Waarom president Ortega hoogstwaarschijnlijk zichzelf weer zal opvolgen
6 november trekken de Nicaraguanen naar de stembus. De kandidaat: Daniel Ortega. Opnieuw. Voor de zevende keer komt hij op voor het FSLN (Het Nationaal Sandinistisch Bevrijdingsfront). Voor de vierde keer kan hij verkozen worden. Legitiem, de grondwet is er om aangepast te worden, fluistert men.
Na een geschiedenis van dictatuur, burgeroorlog, revolutie en contrarevolutie, smaakt dit wrang. Veertig jaar lang hield de Somozadynastie Nicaragua onder de knoet. Na een staatsgreep werd Anastasio Somoza Garcia in 1937 ‘verkozen’ tot president. De Nationale Garde smoorde elk verzet in de kiem. Het zou tot 1979 duren voordat de Somoza’s ten val kwamen.
De bloederige repressie door de Nationale Garde was één zijde van hun machtsstrategie, de hoop op veranderingen de andere. De daling van de kindersterfte en stijging van het aantal schoolgaande kinderen waren tekens van verbetering. Al werden de meeste economische verbeteringen ondermijnd door corruptie en kwamen ze alleen de elite ten goede.
In Ortega’s biografie Unfinished Revolution omschrijft Kenneth E. Morris dit als de Carrot-and-stick methode. De combinatie van repressie om dissidenten te straffen (de stok) en de creatie van (valse) hoop opdat het volk loyaal zou zijn (de wortel). Dit systeem werd mede in stand gehouden door de Verenigde Staten met onder andere Kennedy’s Alliance for Progress (1961): economische hulp voor het volk en militaire hulp voor de Somoza’s.
De Ortegabroers en het FSLN kwamen in opstand tegen de verblinding van het volk en de verdrukking van de critici. Na een gruwelijke burgeroorlog konden ze de Somozadynastie omverwerpen.
In 1984 werd Daniel Ortega de eerste democratisch verkozen president van Nicaragua. Hij zou opnieuw verkozen worden in 2006 en in 2011 Waarvoor hij in 2009 de grondwet liet aanpassen door het Hooggerechtshof. Vandaag, in 2016 kan hij voor de vierde keer president worden met aan zijn zijde: vice-presidente en echtgenote, Rosario Murillo.
Wie braaf is krijgt lekkers…
De wortel die het koppel het volk voorbindt, neemt meerdere vormen aan. Van programma’s om de armoede te bestrijden zoals het Nationaal Ontwikkelingsplan in 2008, met o.a. microkredieten, gratis toegang tot onderwijs en gezondheidszorg – al dan niet van bedenkelijke kwaliteit – en gunstige belastingtarieven om de bedrijfswereld te paaien tot het beloofde megaproject van het Nicaraguakanaal.
Ook al is Ortega’s laatste wondermiddel om de welvaart van Nicaragua te bespoedigen geen onbesproken project, hij houdt de ‘illusie’ van de hoop op verbetering in stand. Een rondvraag leert dat heel wat Nicaraguanen meegaan in de hoop van het kanaal.
De populariteit van Ortega is niet onverdeeld. Zelfs binnen het FSLN hebben veel van zijn vroegere kameraden hem de rug toegekeerd.
Om hen daaraan te herinneren spreekt Rosario elke dag het volk toe via de nationale media. Ook kleurige bomen – de levensbomen van Rosario – in de straten en parken van Managua leiden de aandacht af van de echte problemen. Grote beelden van Sandino doorklieven het landschap. Slogans en foto’s van het regerende stel steken fel af tegen de roze pamfletten verspreid over de stad en het land.
Regionale businessbronnen verzekeren nu al de stem van de bedrijfswereld voor Ortega. Zo hopen ze de continuïteit van en het gunstige bedrijfsklimaat te garanderen. Zij zien het als Ortega’s voornaamste verdiensten dat Nicaragua economische groei kent en buitenlands kapitaal aantrekt. Zo bevestigt M&R Consultores de resultaten van andere polls voor de verkiezingsuitslag op 6 november: een hoge populariteit voor Ortega en diens vrouw, met een score van 66,3% een week voor de verkiezingen.
Al wordt in diezelfde poll wel aangegeven dat 29,7% van de ondervraagden geen vertrouwen hebben in de transparantie van de verkiezingen. De populariteit van Ortega is niet onverdeeld. Zelfs binnen het FSLN hebben veel van zijn vroegere kameraden hem de rug toegekeerd.
…Wie stout is de roe
Vandaar de keerzijde van de medaille om die vermeende populariteit in stand te houden. Internationale waarnemers worden niet toegelaten bij de verkiezingen en de grootste oppositiepartij werd via juridische achterpoortjes machteloos gemaakt. Naast de uitvoerende macht, worden ook de rechterlijke, wetgevende en de vierde macht, de media, gecontroleerd door Ortega’s entourage.
Onder de bevolking gebeurt de repressie subtieler. Er wordt geluistervinkt en doorgebriefd naar hogere niveaus: tegen Ortega is tegen Nicaragua.
Onder de bevolking gebeurt de repressie subtieler. Er wordt geluistervinkt en doorgebriefd naar hogere niveaus: tegen Ortega is tegen Nicaragua. Het Nicaraguakanaal en haar beruchte Wet 919 zijn een prangend voorbeeld. ‘Wet 919 staat het leger toe om in te grijpen bij acties die de Veiligheid van de Soevereiniteit – een vaag begrip - in het gevaar brengen. Acties zoals de protestmarsen tegen het kanaal,’ getuigt Josue, woordvoerder van een protesterende organisatie in de kanaalregio.
Zelfs de aanklacht van stiefdochter Zoilamérica Narváez, Rosario’s dochter uit een vorige relatie, kreeg Ortega niet aan het wankelen. In 1998 beschuldigde ze hem van oneerbare seksuele praktijken sinds haar kindertijd: van machistische beschimpingen tot verkrachting.
Toen Ortega weigerde op te dagen voor de rechtbank – hoewel die door hem gecontroleerd wordt – bracht Narváez de zaak voor de Inter-Amerikaanse Commissie voor Mensenrechten. Nadat ze de eerste ronde gewonnen had, dreigde Ortega Nicaragua terug te trekken uit de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS) waarop de zaak geannuleerd zou worden. De zaak werd gesloten. Ortega bleef onaangetast.
Tenzij… protest tegen illegitimiteit
Ortega’s uitgekiende strategie van straffen en belonen zou hem straks zijn vierde presidentstermijn kunnen opleveren, ondanks de internationale afkeuring en oproep tot transparante verkiezingen.
Amerika stelde zo de Nica Act op (Nicaragua Investment Conditionality Act): als de verkiezingen illegitiem blijken te zijn, zal de VS haar fiat voor leningen aan Nicaragua weigeren. Het betreft de lange termijn leningen van de Wereldbank en de Inter-Amerikaanse Ontwikkelingsbank, leningen waarmee het regime een kwart van haar publieke uitgaven sponsort.
Ondertussen roept de oppositie het volk op om niet te gaan stemmen. Een hoge mate van absenteïsme als teken van illegitimiteit van de verkiezingen en als uiting van protest. Zoals vorig jaar in Guatemala gebeurde bij de verkiezing van president Jimmy Morales.
De barsten in Ortega’s machtsblok beginnen zich te vormen. Het zal afwachten worden tot zondag welke stem het luidste roept en of dergelijke barsten het systeem doen vallen.