Tweedehands geeft Letse armen ademruimte
Andy Furniere
27 april 2011
In 2009 richtte de vereniging Otra Elpa (Lets voor ‘tweede adem’) in Riga de eerste Letse liefdadigheidswinkel op. De verkoop van tweedehandsartikelen aan bodemprijzen is van groot belang voor de vele Letten die getroffen zijn door de economische crisis en het zogenaamde “soberheidsbeleid” van de Letse regering. Met de opbrengst helpt Otra Elpa onder andere zieke kinderen, mensen met een handicap en daklozen.
‘Liefdadigheidswinkels zijn in Letland nodig omdat de overheid een puinhoop heeft geschapen’, haalt gerante Elina Zagare fel uit. Letland was een van de grootste slachtoffers van de wereldwijde financiële en economische crisis. In 2008 en 2009 kromp de waarde van zijn economie met ongeveer een kwart, de ergste inzinking in de Europese Unie. Om uit het dal te geraken, leende Letland 7,5 miljard euro bij het Internationaal Monetair Fonds (IMF) en de EU, met de belofte zijn begrotingstekort van twaalf procent van het bnp tegen 2012 terug te brengen tot drie procent.
Omdat Letland in 2014 tot de eurozone wil toetreden, koos het in plaats van een waardeverlaging van de munt voor een “soberheidsbeleid” van lagere lonen en pensioenen in combinatie met hogere belastingen. ‘Veel Letten zijn in de armoede beland’, stelt Sabine Sile, medeoprichter van Otra Elpa. ‘Tegelijk haakten een aantal liefdadigheidsdonors af en verlaagde de EU haar bijdrage.’ Daarom zocht Sile met het fonds Partners in Ideals naar een zelfbedruipend project.
‘Internationale organisaties zoals het Rode Kruis waren al in Letland actief, maar iniatieven van eigen bodem geven mensen meer hoop’, zegt Zagare. ‘Letse sociale bewegingen zijn nog volop in ontwikkeling. Zeker jongeren begrijpen het belang van activisme; daar ontbrak het aan in het Sovjettijdperk.’
Otra Elpa lanceert ook een tweedehandswinkel in de stad Liepaja en plant een tweede vestiging in hoofdstad Riga. De Letse liefdadigheidsvereniging Ziedot is vorig jaar gestart met een gelijkaardige kiosk in een supermarkt, die vier maanden per jaar open is.
De Letse regering toonde aanvankelijk weinig begrip voor de beweging maar lijkt nu bij te draaien. Tot eind 2010 moest Otra Elpa 22 procent btw betalen omdat de liefdadigheidswinkel meer dan 10.000 lats (14.000 euro) per jaar opbracht. Maar in januari trok de regering die limiet op naar 35.000 lats (50.000 euro), en sindsdien zoekt een werkgroep naar een beter statuut voor sociale ondernemingen. Het Verenigd Koninkrijk, waar zulke winkels in verregaande mate vrijgesteld zijn van belastingen, geldt daarbij als model.