Tussentijdse verkiezingen als populariteitstest

Verstevigt de controversiële Duterte nog zijn greep op de Filipijnen?

(c) Still uit de film Guns, goons and the presidency

 

De tussentijdse parlementsverkiezingen in de Filipijnen van 13 mei zijn niet enkel een de facto referendum over president Rodrigo Duterte, maar ook over zijn voorstel voor een nieuwe grondwetswijziging, waarmee hij zijn greep op de macht wil versterken. Wat is het bilan van drie jaar Dutertismo, en wat mogen we verwachten na de stembusgang?

Als het populisme zegeviert

Toen in mei 2016 Duterte de presidentsverkiezingen won, werd er al snel een link gemaakt met de toenmalige presidentskandidaat Trump. Beiden vertrokken vanuit een underdog-positie, ze namen geen blad voor de mond, waren daardoor niet weg te slaan uit de media, leken onaantastbaar voor schandalen en surften met een populistische agenda naar de overwinning.

Zo beloofde Duterte meer efficiëntie, met o.a. een federaal bestuur, een strenge aanpak van de (drugs)criminaliteit, corruptiebestrijding, vredesonderhandelingen en een ambitieus investeringsprogramma in infrastructuurwerken. Met de verkiezingen in het vooruitzicht is het een gepast moment om de balans op te maken van 3 jaar Duterte.

“In het belang van de bevolking”

Tijdens de campagne in 2016 beloofde Dutere een strenge aanpak van de criminaliteit, meest in het oog springend is de operatie Tokhang, die komaf wil maken met de drugshandel. Kort na zijn verkiezing gaf hij de politie en het leger de toestemming om ‘drugsgebruikers op te sporen en te doden’, en hij voegde er in een andere speech nog aan toe ‘met hun (dode) lichamen de vissen te voeren  in de Baai van Manilla’. In zes maanden tijd  zou hij korte metten maken met de drugcriminaliteit. Het is moeilijk om precieze cijfers aan te halen, maar schattingen variëren ondertussen van 5000 tot zelfs 27.000 dodelijke slachtoffers van de strijd tegen drugs.

Schattingen van het aantal dodelijke slachtoffers van de strijd tegen drugs variëren van 5000 tot zelfs 27.000

Duterte slaagde erin deze slachtoffers te demoniseren en de principes van mensenrechten en de rechtsstaat te ondermijnen. Hij verantwoorde zijn kordate aanpak omdat die veel efficiënter zou zijn dan die van zijn voorgangers, en vooral, hij deed dit ‘in het belang van de bevolking’. Hij trok  zich geen barst aan van kritiek van mensenrechtengroepen en overheden. Na de aankondiging van het Internationaal Strafhof (ICC) dat het een onderzoek zou opstarten naar Duterte’s misdaden tegen de mensheid, zegde hij woedend het lidmaatschap van zijn land bij het ICC op. Duterte vocht ook een robbertje uit met de VN.  De rapporteur voor extralegale en arbitraire executies wil nog steeds op inspectie komen maar beide partijen blijven het oneens  over de voorwaarden en verwachtingen. 

11.11.11-partner PAHRA (Philippine Alliance of Human Rights Advocates) probeert in deze campagneperiode samen met een brede coalitie van ngo’s zoveel mogelijk kandidaten te overtuigen om zich achter hun tienpuntenprogramma te scharen dat zowel individuele als collectieve  mensenrechten wil vrijwaren en promoten. Coordinator Rose Trajano: ‘Ondanks de aanvallen van Duterte voeren we publieke campagnes om het belang van mensenrechten centraal te zetten, en voor het respect voor de rechtstaat. Indien er geen kentering komt met deze verkiezingen, dan dreigen we verder af te glijden naar een autoritaire en repressieve staat.’

De senaat is de sleutel

Er worden op 13 mei geen grote verschuivingen verwacht in de Kamer, daar heeft Duterte een comfortabele meerderheid. Alle ogen zijn gericht op de senaat, waar 12 van de 24 senatoren (her)verkozen worden. Er zijn maar liefst veertien pro-Duterte kandidaten die onder de naam van de partij van dochter Sara Duterte, Hugpong ng Pagbabago (HNP), kandideren. Daarnaast zijn er acht kandidaten van Otso Diretso, gelieerd aan de Liberal Party van ex-presdent Aquino, en veertig onafhankelijke en vaak minder bekende kandidaten. Tijdens de afgelopen drie jaar kwam de meeste oppositie van de senatoren van Otso Diretso en enkele onafhankelijke kandidaten. Duterte vond dit helemaal niet leuk en “neutraliseerde” vrij snel Leila De Lima, één van zijn scherpste criticasters. Daarna probeerde hij ook woelwater Trillanes diverse keren het zwijgen op te leggen, maar dit lukte alsnog niet.

Sara Duterte: ‘Voor politici is eerlijkheid geen criterium, tenslotte liegt iedereen.’

Zo wordt de nieuwe samenstelling van de senaat cruciaal voor de toekomst van het land. Indien de HNP-kandidaten triomferen zijn er ernstige  redenen tot ongerustheid over het democratisch gehalte in het land. Deze kandidaten hebben maar één doel voor ogen, hun leider geen strobreed in de weg leggen om ‘het land op het rechte pad te krijgen’. Sara Duterte is het brein achter de HNP-campagne, zij stelde doodleuk: ‘Voor politici is eerlijkheid geen criterium, tenslotte liegt iedereen.’ Hiermee zet ze de toon van de verkiezingen: maak vooral de tegenstanders zwart, dan hoef je zelf niks voor te stellen.

Dynastie

Duterte wil met een grondwetswijziging het land een meer federale structuur  geven, met meer macht voor de regio’s, om zo het economische gewicht, dat nu geconcentreerd zit in en rond Metro Manilla beter te spreiden over het land. Althans dat is zijn retoriek. In de concrete plannen ontbreekt enig herverdelingsmechanisme, en komen er ook geen regels om de politieke dynastieën aan te pakken, één van de fundamentele oorzaken van de grote kloof tussen arm en rijk, en het gebrek aan herverdeling. Er dreigt uiteindelijk nog meer macht in handen te komen van de president.

Hoewel Duterte tijdens zijn campagne de traditionele politici, hier trapo’s genoemd, en hun politieke dynastieën bekritiseerde, is “zijn” Davao, de stad in het zuidelijke eiland Mindanao waar hij jarenlang burgemeerster was, ondertussen een Duterte-burcht geworden. Zijn vader was ooit gouverneur, hij was zelf tussen 1988 en 2016 afwisselend burgemeester, parlementslid en vice-burgemeester, zijn dochter Sara is er momenteel burgemeester, zijn zoon Paolo is vice-burgemeester en is nu kandidaat-parlementslid, en Sebastian Duterte is nu kandidaat vice-burgemeester.

Waarom Duterte kan/zal winnen …

Volgens een Pulse Asia-enquête uitgevoerd tussen 10 en 14 april zouden de acht HNP-kandidaten binnen de eerste twaalf à veertien eindigen. Met een dergelijk resultaat krijgt Duterte de senaat in handen. De kandidaten van de oppositie zijn, op enkele uitzonderingen na relatief onbekend en de pro-Duterte kandidaten profiteren optimaal van de populaire president. In een recente poll van Social Weather gaf 79% van de respondenten aan achter het beleid van Duterte te staan.

79% van de respondenten staat achter het beleid van Duterte

Hij wordt daarbij geholpen door een medialandschap dat geen traditie heeft van kritische journalistiek, en ook schrik heeft van represailles van de president. Eén van de zeldzame kritische stemmen, de nieuwssite Rappler, werd meermaals bedreigd, zowel door de president persoonlijk, als door zijn trouw leger van online-supporter die elke uitspraak, hoe controversieel ook, met een ongekende ijver ondersteunen op sociale media.

Wat staat de Filipino’s te wachten?

Duterte heeft  heel wat ministers en (ex-)generaals die onder ex-presidente Gloria Magapacal Arroyo (GMA) dienden (2001-2010), opgevist. Zijn economische team bestaat voornamelijk uit oud GMA-gedienden. Hun beleid staat in schril contrast met de beloftes van de president in 2016. Hij beloofde een socialer beleid, met meer rechtvaardige belastingen, maar tot nu toe kregen we vooral het tegenovergestelde. Volgens 11.11.11-partner FDC (Freedom from Debt Coalition) trof zijn belastinghervorming vooral de armste Filipino’s omdat er hogere BTW-tarieven werden ingevoerd. Dit kan de enorme ongelijkheid enkel nog doen toenemen in een land waar de twaalf rijkste Filipino’s bijna één vijfde van de economie in handen hebben.

Zonder enig overleg werd het eiland Boracay afgesloten, 36.000 mensen verloren hun inkomen

De figuur van GMA is erg omstreden. Onder de vorige president (Negno Aquino, 2010-2016) stond ze onder huisarrest wegens zware corruptie, en was ze ‘te ziek’ om voor de rechter te verschijnen. Hoewel Duterte beweert de corruptie hard aan te pakken, is hij helemaal niet vies van dubieuze vriendendiensten. GMA is maar één van de vele voorbeelden van al of niet vermeende fraudeurs die hoge functies toebedeeld kregen.

Tekenend voor het autoritaire karakter van de president is het geval Boracay.  Deze toeristische hotspot werd vorig jaar op bevel van de president voor 6 maand hermetisch afgesloten. Door de explosie van hotels werd onder andere het afvalwaterbeheer problematisch. Duterte fulmineerde in zijn gekende stijl: ‘Dit is een open riool geworden, het strandwater stinkt naar uitwerpselen, niemand zal binnen afzienbare tijd dit eiland nog bezoeken.’ Zonder enig overleg werd het eiland afgesloten, 36.000 mensen verloren hun inkomen. Niemand trok in twijfel dat een sanering nodig was, maar de manier waarop, was buitensporig en ongrondwettelijk. Onrustwekkend is ook dat bij een kortgeding bij het Hooggerechtshof, de rechters (11 tegen 2) geen problemen hadden met de wettelijkheid van deze beslissing. Dus ook de rechterlijke macht lijkt een hapklare prooi voor Dutertismo.

Krimpende ruimte

En wat met het middenveld? In het eerste jaar van Duterte’s ambtstermijn keken die nog wat de kat uit de boom. Enerzijds keurden ze de ‘war on drugs’ sterk af, anderzijds waren er een aantal lichtpuntjes, zoals de audits van de mijnbouwconcessies onder milieuminister Gina Lopez en de vredesonderhandelingen met de rebellen van het CPP-NPA. Dit is één van de langst durende gewapende conflicten ter wereld, eind maart 2019 ging die opstand zijn vijftigste jaar in.

Anno 2019 moeten we vaststellen dat Lopez vervangen werd door een ex-generaal die het middenveld ver van zich af houdt. De langverwachte vrede is er niet gekomen, eind 2017 werd de CPP-NPA als een terroristisch organisatie geklasseerd, sindsdien probeert het regime progressieve organisaties zoveel mogelijk af te schilderen als frontorganisaties van de rebellen. Bewijsmateriaal wordt niet op tafel gelegd. In Duterteland regeert de willekeur, en dus blijf je maar best vriendjes met de president.

Kris Vanslambrouck is Azië-expert van 11.11.11.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.