Overbevissing bedreigt de biodiversiteit in de Amazone

Ongecontroleerde visserij in de Amazone bedreigt de biodiversiteit in het stroomgebied en daarmee ook de visserij zelf, de belangrijkste bron van eiwitten en essentiële voedingsstoffen voor de lokale bevolking. Dat blijkt uit een analyse van visvoorraden in de afgelopen dertig jaar.

‘We zien veranderingen die samenhangen met overexploitatie in alle databases en in alle consumptiepatronen, en op elk moment’, vertelt Sebastian Heilpernen. Hij is de hoofdauteur van het onderzoek en bestudeert als ecoloog al vijftien jaar de aquatische systemen van de Amazone.

De tekenen van overbevissing kwamen aan het licht door analyses van het aandeel en de grootte van de vissoorten die naar havens in de Peruaanse departementen Loreto, Ucayali en Madre de Dios en in de Braziliaanse steden Porto Velho, Manaus en Santarém werden aangevoerd.

De gegevens zijn de afgelopen decennia verzameld door verschillende overheidsinstanties. De onderzoekers ontdekten dat over het algemeen de grotere soorten uit de vangsten verdwenen, terwijl de kleinere soorten het merendeel van de ladingen domineerden. Ze noemen het een duidelijk teken van overbevissing.

Grote soorten verdwijnen

Dat zit zo, legt Heilpernen uit: grote vissen, het meest gewild vanwege hun massa en omdat ze gemakkelijker te vangen zijn, groeien en reproduceren zich langzamer dan kleinere vissen. Als grote vissen te veel worden gevangen, kan hun populatie zich niet snel genoeg voortplanten om te herstellen en begint de soort uit te sterven.

Als grote vissen te veel worden gevangen, kan hun populatie zich niet snel genoeg voortplanten om te herstellen en begint de soort uit te sterven.

Wanneer grote vissen er niet meer zijn, richten vissers hun vangst op kleinere soorten, die overvloediger zijn omdat ze sneller groeien en zich sneller voortplanten.

Die trend is precies wat de gegevens ook laten zien. Grote trekvissen die in de regio veel voorkwamen, zoals de Brachyplatystoma filamentosum (een soort meerval, bekend als saltón of valentón in het Spaans en filhote in het Portugees) en de Colossoma macropomum (zwarte pacu of gamitana in het Spaans en tamabaqui in het Portugees) zijn aan het verdwijnen, zo blijkt uit de gegevens.

En ook middelgrote vissen zoals de veel gevangen zwarte prochilodus (Prochilodus nigricans), komen minder voor. De aanvoer van deze vis daalde tussen 1984 en 2016 van 45 naar 25 procent in de Peruaanse havenstad Loreto en van 21 naar 8 procent in het Braziliaanse Porto Velho.

De reden voor overbevissing, vertelt de Braziliaanse bioloog Carolina Doria, coauteur van de studie, is de toename van de vraag, die wordt aangedreven door de groeiende verstedelijking in de regio.

‘We hebben de indruk dat sommige soorten al aan het uitsterven zijn’, zegt bioloog Ronaldo Barthem, coauteur van de studie. Volgens Barthem blijkt uit eerdere studies dat de tambaqui niet meer voorkomt in het centrale Amazonegebied. ‘Het is wachten op het keerpunt waarop de productie niet meer herstelt en de visserij op een soort niet langer duurzaam is’, waarschuwt hij.

Gebrek aan toezicht

Wanneer dat moment komt, is nog niet bekend, zegt hij. Dat komt vooral door een gebrek aan gegevens, aangezien er geen gestructureerd beleid is om de visserij in de regio te monitoren.

‘Dit onderzoek is zo belangrijk omdat het laat zien dat zelfs met een enorme diversiteit aan vissen zoals in de Amazone, de visserij kan worden uitgeput.’

In Peru houdt de overheid wel toezicht, maar in Brazilië, het Amazoneland met de hoogste visconsumptie in absolute aantallen, is de laatste controle van zeker tien jaar geleden. Daarnaast ontbreken gegevens over de ambachtelijke visserij in lokale gemeenschappen.

‘We tasten in het duister’, zegt Barthem. ‘Intussen gaat de visserij door: de productieketen wordt steeds efficiënter, vissers gebruiken nieuwe technieken en organiseren zich, en wij hebben daar geen overzicht van.’

De auteurs van het onderzoek gebruikten ook wiskundige modellen om de weerstand van commerciële vissoorten tegen verschillende overbevissingsscenario’s te simuleren. Ze merkten dat naarmate de verscheidenheid aan gevangen soorten afneemt, ook het vermogen van vispopulaties om zichzelf in stand te houden afneemt.

‘Dit onderzoek is zo belangrijk omdat het laat zien dat zelfs met een enorme diversiteit aan vissen zoals in de Amazone, de visserij kan worden uitgeput’, zegt ecoloog en visspecialist Jean Vitule van de Federale Universiteit van Paraná.

Bredere oorzaken en gevolgen

Maar, zegt Vitule, die zelf niet bij het onderzoek betrokken was, je kunt de bevindingen niet zomaar doortrekken naar het hele Amazonegebied, omdat de steekproef klein is in vergelijking met de grootte van het stroomgebied en de diversiteit van de visserij-industrie in de regio.

Er leven meer dan drieduizend soorten vissen in de 6.300.000 vierkante kilometer van het Amazonebekken, en slechts zo’n 120 soorten worden (op commerciële schaal) geconsumeerd.

Bovendien beperkt de bedreiging van de biodiversiteit zich niet tot de visserij, stelt Vitule. Andere factoren, zoals de introductie van exotische soorten, kwikverontreiniging door illegale mijnbouw, de aanleg van waterkrachtcentrales die de migratie van soorten tegenhouden en klimaatverandering dragen ook allemaal bij aan de druk op de visserij.

‘Het bassin is één systeem’, zegt Vitule. ‘Een dam die in Brazilië wordt gebouwd, kan gevolgen hebben voor Peru of Bolivia. De rivier is als de wortel van een plant, als je de wortel doodt, kan de boom niet groeien.’