Cesar Peniche, dient men de schuldige te zoeken bij het grote kartel La Línea. Verschillende collega’s van Breach krijgen momenteel speciale bescherming.
De dood van Miroslava Breach wekt opnieuw vurige reacties op in de Mexicaanse samenleving. Niet in het minst bij haar vakgenoten. Zij eisen dat elke steen wordt omgedraaid totdat de schuldige gevonden is, maar hopen ook op volwaardige veiligheid waarin ze degelijk kunnen werken. Verschillende mensenrechtenorganisaties en vredesbewegingen uiten hun afschuw en tonen zich hard voor de regering. ‘Geen enkele beroepssector is veilig en de overheid doet helemaal niets’, aldus de bekende dichter-activist Javier Sicilia.
‘Net als executies’
Het dramatische voorval illustreert de steeds onveiliger wordende werksfeer. Volgens ngo Article 19 was 2016 het dodelijkste jaar ooit voor de Mexicaanse pers, met maar liefst elf vermoorde journalisten. Sinds 2000 zijn er ongeveer honderd journalisten omgebracht. Twaalf daarvan werden geregistreerd in Chihuahua, Miroslava’s werkplek. De criminelen discrimineren hierbij niet: zowel de geschreven als gesproken pers, inclusief radiomedewerkers, zijn mogelijke doelwitten.
Volgens ngo Article 19 was 2016 het dodelijkste jaar ooit voor de Mexicaanse pers, met maar liefst elf vermoorde journalisten.
Naast het gevaarlijke noorden zijn ook de oostelijke staat Veracruz en het armere Oaxaca een uiterst gevaarlijke plek voor journalisten. Maar eigenlijk is geen enkele deelstaat echt veilig voor terreur. Zo schrokken de hoofdstedelingen zich danig toen in 2015 fotograaf Rubén Espinosa brutaal vermoord werd in een welvarende buurt in het veilig gewaande Mexico-Stad.
Mede door deze onthutsende daden besliste ngo Reporters Without Borders om Mexico in haar eindrapport van 2016 op plaats 149 (op een totaal van 180 landen) te plaatsen. Of zoals de organisatie het zelf stelt: ‘Het doden van journalisten gebeurt meestal in koelen bloede, net als executies, en blijven bijna altijd ongestraft’.
Geen wonder dat waakhondorganisatie Freedom House Mexico vorig jaar het label “deels vrij” toekende. De persvrijheid kreeg resoluut het etiket “not free”, onvrij. Ze zet daarbij criminelen en politieke autoriteiten op dezelfde lijn. President Enrique Peña Nieto benadrukte afgelopen vrijdag evenwel dat ‘het geweld tegen een journalist of een verdediger van mensenrechten een belediging is voor de maatschappij in haar geheel’.
Op 19 maart publiceert Miroslava Breach een stuk in haar krant, La Jornada. Ze beschrijft daarin een gewelddadige confrontatie tussen twee rivaliserende bendes in Chihuahua. Eén van de commandanten die ze aanhaalt is el 80, el Ochenta, alias van kartelleider Carlos Arturo Quintana.
Het zou Miroslava’s laatste artikel zijn. Vier dagen later is ze dood. De geschreven boodschap die haar lichaam vergezelt, is ondertekend met … el 80.