Suriname schakelt versnelling hoger richting gendergelijkheid

Genderongelijkheid is een hot topic in Suriname. Op de bus van hoofdstad Paramaribo naar het dichtbeboste binnenland ontstaat een hevige discussie. Wat begon als een geanimeerd gesprek eindigt in een chaotisch debat, waar iedereen - inclusief de buschauffeur - zijn zegje kwijt wil. Argumenten in de creolentaal Saramaccaans worden kracht bijgezet met enkele rake Nederlandse oneliners.

Het land bengelt op de laatste plaats van het Amerikaanse continent wat gendergelijkheid betreft.

Wie het hardst roept, krijgt duidelijk het meeste gehoor. Een kloeke vrouw vraagt zonder schroom wie ze denken dat bij haar thuis de lakens uitdeelt. Het antwoord lijkt overbodig. Enkele mannen klasseren haar betoog onmiddellijk als lullificatie en zijn het unaniem oneens: ‘de vrouw is geboren uit de zwevende rib van de man, ze moet gehoorzamen!’

Gelijke rechten en kansen voor vrouwen krijgt, in de aanloop van de verkiezingen in mei 2015, verhoogde aandacht bij de half miljoen inwoners van Suriname.

De wereldranglijst voor gendergelijkheid van WEF, die de republiek aan de noordoostkust van Zuid-Amerika pas op de 109^de plaats van de 142 onderzochte landen zet, legt nog maar eens de vinger op de wonde. Het land bengelt ongelukkig op de laatste plaats van het Amerikaanse continent.

‘Er wordt meer gedaan dan het rapport laat uitschijnen’

‘De cijfers van het WEF-rapport zeggen ook niet alles. Belangrijker is dat we het probleem aanpakken.’

Het Global Gender Gap rapport onderzoekt genderongelijkheid op vlak van gezondheid, educatie, politieke participatie en economische betrokkenheid. Hoe komt het dat Suriname zo zwak scoort? In het Instituut voor Vrouwen, Gender en Ontwikkelingsstudies (IWGDS) van de Anton De Kom Universiteit zit Renuka Biharie duidelijk verveeld met de resultaten van het internationale onderzoek. Vooral het gebrek aan politieke participatie, de ongelijke verloning en afwezigheid van vrouwelijk leiderschap trok de score drastisch naar beneden.

‘Op vlak van gezondheid en educatie is de genderkloof bijna volledig gedicht’, aldus Biharie. ‘Wist je dat 70% van de universitaire studenten vrouwen zijn?’

‘Op internationaal vlak is Suriname nauw betrokken in het streven naar gelijke rechten en kansen voor vrouwen.’

Biharie omschrijft Suriname als een late en trage bloeier richting gendergelijkheid. ‘De cijfers van het WEF-rapport zeggen ook niet alles. Belangrijker is dat we het probleem aanpakken.’ Vooral rond het bestrijden van huiselijk geweld, over heel het land een bijzonder grote problematiek, nam Suriname belangrijke stappen richting preventie en hulpverlening.

Alle politiediensten hebben nu een gespecialiseerde unit rond huiselijk geweld. Sociaal werkers en ngo’s als Stichting Stop Geweld Tegen Vrouwen zorgen dat slachtoffers veel makkelijker hulp zoeken of sneller aangifte doen.

Henry Mac-Donald, Surinaams ambassadeur bij de Verenigde Naties (UNDP), was verbouwereerd na het doornemen van het WEF-rapport. ‘Het is een raadsel waarom we zo laag blijven scoren’, klinkt het. ‘Op internationaal vlak is Suriname nauw betrokken in het streven naar gelijke rechten en kansen voor vrouwen.’ Recent startte de Anton De kom Universiteit van Suriname een academische samenwerking rond genderonderzoek met de York Universiteit van Canada. Bovendien kunnen studenten er binnenkort specialiseren in gender studies. Daarnaast is Suriname een actieve speler in de HeForShe-campagne voor gendergelijkheid van de Verenigde Naties.

Gebrek aan politieke participatie

De huidige regering van president Desi Bouterse roept politieke partijen ook op om tegen de verkiezingen ten minste 30% vrouwen in de besluitvorming te betrekken.

Biharie beaamt dat de ongelijkheid het sterkst zichtbaar is in de politiek. Slechts 12% van de parlementariërs zijn vrouwen, 94% van de ministerposten zijn ingevuld door mannen. In vergelijking met andere landen in de regio blijft Suriname een eenzame uitzondering. Ecuador en Peru tellen 29% vrouwen in beslissende politieke organen, Bolivia 23% en buurland Guyana 26%. Andere Caribische landen als Trinidad en Tobago (18%) en Barbados (15%) scoren ook beduidend hoger. ‘Wij halen zelfs geen 6% vertegenwoordiging’, schudt Biharie het hoofd.

In de aanloop van de algemene verkiezingen in mei 2015 is er verhoogde aandacht voor politieke participatie van vrouwen. De nationale promotie- en bewustmakingscampagne ‘Ook Zij’ wil vrouwelijk leiderschap stimuleren. Daarnaast richten verschillende politieke partijen denktanks, adviesraden en wetenschappelijke bureaus op met vrouwen.

De huidige regering van president Desi Bouterse roept politieke partijen ook op om tegen de verkiezingen ten minste 30% vrouwen in de besluitvorming te betrekken. Het valt echter af te wachten of dit niet louter populisme is in de aanloop van de campagne. Biharie is alvast sceptisch: ‘hoeveel vrouwen zullen er tegen dan daadwerkelijk op de kieslijsten prijken?’

Machocultuur

Volgens Hans Breeveld, directeur van Democracy Unit aan de Universiteit van Suriname, ligt het politiek zeggenschap bij de mannen. ‘Af en toe prijkt eens een vrouw op de kieslijsten, maar zij is niets meer dan versiering voor het geheel’, klinkt de politicoloog scherp. Volgens Breeveld hebben adviesorganen en denktanks met vrouwen geen invloed op de door een machocultuur doordrenkte politiek. ‘Er is dringend nood aan politici die voor vrouwen de lans breken.’

In het bedrijfsleven zouden vrouwen makkelijker doorgroeien naar leidinggevende functies, al blijkt uit het WEF-rapport dat gelijke verloning nog altijd problematisch is en vrouwelijk leiderschap zeldzaam blijft. Het gemiddelde jaarlijks inkomen van mannen ligt meer dan dubbel zo hoog dan dat van vrouwen.

Ook Biharie verklaart het gebrek aan politieke participatie door de sterke machocultuur, maar etniciteit en religie spelen eveneens een belangrijke rol. Met Afro-Surinamers, Hindustanen, Javanen en talloze andere bevolkingsgroepen is Suriname een bijzonder divers land. Genderrelaties komen verschillend tot uiting naar gelang etniciteit en religie. ‘Bij de Hindustaanse gemeenschap bleef het bijvoorbeeld generaties lang aanvaard dat vrouwen onderdanig zijn aan de man’, zegt Biharie, zelf van Hindustaanse afkomst. De traditionele ondergeschikte zorgfunctie van de vrouw ruimt soms moeilijk plaats voor emancipatie en leiderschap. Gendergelijkheid zou bij de verschillende etnische groepen beginnen doordringen, maar het verloopt allesbehalve synchroon en met trage stapjes.

HeForShe

‘We moeten mannen mobiliseren en doelgericht betrekken in het genderdebat.’

In het kader van de HeForShe-campagne van de Verenigde Naties organiseert Suriname met Ijsland de Barbershop-conferentie in New York. Op 14 en 15 januari beraden genderexperten, activisten en VN-ambassadeurs hoe mannen actief kunnen participeren in het proces naar gendergelijkwaardigheid. ‘Het thema wordt te vaak weggeschoven en gezien als een probleem van de vrouw’, zegt medeorganisator Henry Mac-Donald. ‘we moeten mannen mobiliseren en doelgericht betrekken in het genderdebat.’

De actieve rol van Suriname in de HeForShe-campagne en de nationale initiatieven rond vrouwelijk leiderschap en politieke participatie toont aan dat het genderbeleid hoog op de agenda staat. De verkiezingen van mei 2015 zullen aantonen of deze initiatieven inderdaad de gapende genderkloof dichten, en meer zijn dan louter populistische maatregelen om vrouwelijke stemmen te winnen. Hoeveel vrouwen zullen partijen uiteindelijk verkiesbaar stellen? En vooral: hoeveel vrouwen spelen na de verkiezingen effectief een belangrijke politieke rol?

Lucas Destrijcker trok een aantal weken naar Suriname in het kader van het Beyond Your World project, financieel mede mogelijk gemaakt door de Europese Commissie, het Nederlandse Ministerie van Buitenlandse Zaken, en het Postgraduaat Internationale Researchjournalistiek georganiseerd door het Fonds Pascal Decroos en Thomas More.