Ouderwets kerstsprookje of harde realpolitik: Akkoord van de laatste kans in Congo

De hele politieke impasse van de Congolese politiek kristalliseerde zich in 19 en 20 december, niet alleen het hopeloos versplinterde landschap, maar ook het feit dat de bevolking helemaal had afgehaakt en bijzonder weinig vertrouwen had in de hele politieke kaste. De enige actor die het nog een beetje zou kunnen lijmen was de katholieke kerk. En donderdagavond is onder bemiddeling van de bisschoppenconferentie het akkoord van de laatste kans gesloten.

  • Orquesta Chekara Afgevaardigden van de Congolese bisschoppenconferentie komen bemiddelen tussen Kabila en de oppositie Orquesta Chekara

​Op 19 december om middernacht verliep het tweede en volgens de grondwet laatste mandaat van president Kabila. Al maandenlang was het duidelijk dat de regering er niet zou in slagen binnen de gestelde termijn verkiezingen te organiseren, en de politieke kaste slaagde er niet in om het eens te geraken over hoe men de nieuwe transitie zou invullen. Zeer tot ongenoegen van de bevolking, waar men Kabila verantwoordelijk acht voor het feit dat het land bijna twintig jaar na Mobutu’s vertrek nog steeds in extreem slecht beheer mismeesterd wordt, zodat de socio-economische omstandigheden waarin de mensen leven in die jaren amper veranderd zijn.

De frustratie en de woede kregen de laatste maanden een gewelddadige ondertoon. Niemand kon uitsluiten dat er op 19 en 20 december massale betogingen zouden ontstaan die konden ontsporen in extreem geweld.

Uiteindelijk is dat niet gebeurd: de machtsontplooiing en de repressie van de veiligheidsdiensten waren erg groot en slaagden erin dat de tegenstanders van het regime er op de meeste plaatsen niet in geslaagd zijn grote betogingen te vormen. Op verschillende plaatsen in Kinshasa, Lubumbashi en andere steden werd zwaar slag geleverd, maar de massale revolte die Kabila volgens sommigen met pek en veren de stad en het land zou uitjagen werd in de kiem gesmoord.

De tol bleef zwaar: op 22 december maakte Human Rights Watch een voorlopige balans op en maakt gewag van minstens 34 bevestigde doden waarvan 19 in Kinshasa, 5 in Lubumbashi, 6 in Boma, en 4 in Matadi. Ondertussen gaan ze door het het verifiëren van de vele andere meldingen. Voor, tijdens en na het protest van 19 en 20 december werden ook tientallen mensen gearresteerd, vooral bij militante jeugdorganisaties zoals La Lucha en Filimbi.

Cenco

Ondertussen deed de bisschoppenconferentie (Cenco in het Frans, Conférence épiscopale nationale du Congo) een laatste pogingen om de kloof tussen het regime en de verschillende fracties van de oppositie te overbruggen.

De kerk bleef de enige institutionele actor die genoeg street credibility had om bijvoorbeeld een eventuele volksopstand in geweldloos verzet om te buigen

In het verkruimelde landschap van Congo, waarin niet alleen de meerderheid maar ook de oppositie en zelfs een belangrijk deel van de civiele maatschappij de morele autoriteit bij de bevolking was kwijtgeraakt, bleef de kerk de enige institutionele actor die genoeg street credibility had om bijvoorbeeld een eventuele volksopstand in geweldloos verzet om te buigen. De kerk had een belangrijke rol gespeeld bij de mobilisatie tegen Mobutu, maar Cenco leek de laatste jaren verdeeld over de vragen rond het al dan niet aanblijven van Kabila.

Mee onder druk van de gelovigen aan de basis is de bisschoppenconferentie er echter in geslaagd om haar interne tegenstellingen te overstijgen. De laatste maanden is ze erg actief en riep ze de politieke kaste herhaaldelijk op haar verantwoordelijkheid op te nemen.

Na de dialoog en het akkoord dat half oktober werd gesloten, ondernam de kerk een initiatief om meerderheid en oppositie dichter bij elkaar te krijgen, in elk geval dicht genoeg om met een brede consensus en een duidelijk pad richting verkiezingen de transitie in te gaan.

Akkoord en petit comité

Gisterenavond 22 december lukte dat ook. In een ultieme onderhandelingsronde met erg beperkt deelnemersveld kwam men tot een nieuw akkoord, waarvan de belangrijkste krijtlijnen zijn: president Kabila zal ook de transitie leiden en blijft dus in functie; de verkiezingen zullen plaats vinden in 2017; er komt een evenwichtige regering geleid door de oppositie; zeven belanrijke politieke gevangenen worden vrijgelaten; de aanklacht tegen Moïse Katumbi worden ingetrokken, en hij kan terugkeren naar Congo; en er komt een opvolgingscommissie die er over moet waken dat het akkoord strikt wordt nageleefd.

Wat nu?

Dit akkoord was het beste waar we in de gegeven omstandigheden konden op hopen. De problemen zijn er natuurlijk niet mee opgelost. In eerste instantie moet het akkoord ondertekend worden en moet er snel werk gemaakt worden van de uitvoering.

Het blijft de vraag of de publieke opinie het zal slikken (de eerste eis van velen was: Kabila moet de macht overdragen op 19 december), en de situatie in verschillende steden is nog steeds erg gespannen. En wat betekent het akkoord voor de verschillende lokale brandhaarden die in versneld tempo oplaaien, zoals op dit ogenblik in Mongala, Manono, Noord-Kivu en veel andere plaatsen?

Real-politik

We mogen niet vergeten dat Kabila bleef wat hij altijd al was: een militair wiens regime met de wapens de macht veroverd heeft, en die in eerste plaats binnen een militaire logica functioneert en handelt op basis van reële machtsverhoudingen. Hij stapt in dit akkoord omdat er geen andere opties zijn voor hem, tenzij zich helemaal klem te rijden op dezelfde manier als de Burundese president Nkurunziza voor hem.

De kerk blijft door haar moreel leiderschap binnen de bevolking een machtsfactor waar rekening mee moet gehouden worden, ook binnen zijn eigen meerderheid is er veel druk om hem om geen derde mandaat te ambiëren, verschillende donorlanden hebben sancties en maatregelen aangekondigd als dit akkoord er niet zou komen, en sommige van de buurlanden die beschouwd worden als Kabilas bondgenoten (Angola in de eerste plaats) hebben hem ook het mes op de keel gezet omdat ze weten dat hij niet langer de stabiliteit van Congo kan garanderen: een nieuwe implosie van Congo zou het halve continent ontwrichten.

Kabila heeft weinig keuze en lijkt dus het akkoord van de laatste kans te aanvaarden. Deze transitie wordt een nieuwe wals doorheen het mijnenveld.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.