Berg wegwerpplastic verdubbelt tegen 2050

Volgens nieuw onderzoek zal het verbruik van plastics in de G20-landen verdubbelen tegen 2050. Gezien de enorme milieu-impact moet dat absoluut vermeden worden, zeggen experts.

Plastics vormen een belangrijk onderdeel van het moderne leven, van bouwmaterialen tot voedselverpakkingen. Maar de productie ervan veroorzaakt een aanzienlijke uitstoot en afgedankt plastic vervuilt land en oceanen.

Een recent rapport van het onderzoekscentrum Back to Blue voorspelt dat de consumptie van plastic in de G20-landen tegen 2050 bijna zal verdubbelen, als er wereldwijd geen ingrijpende maatregelen worden genomen.

Globaal pact

De lidstaten van de VN zijn in november vorig jaar onderhandelingen begonnen over een internationaal verdrag om de plasticvervuiling terug te dringen. Het doel is om tegen eind 2024 de eerste juridisch bindende overeenkomst te hebben.

Volgens Back to Blue kan alleen een alomvattend en wereldwijd plan met de meest ambitieuze maatregelen een zinvolle impact hebben. Daaronder vallen bijvoorbeeld een verbod op wegwerpplastic en belastingen op de productie van plastic

‘We zijn ons al tientallen jaren bewust van dit probleem. Het is echt tijd voor onmiddellijke actie’, zegt Gillian Parker van Economist Impact. Die denktank leidt samen met The Nippon Foundation de onderzoeksgroep Back to Blue.

Vervuiling

‘De bestaande infrastructuur is niet voldoende om de hoeveelheid plastic afval die wordt geproduceerd te verwerken, en dat is een enorme blinde vlek.’

Plastic veroorzaakt op grote schaal vervuiling op het land en in zee, veroorzaakt schade aan de menselijke gezondheid en beschadigt kwetsbare mariene habitats zoals koraalriffen en mangroves.

Volgens een rapport uit 2019 van de liefdadigheidsinstelling Tearfund sterven in ontwikkelingslanden naar schatting tussen de 400.000 en 1 miljoen mensen per jaar aan ziekten als diarree en kanker, die verband houden met plastic en ander verkeerd beheerd afval.

De productie van kunststoffen heeft ook een grote invloed op de klimaatverandering, omdat ze worden gemaakt van fossiele brandstoffen zoals olie en gas.

‘Het gaat niet alleen om afval in onze oceanen, ook de uitstoot van broeikasgassen is een probleem’, stelt Parker.

Volgens de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) veroorzaken kunststoffen tijdens hun levenscyclus 3,4 % van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen.

Recyclage

Wereldwijd wordt amper 9 procent van het plastic afval gerecycleerd, aldus de OESO. De organisatie voorspelt dat het wereldwijde afval uit plastic bijna zal verdrievoudigen van 460 miljoen ton in 2019 tot 1231 miljoen ton in 2060.

Volgens Parker is het probleem vooral ernstig in opkomende economieën die niet over de geavanceerde recyclageprocessen beschikken die in EU-landen wel bestaan.

‘De bestaande infrastructuur is niet voldoende om de hoeveelheid plastic afval die wordt geproduceerd te verwerken, en dat is een enorme blinde vlek’, verwoordt ze.

Dat kan worden verbeterd door regelingen zoals uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (EPR). Die stelt de producenten van plastic verantwoordelijk voor het einde van de levenscyclus van een product, onder meer door fondsen te verstrekken om de kosten van recyclage te dekken.

Tijd voor een verbod?

Het rapport Back to Blue onderzoekt de drie voornaamste manieren waarop regeringen hebben geprobeerd om plasticverbruik te verminderen. Dat doen ze door producenten verantwoordelijk stellen voor hergebruik, productiebelastingen te heffen en een verbod uit te vaardigen op wegwerpplastic.

‘Als een land een verstandig beleid invoert, gaat de wereldwijde toeleveringsketen er gewoon omheen.’

Zo’n verbod blijkt het meest doeltreffend, maar als de G20-landen het zouden invoeren zonder ondersteunende maatregelen, zou het plasticverbruik in 2050 nog steeds anderhalf keer zo hoog zijn als vandaag.

De wereld produceerde in 2021 maar liefst 6 miljoen ton meer vervuilend plastic voor eenmalig gebruik dan in 2019, bewijst recent onderzoek van de Minderoo Foundation in Australië.

Steve Fletcher, een vooraanstaand plasticexpert van de Universiteit van Portsmouth in Groot-Brittannië, zegt dat er vaak een ‘vals onderscheid’ wordt gemaakt tussen plastic voor eenmalig gebruik en plastic dat effectief voor meerdere doeleinden kan worden gebruikt.

‘Er is eigenlijk niet zoveel plastic voor meervoudig gebruik als je erover nadenkt’, vertelt hij.

Volgens Fletcher moet er een verbod komen op plastic dat geen duidelijk doel dient, giftig is en niet kan worden hergebruikt of gerecycleerd. ‘Wat is de rechtvaardiging voor de productie van dit spul in een globale samenleving?’

Gebruik verminderen

Volgens analisten is plastic mede zo goedkoop dankzij subsidies voor fossiele brandstoffen. ‘Op dit moment is nieuw plastic daardoor veel goedkoper dan gerecycleerd plastic of herbruikbaar plastic’, duidt Fletcher.

Er zijn daarom meer financiële prikkels nodig om ‘het speelveld gelijk te maken’ zodat gerecycleerd plastic aantrekkelijker wordt, samen met belastingen op nieuw plastic.

Een andere manier om het plasticverbruik te verminderen is een ‘systeembrede verschuiving’ naar hergebruik, zegt hij. Zo kunnen producten door een slimmer ontwerp herbruikbaar worden. Ook moeten er processen komen voor hergebruik en kunnen glazen flessen een beter alternatief zijn.

Plasticverdrag

Gezien het mondiale karakter van de productieketens volstaan lokale maatregelen op zich niet om de plasticvervuiling terug te dringen.

‘Als een land een verstandig beleid invoert, gaat de wereldwijde toeleveringsketen er gewoon omheen’, aldus Fletcher. ‘Geïsoleerd, gefragmenteerd beleid in individuele landen werkt gewoon niet.’

‘Er is gewoon geen echte, samenhangende, geharmoniseerde aanpak van dit probleem.’

Vorig jaar kwamen afgevaardigden van ongeveer 160 landen bijeen in Uruguay voor de onderhandelingen over een plasticverdrag onder de vleugels van de Verenigde Naties.

Een VN-verdrag kan richtlijnen en normen creëren om landen te helpen beslissen welke kunststoffen overbodig zijn, te beoordelen wat ze kunnen veranderen en deze beslissingen af te dwingen, zegt Gillian Parker van Economist Impact.

Volgens Parker toont hun rapport aan dat beleid alleen niet genoeg effect heeft en dat er ‘een heel pakket aan oplossingen’ nodig is om het plasticverbruik echt in te dijken.

‘Er is gewoon geen echte, samenhangende, geharmoniseerde aanpak van dit probleem’, besluit ze.

Dit artikel werd oorspronkelijk gepubliceerd door IPS-partner Thomson Reuters News Foundation.