Woensdag kwam de hoofdstad van Zimbabwe, Harare, even helemaal tot stilstand. Bedrijven en scholen bleven dicht en werknemers bleven massaal thuis. Nooit eerder was recent met zoveel succes “betoogd”.
Het protest tegen het beleid van president Mugabe, met zijn 36 ambtsjaren Afrika’s langst zittende dictator, en de zijnen, lijkt voorlopig niet te gaan liggen.
Internetpastor
Evan Mawarire
© Zimbabwe Today/Facebook
De zogenaamde #ShutDownZimbabwe2016 kwam er mede dankzij een bekende pinksterpastor, Evan Mawarire, die in april een FB-video postte uit ongenoegen met de “corruptie, onrecht en armoede”. Zijn hashtag #ThisFlag werd het motto van een beweging uit culturele middens die de vlag van Zimbabwe ostentatief om de hals ging dragen en het zeggenschap over de eigen natie opeiste. #ThisFlag kreeg op sociale media veel volgelingen, die openlijk hun gal spuugden over de corruptie en het wanbestuur van Mugabe’s regeringspartij ZANU-PF.
Als ambtenaren boos worden
Het ongenoegen gaat over de welig tierende corruptie, het economische verval, en meer recent het verbod op invoer van producten uit buurland Zuid-Afrika en het niet uitbetalen van de ambtenarenlonen in juni dit jaar.
Omdat het land nu in uiterste geldnood zit, zijn onder meer leerkrachten, verplegers en andere ambtenaren in juni niet uitbetaald. Dat in een eerste inhaalbeweging alleen militairen en politie hun pay-check kregen was er voor velen wellicht teveel aan.
De loonachterstallen van juni hebben bij vele brave burgers zonder twijfel de druppel doen overlopen. Die vallen moeilijk te rijmen met de exuberante extraatjes die partijkopstukken en ministers zich toebedelen. Ook de wegblokkades waarbij politie passanten geld afhandig maakt, met name van de informele taxi-busjes, zijn al langer een doorn in het oog.
Whatsapp Mugabe?
Nadat maandag schermutselingen tussen taxichauffeurs en ordediensten uit de hand liepen, werd opgeroepen tot een nationale stakingsdag. Daar werd woensdag massaal gevolg aan gegeven. Het is de eerste keer sinds lang dat zoveel mensen op sociale media en in de hoofdstad gevolg gaven aan het protest. De regering reageerde onder meer met een blokkade van de erg populaire WhatsApp, in een ijdele poging manifestanten te verhinderen zich te organiseren.
Keerpunt
‘De burgers verenigden zich via de sociale media tot een massaal opgevolgde #zimStayAway’, weet Bjorn Maes van de Belgische vzw Africalia, actief onder meer in Zimbabwe. De vreedzame stakingsactie in Harare en andere steden kan volgens hem een “belangrijk scharnierpunt” worden voor het land. ‘Zimbabwe lijkt eindelijk wakker geschud nu de druppels van machtsmisbruik, corruptie, structurele armoede en onrechtvaardigheden na al die jaren van systematische repressie de emmer van burgerschap doet overstromen. Trop is teveel en teveel is trop.’
Er is intussen opnieuw opgeroepen, onder meer door een actiegroep genaamd #Tajamuka, tot nieuwe acties.
Dat boze manifestanten zich net nu roeren en brede lagen van de bevolking zich massaal burgerlijk ongehoorzaam tonen en het land lam leggen, heeft ook te maken met de nieuwe leningen die Mugabe’s ministers aan het afpingelen zijn bij de multilaterale organisaties, waaronder het Internationaal Muntfonds en de Wereldbank.
Liberaliseren, die handel
Zimbabwe heeft doorheen jaren wanbestuur en hyperinflatie zowat 1,8 miljard USD achterstallen opgebouwd en krijgt daarom al langer geen steun meer van de Bretton Woods-instellingen. Sinds vorig jaar lijkt het opnieuw te vlotten met die vermaledijde ‘internationale gemeenschap’. Al is het maar om Zimbabwe niet in chaos te laten verglijden, wanneer de strijd om de 92-jarige dictator op te volgen pas echt losbreekt. Europa haalde de banden opnieuw aan en op de VS na, zien de meeste geldschieters van het IMF blijkbaar nieuwe steun aan Zimbabwe wel zitten, aldus het doorgaans goed geïnformeerde blad Africa Confidential (AC).
Om vers geld te krijgen, moet Zimbabwe wel eerst de achterstallen aanzuiveren én zich tot een reeks (weliswaar controversiële) hervormingen verbinden. Er is sprake van privatisering van staatsbedrijven, een loon- en wervingsstop in de publieke sector, een beter investeringsklimaat voor buitenlandse investeerders en zelfs compensaties voor de ooit onteigende witte boeren. Dat laatste zou “minstens” 2 à 3 miljard USD kosten.
Bij Britse banken lenen om Wereldbank te betalen
Zoals het ernaar uitziet zal Mugabe’s clan wellicht de nieuwe leningen krijgen. De Britse Standard Chartered Bank zou samen met Lazard Bank al een lening hebben toegezegd, zodat met privaat geld alvast de achterstallige 900 miljoen bij de Wereldbank kan worden terugbetaald. De mensen in de straat en ook oppositie vrezen dat Mugabe zo alles in stelling brengt om de verkiezingen van 2018 te domineren. Aanhoudend protest zou echter wel ’s roet in ‘s mans eten kunnen gooien.