Vliegtuigramp MH17: olie op het vuur van Oekraïens conflict

Vlucht MH17 werd neergeschoten boven Torez, een plaatsje in Oost-Oekraïne, tussen Donetsk en de Russische grens. In die regio wordt al een tijd hevig gevochten tussen het Oekraïense leger en de pro-Russische separatisten die aansluiting zoeken bij Rusland.

Wie is verantwoordelijk?

Zowel de regering van Oekraïne als de pro-Russische separatisten schuiven de verantwoordelijkheid voor het neerhalen van het passagiersvliegtuig in elkaars schoenen. De Oekraïense president Petro Poroshenko zegt dat zijn leger geen enkele actie tegen welk vliegtuig dan ook heeft genomen. Zijn minister van binnenlandse zaken Anton Gerashchenko zegt dat het vliegtuig werd neergehaald met het gesofisticeerde BUK- anti-aircraft systeem dat volgens hem door de Russische president Poetin aan de rebellen werd geleverd. Andere Oekraïense functionarissen beschuldigen het Kremlin ervan de separatistische opstand te ondersteunen, maar Rusland ontkent.

Volgens Poetin is Oekraïne wel degelijk verantwoordelijk. Hij beschuldigt Oekraïne er niet letterlijk van het vliegtuig te hebben neergeschoten, maar zegt dat deze tragedie niet gebeurd zou zijn “als er vrede was in dit land, als de gevechten niet waren herbegonnen in Zuid-oost-Oekraïne […] De overheid van het land waar dit gebeurde, is verantwoordelijk voor deze verschrikkelijke tragedie.”

Ook de rebellen wassen hun handen in onschuld. Tegen de Russische staatszender Rossiya 24 zei separatistenleider Alexander Borodai er zeker van te zijn dat het passagiersvliegtuig door de Oekraïense luchtmacht werd neergehaald.

Het neergehaalde toestel van Malasia Airlines is niet het eerste vliegtuig dat in Oekraïne wordt beschoten. Donderdag meldde de Oekraïense overheid al dat een Oekraïens gevechtsvlieguig de avond voordien was neergeschoten door een Russisch vliegtuig, wat volgens Kiev de zoveelste aanwijzing is dat Moskou de separatisten in Oost-Oekraïne bijstaat. Pro-Russische rebellen meldden dat ze diezelfde woensdag twee Oekraïense Sukhoi-25 jets hebben beschoten, zij het met draagbare raketten. Dat werd bevestigd door het Oekraïense ministerie van defensie dat vertelde dat een van de twee toestellen door een draagbare grond-luchtrakket werd geraakt, maar dat de vliegtuigen veilig konden landen.

Rusland medeschuldig?

Het Russische BUK-antivliegtuigsysteem is gesofisticeerd en vereist kennis om mee te werken. Kennis waarover de rebellen in principe niet beschikken. Wat de waarschijnlijkheid vergroot dat Rusland op zijn minst een helpende hand heeft geboden. De denkpiste dat het wel degelijk de rebellen zouden zijn die de aanslag pleegden, is ook om andere redenen niet ongegrond. De Oekraïnse regering heeft een opname van een telefoongesprek vrijgegeven waaruit zou moeten blijken dat de pro-Russische separatisten verantwoordelijk zijn voor het neerhalen van het passagierstoestel. In die gesprekken is te horen dat het om een vergissing gaat en dat de rebellen dachten dat ze een Oekraïens transportvliegtuig hadden neergeschoten.

De herkomst van deze opname is echter nog niet bevestigd door onafhankelijke bronnen. Hetzelfde geldt voor onderstaande video die de ochtend na de ramp genomen zouden zijn in de buurt van de Russische grens. Het zou beelden bevatten van een BUK-installatie die naar de Russische grens wordt vervoerd.

De Duitse bondskanselier Angela Merkel Amerika riep vrijdagochtend op tot een staakt-het-vuren tussende Oekraïne en de rebellen, maar zei dat het te vroeg was om beslissingen te nemen over het eventueel verzwaren van de sancties tegen Rusland.

Amerika reageert voorlopig voorzichtig. President Obama biedt hulp aan bij het onderzoek naar de ware toedracht van de zaak. De Amerikaanse senator John McCain wil geen voorbarige conclusies trekken, maar zegt dat de gevolgen ernstig zullen zijn als blijkt dat de separatisten of de Russen het vliegtuig verkeerdelijk aanzagen voor een Oekraïens militair vliegtuig.