Wat nu met Iraaks Koerdistan?

Je moet maar eventjes in de Koerdische Autonome Regio verblijven om te beseffen dat een afscheiding van de rest van Irak in de sterren geschreven staat. Dat heeft niet alleen te maken met het oude Koerdische verlangen naar een thuisland, maar ook met het feit dat ‘Iraaks Koerdistan’ en de rest van Irak nu al meer dan een kwarteeuw een heel verschillende koers volgen.

‘Dat de scheiding onvermijdelijk is, betekent niet dat het makkelijk wordt.’

Tenzij diplomatieke, economische of zelfs militaire actie van Irak of andere staten roet in het eten gooit, wil de Koerdische president Masoud Barzani nu onderhandelingen beginnen met de Iraakse federale regering over de toekomstige status van Iraaks Koerdistan. Omdat die federale regering haar soevereine aanspraak op Koerdistan zou moeten laten varen, moet de Koerdische regering langs Bagdad passeren op weg naar onafhankelijkheid, en is ze er ook afhankelijk van.

Dat de scheiding onvermijdelijk is, betekent niet dat het makkelijk wordt. Een onafhankelijk Koerdistan zal niet alleen problemen creëren voor andere staten die kampen met afscheidingsbewegingen, maar ook zichzelf met uitdagingen confronteren.

Geldgebrek

Het meest prangende probleem voor een onafhankelijk Koerdistan is hoe het zichzelf moet financieren. Een groot deel van de Koerdische economie is afhankelijk van Turkije, dat naar aanleiding van het referendum al gedreigd heeft de aanvoer van goederen en olie af te snijden. Iraaks Koerdistan ontvangt momenteel ook zo’n 13 tot 17 procent van de nationale Iraakse begroting. Die steun is het onderwerp van een langdurig dispuut, maar is noodzakelijk voor Koerdistan om de werking van de regering en dienstverlening te garanderen.

Voorstanders van de onafhankelijkheid hopen op grote inkomsten uit de olieproductie, maar nu de olieprijs laag is en de politieke instabiliteit hoog, is de Koerdische markt minder en minder aantrekkelijk voor internationale investeerders.

‘In feite kampt Koerdistan al sinds 2014 met een langdurige financiële crisis.’

In feite kampt Koerdistan al sinds 2014 met een langdurige financiële crisis. De kost van de oorlog met de Islamitische Staat (IS), een instroom van vluchtelingen en afnemende olie-inkomsten ondermijnen de begroting.

Het referendum strekte zich niet alleen uit over Iraaks Koerdistan maar ook over vier gebieden die door de Koerden gecontroleerd worden in Irak: Kirkoek, Makhmour, Sinjar en Khanaqin. Hoewel die gebieden momenteel gecontroleerd worden vanuit Erbil, de hoofdstad van Iraaks Koerdistan, maakt ook Bagdad er aanspraak op.

Door de precaire financiële situatie in Koerdistan is vooral Kirkoek van vitaal belang. De multi-etnische stad ligt vlakbij een van de grootste olievelden in Irak, en er wordt al lang om gebakkeleid. Koerdistan controleert de stad al sinds 2014, maar nu IS in het defensief is gedrongen, zou Irak opnieuw meer militaire capaciteit kunnen vrijmaken om opnieuw controle te verwerven over de stad en de olievelden.

Elke onderhandeling tussen Bagdad en Erbil zal ook over de status van de olie-inkomsten moeten gaan. Een vreedzame oplossing zou de kans op een vriendelijkschappelijke scheiding tussen Irak en Koerdistan aanzienlijk vergroten. Maar als je de kaart van Noord- en Centraal-Irak bekijkt, is Kirkoek maar een van de vele potentiële twistappels langs de grenzen van Koerdistan, van Mosul tot Tuz Khurmatu.

Obstakels

Zelfs onder de Iraakse Koerden was de steun voor het referendum niet absoluut. Sommigen argumenteerden dat de timing verkeerd was, andere beschuldigden president Barzani ervan vooral zijn eigen politieke toekomst veilig te willen stellen. Tot op de dag van het referendum was niet duidelijk of de stembureaus in Kirkoek wel zouden openen.

‘Tot op de dag van het referendum was niet duidelijk of de stembureaus in Kirkoek wel zouden openen.’

Bovendien wonen in Koerdistan niet enkel Koerden, en velen maken zich zorgen over de status en toekomst van Arabieren, Turkmenen en andere minderheden. Ook hen betrekken in een territorium dat zo sterk gelinkt is met de Koerdische identiteit en Koerdisch nationalisme is een obstakel dat een zelfstandig Koerdistan zal moeten aanpakken als het stabiel wil blijven.

Het groeiende Koerdische nationalisme was waarschijnlijk nodig om de samenleving te mobiliseren achter een ja-stem, maar de Koerdische regering zal er erg voorzichtig mee moeten omspringen. Barzani maakte duidelijke en sterke claims dat Koerdistan niet binnen Irak zou blijven en niet gecontroleerd zou worden door buitenlandse machten. Maar wat gebeurt er als de beloftes van een onafhankelijke staat niet gerealiseerd kunnen worden?

‘Velen maken zich zorgen over de status en toekomst van Arabieren, Turkmenen en andere minderheden.’

Er is geen garantie dat onderhandelingen tussen Erbil en Bagdad iets opleveren. Als ze een crisis willen vermijden, zullen Barzani en zijn collega’s zich moeten engageren in een lang en erg voorzichtig politiek proces met zowel Bagdad als de Koerdische bevolking.

Zoals de zaken nu staan, kijken alle betrokkenen aan tegen twee moeilijke feiten. Ten eerste is het niet eenvoudig om een soevereine staat te worden. Ten tweede is elke oplossing voor Iraaks Koerdistan nog ver in de toekomst. Het referendum heeft een optimistische toekomstvisie opgeleverd, maar de weg ernaartoe ligt bezaaid met obstakels.

Bron: The Conversation