Het einde van de vrijheid in Egypte?

Afgelopen dinsdag liep een deadline af die Egyptische ngo’s verplichtte zich te registreren onder de bestaande ngo-wet. De deadline werd in extremis verlengd, maar mensenrechtenorganisaties maken zich nog steeds grote zorgen en luiden de alarmbel over een nieuw wetsontwerp dat nog repressiever zou zijn. De EU blijft ondertussen zoeken naar een consistente houding tegenover Egypte. MO* sprak met ambassades, ngo’s en experts.

Ian Murphy (CC BY 2.0)

18 juli 2014. Egyptische mensenrechtenorganisaties lezen een aankondiging in al-Ahram, één van de grootste kranten van het land. Ze worden voor de keuze geplaatst:  registreer je ten laatste tegen 2 september 2014 onder de zogenaamde Law 84/2002, of wordt ontbonden.

De ngo-wetgeving in Egypte is van oudsher erg omstreden. De huidige wet, die dateert uit 2002, is volgens critici erg repressief. Om hieraan te ontsnappen registreerden verschillende organisaties zich tot nog toe als advocatenbureau of non-profitbedrijf.

De regering eist nu dat alle middenveldorganisaties zich schikken naar de wet van 2002. ‘Het is toch niet meer dan logisch dat alle organisaties zich binnen de wet moeten begeven?’, aldus de Egyptische ambassade in een gesprek met MO*.

Mensenrechtenorganisaties schetsen een ander verhaal. ‘De eis tot registratie onder de wet is niets anders dan een bevel tot opgave van onafhankelijkheid’, stelt Sarah Leah Whitson van Human Rights Watch in een gezamenlijk communiqué van 45 Egyptische en internationale mensenrechtenorganisaties.

‘De eis tot registratie onder de wet is niets anders dan een bevel tot opgave van onafhankelijkheid.’

De organisaties zeggen dat de wet de Egyptische autoriteiten de bevoegdheid geeft zowat elke organisatie naar eigen goeddunken te sluiten of onder haar controle te plaatsen.

De staat kan tegoeden bevriezen of eigendommen in beslag nemen, en mee beslissen over de samenstelling van raden van bestuur van organisaties.

De autoriteiten moeten ook hun zegen geven over elke samenwerking van Egyptische organisaties met buitenlandse entiteiten, en kunnen de financiering van Egyptische organisaties blokkeren.

De wet voorziet in celstraffen tot één jaar en geldboetes voor overtreders. Amnesty International spreekt over een ‘doodstraf voor onafhankelijke Egyptische ngo’s’.

De deadline tot registratie werd na druk van de EU en mensenrechtenorganisaties uitgesteld tot midden oktober. Mohamed Zaree van het Caïro Instituut voor Mensenrechtenstudies (CIHRS), één van de meest toonaangevende Egyptische mensenrechtenorganisaties, is echter allesbehalve onder de indruk tijdens een telefoongesprek met MO* op 3 september.

‘Het uitstel was niet echt. Veiligheidstroepen hebben afgelopen nacht een raid uitgevoerd op de kantoren van één van onze partners. De veiligheidsdiensten zullen het uitstel enkel gebruiken om rechtszaken voor te bereiden en informatie te verzamelen’.

Een nieuwe ngo-wet?

Een geheel nieuwe ngo-wet staat daarnaast in de steigers. Deze voorziet in de oprichting van een coördinatiecomité dat controle uitoefent op de registratie, activiteiten en financiering van Egyptische en internationale ngo’s. Meer dan 40.000 Egyptische organisaties zouden hierdoor volgens mensenrechtenorganisaties gesloten kunnen worden.

De nieuwe wet bevat bovendien ruim te interpreteren aanklachten als  het schaden van de “nationale eenheid”. Critici zeggen dat dit de deur openzet voor het aanklagen van eender wie het regime bekritiseert.

‘Wat zou België doen als het werd aangevallen door terroristen?’

De Egyptische ambassade houdt vol dat zo’n passages enkel gericht zijn tegen groepen die paramilitaire of terroristische activiteiten ondersteunen of zelf uitvoeren. ‘Wat zou België doen als het werd aangevallen door terroristen?’

Mensenrechtenorganisaties klagen verder aan dat leden van zowel het ministerie van Binnenlandse Zaken als de inlichtingendiensten zetelen in het coördinatiecomité. Het wetsontwerp voorziet daarnaast in een verhoging van de geldboetes en celstraffen tot drie jaar voor overtreders.

De pogingen tot inperkingen van de onafhankelijkheid van verenigingen staan haaks op engagementen die Egypte in 2010 aanging bij de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties. In oktober zal Egypte zich opnieuw moeten laten doorlichten door de mensenrechteninstellingen van de VN.

Het Caïro Instituut zegt dat het Egyptische middenveld een nieuwe ngo-wet die de transparantie bevordert zou toejuichen indien zo’n wet internationale mensenrechtenstandaarden en de nieuwe grondwet van begin dit jaar zou respecteren. Aanvankelijk werd het middenveld door het ministerie van Sociale Solidariteit betrokken bij het uittekenen van een eerste ontwerp van een nieuwe ngo-wet.

Het wetsontwerp dat hierdoor tot stand kwam werd in februari 2014 voorgelegd aan de Egyptische regering, maar werd niet aanvaard. De nieuwe minister van Sociale Solidariteit kwam vervolgens eind juni op de proppen met een nieuw ontwerp dat in weinig nog leek op zijn voorganger.

Het Egyptische middenveld legde eind juli drie eisen voor aan Eerste Minister Mehleb: de intrekking van het wetsontwerp op verenigingen, nieuwe gesprekken op basis van het eerder onderhandelde wetsontwerp, en de intrekking van de eis tot registratie onder de bestaande wet van 2002.

Een ernstige dialoog met het middenveld?

Mehleb beloofde snel terug te koppelen, maar de betrokken organisaties zeggen anderhalve maand later geen stap verder te staan. De Egyptische ambassade maakt zich echter sterk dat er nog een “serieuze dialoog” met alle betrokken organisaties zal plaatsvinden.

Men zegt dat er voor het einde van het jaar een nieuw parlement moet zijn dat van de nieuwe wet een topprioriteit zal maken, en dat er nog “tijd genoeg” is voor dialoog.

Gevraagd waarom de Egyptische regering een relatief consensueel wetsontwerp liet vallen, een nieuwer repressiever wetsontwerp goedkeurde en de vraag van Egyptische ngo’s om terug te keren naar onderhandelingen op basis van het wetsontwerp van februari 2014 lijkt af te wimpelen, antwoordt de ambassade dat er nog vier maanden tijd resten om de wet te laten stemmen door het nog te installeren parlement.

In het wereldbeeld van al-Sisi is volgens Dworkin geen plaats voor onafhankelijke organisaties.

De klok tikt echter: de parlementsverkiezingen verlopen in drie ronden en zullen anderhalve maand in beslag nemen. De ambassade stelt dat Egypte de dialoog wil afronden voor de verkiezingen, waardoor nog slechts 2,5 maanden overblijven voor gesprekken met het middenveld.

De ambassade sust echter: mensenrechten zijn een “topprioriteit”. Het wetsontwerp van juni is recenter dan dat van februari, en hierdoor “per definitie” beter, aldus de vertegenwoordiger van de ambassade.

De Egyptische ambassade waarschuwt wel voor al te hoge verwachtingen: ‘Het middenveld is belangrijk voor ons, we moedigen hen aan, maar er zijn grenzen, we zijn een ontwikkelingsland, we proberen onze middenveldorganisaties langzaamaan te moderniseren’.

Anthony Dworkin van de European Council on Foreign Relations, een toonaangevende pan-Europese denktank, trekt dit tijdens een Skype gesprek in twijfel. In het wereldbeeld van al-Sisi is volgens Dworkin geen plaats voor onafhankelijke organisaties.

‘Tegen de tijd dat er een “dialoog” gehouden wordt zitten we misschien allemaal al in de gevangenis.’

Sisi vertegenwoordigt het volk, dus onafhankelijke organisaties zijn overbodig, aldus Dworkin. Dat wordt beaamd door Mohamed Zaree. Hij zegt de afgelopen drie jaar tal van bijeenkomsten en hoorzittingen te hebben bijgewoond, maar had nooit het gevoel dat men hem serieus nam.

Zaree spreekt over “één grote show”, en betwijfelt of een serieuze dialoog ooit zal plaatsvinden.  ‘Tegen de tijd dat er een “dialoog” gehouden wordt zitten we misschien allemaal al in de gevangenis’, voegt hij er cynisch aan toe.

De rol van de Europese Unie

Mensenrechtenorganisaties roepen de Europese Unie op meer druk te zetten op de Egyptische autoriteiten. Zowel het Europees Parlement als een rapport van de Europese Rekenkamer benadrukken ondertussen het belang van een grotere aandacht voor de promotie van mensenrechten en democratie in het Europese buitenland- en handelsbeleid naar Egypte toe.

De bevoegde Europese instellingen namen tot nog toe echter een eerder afwachtende houding aan. In juni 2013 werd een dialoog opgestart gericht op de totstandkoming van een vrijhandelsakkoord tussen de EU en Egypte.

Mensenrechtenorganisaties vragen de EU de voorbereiding hiervan op te schorten zolang de mensenrechtensituatie in Egypte niet verbetert. De EU had hier geen oren naar, en een finaal rapport hierover wordt begin deze maand verwacht.

Dworkin, Egypte-expert van de ECFR, wijst op de moeilijke positie van de EU. Sommige lidstaten zijn voorstander van een strenge aanpak, terwijl anderen vooral goede relaties met het strategisch belangrijke Egypte centraal stellen.

‘Egypte geeft echt om zijn internationale imago, de EU moet niet ophouden diplomatieke druk te zetten.’

Gevraagd of de EU meer de daad bij het woord moet voegen zegt hij niet te denken dat dit veel impact zou hebben. Het regime geeft volgens hem meer om haar internationale legitimiteit dan mogelijke economische sancties.

Dworkin vindt wel dat de EU veel te inconsistent is geweest in haar retoriek tegenover Egypte, en waarschuwt ervoor de Egyptische verhaallijn niet te veel te “normaliseren”. Mohamed Zaree treedt hem bij: ‘Egypte geeft echt om zijn internationale imago, de veroordelingen van de EU zijn tot nog toe hulpvol gebleken, de EU moet niet ophouden diplomatieke druk te zetten’.

Verschillende toonaangevende mensenorganisaties in Brussel eisen ondertussen een totale ban op de Europese export van observatietechnologieën die gebruikt kunnen worden voor het bespioneren en onderdrukken van burgers. De EU stelde in augustus 2013 reeds een ban in op de export van bepaalde materialen die gebruikt kan worden voor interne repressie.

Critici zeggen echter dat deze bepalingen ruimte openlaten voor interpretatie, terwijl sommige lidstaten de ban zouden willen herroepen. Ze stellen dat ‘het engagement van de EU qua mensenrechten in Egypte erg hol klinkt’.

Buitenlandse Zaken verdedigt in een reactie de Europese aanpak. Het Ministerie zegt dat België tot nog toe geen formele diplomatieke demarches heeft ondernomen, maar de situatie op de voet te volgen. Toekomstige (in)formele demarches worden niet uitgesloten indien de toestand dit zou vereisen.  Eventuele restrictieve maatregelen tegen Egypte worden echter wel uitgesloten.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.