“‘Birma beslist op 10 mei! Maar wie is Birma?’

Gisteren kondigde het militaire regime aan dat het referendum over de nieuwe grondwet zal doorgaan op 10 Mei. Het ‘regerings’ voorstel is sinds vandaag te koop. Het handboek met regels voor de ‘officieren’ van de stemkantoren is sinds 9 april beschikbaar maar nog niet publiek. Birma bereidt zich voor.

Diegenen met sterke anti-regerings gevoelens hebben zich sinds de aankondiging van het referendum op 9 februari vooral bezig gehouden met de vraag hoe campagne te voeren in een land waar campagnes organiseren tegen het regime kan leiden tot gevangenisstraf. Sinds enkele weken worden T-shirts gedragen met een grote No en een kleine vermelding van smoking. Allerlei groepen roepen de mensen op om verschillende tekens van ontevredenheid te tonen.

De grote lijnen van het grondwetsvoorstel zijn al langer bekend onder de mensen. Op mijn vraag waar ze de informatie haalden over de inhoud werd steeds met een verwarde blik geantwoord “We know”. Ik trok een maand door Birma met vragen over het referendum maar slechts de laatste dag, op 28 maart, had ik een kopij van een oudere versie die beschikbaar is sinds September, in handen in het kantoor van een locale ngo. Geen van de meer dan 60 mensen die ik sprak had de tijd genomen voor een echte diepgaande analyse en kon niet antwoorden op vragen zoals over de mogelijkheid om de grondwet na aanvaarding te wijzigen en aldus van een parlement dat momenteel 25% van de zetels voor het leger reserveert uiteindelijk over te gaan naar een 100% verkozen parlement. De grondwet is niet beschikbaar in het engels maar ondertussen bevestigde een bron in Mae Sot, net over de grens in Thailand, me dat deze mogelijkheid niet bestaat en dat vooral ook de aanduiding van de president ondemocratisch is.

Ondertussen gaan de arrestaties van oppositie leden onverminderd voort. Ko Aung Htun bijvoorbeeld, jeugd coordinator van de National League for Democracy (NLD) in Thingangyun township, Rangoon, wordt sinds 1 april vastgehouden op een onbekende plaats. En nog elke dag worden mensen uit hun dorpen verdreven en genoodzaakt te schuilen in de jungle.

De regering en de Vereniging voor Solidariteit en Ontwikkeling van de Unie (USDA), een soort regerings-ngo met meer dan twee miljoen leden waaronder echter velen onvrijwillig, drijven hun Yes-campagne op naarmate de dag van het oordeel nadert. In de beruchte Insein gevangenis wordt vrijlating gegeven met een belofte voor een ja-stem. In afgelegen dorpen wordt rechtuit gedreigd met het platbranden van bamboe hutten wanneer niet pro-junta gestemd wordt. Vanuit Arakan Staat bijvoorbeeld werd gerapporteerd dat gewapende soldaten dorpelingen waarschuwden dat er straffen zullen volgen voor hun dorp en families als er wordt tegengestemd. Studenten met slechte resultaten voor hun toegangsexamens kunnen alsnog slagen als ze lid worden van de USDA en een ja-stem beloven. Een lidmaatschap dat zowiezo ook 16 extra punten oplevert.

De inwoners van de Rangoon en Magwe divisies klagen over steeds meer beperkingen in de voorziening van electriciteit. Velen moeten het stellen met enkele onverwachte ‘half uurtjes’ en hebben moeilijkheden met watervoorziening. Internet wordt op deze manier ook erg ontoegankelijk. Voorts kreeg de geschreven pers van de Nationale Raad voor Censuur erg strikte instructies in verband met de verslaggeving over het referendum.

Het hele referendum gebeuren brengt heel wat gevaren met zich mee. Sommige critici verwijzen naar de 1990 verkiezingen als een slimme zet van de regering om de oppositie te identificeren en te ontmantelen. Campagne voeren tegen of voor het referendum gaat ook nu gepaard met een verplichte registratie en heel wat beperkingen en verplichtingen. En zowiezo is het moeilijk om onder de ogen van ‘Big Brother’ onzichtbaar campagne te voeren. Maar ook op de dag zelf zullen de mensen een risico moeten nemen. De stemkantoren zullen voornamelijk slechts 1000 stemgerechtigden bedienen en de referendum commissie zal beschikken over de lijst met namen van diegenen die niet opdaagden en dus niet de regerings constitutie goedkeurden. Elk kantoor beschikt over 10% extra stembiljetten bovenop het verwachte aantal stemgerechtenden. U Aung Htoo van de Burmese Raad van Advocaten zegt dat de richtlijnen voor de verantwoordelijken van de stemkantoren ontoereikend zijn en geen eerlijke verkiezingen verzekeren. Volgens hem is het zwakke punt dat het handbook niet zegt hoeveel mensen stemrecht hebben. Het is voor zover ik weet ook nergens bekend hoeveel mensen moeten opdagen om het referendum geldig te verklaren.

Wie waar het recht heeft om een stem uit te brengen zal ten laatste zeven dagen op voorhand bekend gemaakt worden. De referendumwet laat dan ook heel wat ruimte voor verwarring omtrent de registratie van mensen die omwille van werk of studies niet op hun permanent adres verblijven. Transport blijft ook voor velen onbetaalbaar, zeker met de recente prijsstijgingen, en zal mogelijk mensen hun stemrecht ontnemen.

De voorbereidingen voor het referendum zijn reeds vanaf de start in 1990 gekenmerkt door verwarring en onrechtvaardige praktijken. Naar aanloop van het naderende referendum konden heel wat mensen de voorbije maanden een identiteitskaart verwerven. Ik kreeg informatie over de prijzen voor dit ticket tot stemrecht en die variëerden van 250 kyat  tot 10.000 kyat (0,25 tot 10 US Dollar). Ik was in een regio waar mensen schatten dat slechts 10% van hen uiteindelijk in het bezit is van een identiteitskaart. Zonder waarschuwing verscheen generaal Than E in het centrale dorp waarop de leiders van negen omliggende dorpen één nacht de tijd hadden om hun inwoners de volgende dag naar het centrale punt te sturen, voor sommigen een voettocht van drie uur.

Ik las verscheidene malen dat een reden waarom het parlement verkozen in 1990 niet feitelijk aan de macht kwam was omdat eerst een nieuwe grondwet diende goedgekeurd te worden. Na 18 jaar wordt er niet meer gesproken over de macht overdragen aan deze democratisch verkozen volksvertegenwoordigers. Velen zijn ondertussen dood en ik bleef met vragen zitten.

In The New light of Myanmar, de regeringskrant, van 29 februari wordt verwezen naar aankondiging 1/90 van 27 july 1990 waarin ‘duidelijk’ gesteld wordt dat de verkozen vertegenwoordigers verantwoordelijk zijn voor het opstellen van een grondwet waarna het parlement kan bijeenkomen. Deze verklaring kwam echter twee maanden na de verkiezingen die gewonnen werden door de oppositie (NLD), maar daar wil de auteur van het artikel de lezers niet aan herinneren.

In de eindnoten van het Legal Issues on Burma Journal, van april 2004 vind ik terug dat het militaire regime in mei 1989 de Peoples Assembly Election Law (No 14/89) publiceerde waarin vermeld staat dat het parlement zal bestaan uit diegenen verkozen in overeenstemming met deze wet (art. 3). En dat het leger tijdens haar 43ste nieuwsconferentie in juni 1989 verklaarde dat: “De verkozen vertegenwoordigers kunnen een regering vormen … en wij zullen de macht aan hen overdragen”. Het eerder vermelde artikel gepubliceerd eind februari 2008 stelt dat iedereen wist dat een grondwet schrijven de taak van de verkozen vertegenwoordigers zou zijn. Voorts zegt de auteur dat de NLD na de verkiezingen zelf deze taak weigerde en hij verwijst naar terroristische acties en rellen. De verkiezingswet van 1989 heb ik nog niet gevonden!