De ecologische voetafdruk van de kat

Blog

De ecologische voetafdruk van de kat

De ecologische voetafdruk van de kat
De ecologische voetafdruk van de kat

Of je nu in Curitiba, in Seoel of in Brussel een supermarkt binnenstapt, overal zie je een meterslange keuze van katten- en hondenvoeder. Het ingeblikte voer is één van de dankbare groeipolen voor de voedingsmultinationals. De voedingsindustrie kan niet verder expanderen, als er geen koopkrachtige consumenten zijn. Een mens krijgt namelijk geen eten, omdat hij mens is, maar omdat hij kan betalen. Daar kunnen de 1 miljard hongerenden van meespreken.

Bij katten is het anders. Het zijn geen koopkrachtige consumenten, maar onze emotionele omgang met katten en honden is al meer dan honderd jaar oud. We hebben ze vermenselijkt en zullen dat blijven doen. Ze kunnen ons niet schofferen. Dus het zijn ideale vrienden. Doorgaans zijn honden eerder bij armere mensen te vinden; katten bij middenklassers en rijken. Doorgaans, want er zijn heel wat rijken met dure rashonden of met zeldzame raskatten.

Het vermenselijken van huisdieren spoorde ongeveer samen met de gigantische migratie uit Europa. Vanwege uitzichtloze armoede en honger (o.a.aardappelziekte!) verhuisden tussen 1846 en 1924 vijfenvijftig (55!) miljoen Europeanen naar de Amerika’s, Australië, Nieuw-Zeeland, zuidelijk Afrika en Siberië. In een eeuw tijd was in 1930 het blanke deel van de wereldbevolking gegroeid tot 35 %. Met deze exodus werd de kat mee wereldwijd verspreid. Bijvoorbeeld hier in Zuid-Brazilië, waar vele Italianen, Duitsers, Oekraïners, Polen neerstreken.

Cats to go

Maar laat ons even met Dorien Knockaert op Nieuw-Zeeland inzoomen. Dit eiland is een vogelland, met fameuze unieke soorten zoals de kiwi, een vogel die niet kan vliegen omdat hij duizenden jaren nergens  moest voor vluchten. Pas met de komst van de Europeanen (eerst Nederlanders; van ‘Zeeland’ naar ‘Nieuw-Zeeland) kwamen er ook roofdieren naar het eiland ¨C ratten, buizerds, katten. De kiwi is nu één van de vele bedreigde vogelsoorten. Maar met de katten gaat het goed: bijna een op twee huisgezinnen houdt een kat. Dat niemand het verband tussen beide evoluties ernstig neemt, stoort de Nieuw-Zeelandse econoom Gareth Morgan. Hij is dan maar met een antikattencampagnes begonnen: ‘Cats to go’.

‘Het probleem is dat uw aaibare vriend in wezen een seriemoordenaar van de buurt is’, schrijft hij op zijn website. ‘In steden doden katten vogels sneller dan die zich kunnen voortplanten. Ze zijn medeplichtig aan het uitroeien van negen inheemse vogelsoorten, en beïnvloeden de kansen van 33 andere bedreigde vogels.’ Hij koppelt er een oproep aan: laat uw huidige kat ook uw laatste zijn. Vertroetel hem, verzorg hem, maar als hij sterft, neem er dan geen nieuwe.

Zijn oproep ging de wereld rond. Het maakte ontzettend veel gekibbel los, voornamelijk tussen kattenvrienden en kattenhaters.

Wat vangt de kat?

In Vlaanderen luidt een nieuwe campagne van Natuurpunt: ‘Wat vangt de kat?’ Ze laat in het midden of katten een aan te bevelen huisdier zijn, maar wil ons oog doen krijgen voor hun prooien, vooral de muizen. ‘We vermoeden dat er grote verschuivingen op til zijn in muizenpopulaties in ons land’, zegt Joeri Cortens van Natuurpunt. ‘Om die in kaart te brengen, roepen we mensen op om een foto te maken van elke muis die hun kat vangt en die te uploaden op onze site. Je zou kunnen zeggen dat we van de nood een deugd maken: die katten zijn er nu toch. Ze kunnen ons helpen bij ons onderzoek.’

Echt accuraat is zo’n studie natuurlijk niet. Het is Natuurpunt dan ook vooral om bewustmaking te doen. ‘Katten hebben een veel grotere ecologische impact dan we geneigd zijn te denken. Als bijvoorbeeld de eikelmuis in het gedrang komt, hoor je mensen opperen dat dat door de bosuil komt. Maar katten zijn veel talrijker en invloedrijker.’ Ze jagen meer en verder dan hun eigenaars vaak denken. Het gaat gemakkelijk tot acht kilometer van hun thuisbasis, zo blijkt uit een Nederlands onderzoek met zendertjes.

‘In België zijn ongeveer twee miljoen katten en we schatten dat een kat gemiddeld twintig dieren per jaar doodt. Dat zijn veertig miljoen prooien per jaar.’ Hoe zou dat in Brazilië zijn? Brasil, het onmetelijke land met een vooralsnog immense biodiversiteit, maar ook met vele kolonisatoren. Dus met veel huisdieren.

Evenwichten

De meeste lezers zullen het goed vinden dat deze muizen gevangen worden. Inderdaad, er zijn soms overpopulaties van muizen, omdat het ecologisch evenwicht verstoord is. Anderzijds is er een grote diversiteit aan muizen en ieder heeft zijn functie in het ecosysteem. Zo zijn woelmuizen bijvoorbeeld grazers. Ze houden de plantengroei in balans. Ze zorgen dat de bodem luchtig blijft en zo dragen ze bij tot de vruchtbaarheid.

Wat we onderschatten, is het afschrikeffect van een kat. Als er ergens katten wonen, zullen er minder vogels nestelen. Zo hebben katten zelfs zonder te jagen al een impact.

Katten meer eten geven om ze minder te laten jagen haalt niets uit, want zonder honger jagen ze even graag. Morgan raadt daarom de Nieuw-Zeelanders aan om de kat binnen te houden. Als de kat buiten loopt, kan een belletje helpen.

Honden en paarden eten?

Zelfs als een kat de klok rond binnen blijft, heeft ze een grote ecologische impact. Cortens: ‘Door de enorme hoeveelheden vlees en vis die ze eten.’ Uit een onderzoek van The New Scientist bleek in 2009 dat een kat een even grote voetafdruk heeft als een Volkswagen Golf die tienduizend kilometer per jaar aflegt (een middelgrote hond kwam neer op een Toyota Land Cruiser).

Die bevinding strookte met de berekeningen die de Nieuw-Zeelandse architecten Robert en Brenda Vale maakten in hun veelbesproken boek ‘Time tot eat the dog: The real guide to sustainable living’. Ze concludeerden dat kippen veel ecologischer huisdieren zijn. Ook konijnen hebben minder milieu-impact, vooral als je ze na verloop van tijd opeet.

Deze provocatie miste haar doel niet. Een verre echo is de algemene verontwaardiging bij het recente Europese paardenvleesschandaal. Consumenten nemen het terecht niet dat in heel wat Europese landen in lasagne paardenvlees zit, terwijl het etiket rundvlees suggereert. Wat ook meespeelt, is dat we blijkbaar geen gevoelens hebben bij het eten van een koe, maar wel bij de gedachte dat we paard tussen de kiezen zouden nemen. Vooral in Groot-Brittannië is het not done om het edele dier paard te eten.

Eva (Ethisch Vegetarisch Alternatief) vraagt zich terecht af: ‘Waarom een koe wel en een paard niet?’  Het is voorwaar een spannende vraag, ook in Vlaanderen, waar de ‘verpaarding’ van het landschap zich doorzet. Koeien zijn op de terugweg, maar paarden in opmars, dankzij de hobby én de steun van Minister-President Peeters. Paarden als statussymbool van een rijker wordende middenklasse.

Broeikasuitstoot

Eva stelt in een ruwe berekening dat alleen al door haar vleesverbruik de Belgische kattenpopulatie evenveel broeikasuitstoot heeft als een gezinsauto die 25.000 keer rond de aarde rijdt.

Het blijft hier en daar nattevingerwerk. Er is nog meer onderzoek nodig, maar het is duidelijk dat de vermenselijking van huisdieren en tegelijkertijd het instrumentaliseren van ‘eetbare dieren’ (koeien, varkens, kippen) in de bio-industrie planetaire gevolgen heeft.