“‘De eerst honderd dagen van president Rohani’

De laatste paar dagen waren verrassend warm en winderig. De wind blies de smog boven de stad weg. De hoge besneeuwde pieken van het Alborz gebergte werden zichtbaar en staken af tegen de blauwe lucht.

Vanuit politiek oogpunt waren deze dagen ook bijzonder. Het kabinet van president Hassan Rohani heeft namelijk een evaluatie gepubliceerd van zijn eerste honderd dagen aan de macht. Dit was voor de verkiezingen een belofte van de president. Samen met het interim-akkoord dat met de 5+1 groep getekend werd in Genève, heeft het evaluatierapport tot een nationaal debat geleid over president Rohani’s politiek.

Tevredenheid over Genève

Er werd gemengd gereageerd op de tijdelijke overeenkomst die Iran en de 5+1 groep in de vroege uren van 24 november bereikte. In Iran waren deze reacties voornamelijk positief. De opperleider, Ayatollah Ali Khamenei, was optimistisch over het akkoord. Ik vertaal een deel van de brief die hij naar de president schreef. Hij schreef dat “jullie [Rohani’s kabinet], kinderen van de Islamitische revolutie, konden op internationaal vlak de legitimiteit van de Iraanse natie over nucleaire activiteiten na moeilijke en zware onderhandelingen in steen beitelen. […] De grootste successen van dit interim-akkoord zijn de officiële erkenning van Irans nucleair recht en de bescherming van de nucleaire prestaties van de kinderen van deze natie. Met het stopzetten van de onderdrukkende sancties, worden een deel van de onwettige druk door eenzijdige sancties opgeheven en wordt een begin gemaakt van de ineenstorting van het systeem van sancties.” De steun van de opperleider, al eerder geuit tijdens de onderhandelingen, werd met deze brief dus nog eens bevestigd. Ook zag Ayatollah Khamenei af van sterk woordgebruik tegen Amerika. Verder werd het interim akkoord zowel in Baharestan als in Estanboel positief onthaald. Baharestan verwijst naar de buurt in Teheran waar het parlement (of majles) zich bevindt. Het interim-akkoord creëerde een zeldzame eensgezindheid tussen zowel hardliners als hervormingsgezinden. Daarbij bezocht Mohamad Javad Zarif, de minister van buitenlandse zaken, na terugkomst de heilige stad Qom met als doel de religieuze elite te overtuigen van zijn beleid. Alle Groot Ayatollahs waren tevreden met Irans rol in de internationale onderhandelingen. Ook Estanboel, een buurt die symbool staat voor de handels- en bedrijfswereld, was tevreden. Dit marktoptimisme zorgde voor een stijging van de waarde van de Rial ten opzichte van de Euro en de Dollar terwijl de waarde van goud daalde. Veel families zagen deze koersschommelingen met ontzetting aan omdat ze de laatste jaren hun Rials in buitenlandse valuta en goud hebben omgezet.

De grootste kritiek kwam van Hosseyn Shariatmadari, de hoofdredacteur van Keyhaan. Keyhaan is de meest invloedrijke conservatieve krant in Iran. Hij beweerde dat 24 November geen ‘ groot evenement’ was. Met een metafoor toonde hij aan dat Iran het oorspronkelijke doel van de onderhandelingen uit zicht verloren was. “Een dief steelt je jas. Je roept dat je je jas terug wil maar de dief pakt je hoed. Je vecht over de jas en uiteindelijk krijg je je hoed terug. Tegen deze tijd ben je de jas vergeten en waarover het oorspronkelijke gevecht ging. Dat is ons verhaal.”

Kritiek over binnenlands beleid

Ondanks de slimme opzet van Rohani’s rapport, stroomde er toch veel kritiek binnen. Een groot deel van het rapport was gewijd aan voorheen onbekende schandalen van de vorige president, Mahmoed Ahmadinejad. Deze schandalen werden door de meesten afgekeurd maar konden kritiek over het rapport zelf niet verhinderen. Zo stelden hervormers dat Rohani zijn beloften niet heeft waargemaakt. Met name de vrijheid van studenten, universiteiten en onafhankelijke media zijn knelpunten. Beloofde minderheidsrechten zijn ook nog niet waargemaakt. Ook Hardliners bekritiseerden het rapport van Rohani. De Keyhaan publiceerde op haar voorpagina een artikel waarin cynisch gevraagd werd of het rapport iets anders deed dan de vorige president zwart maken?  Aanhangers van de vorige president, zoals de  conservatieve wetgever Hamid Reza Rasayi, stelden dat Rohani in zijn rapport “geen enkele oplossing of sleutel aanbiedt voor zaken als inflatie, staatsschulden, het verhogen van niet-olie inkomsten, de vastgoedproblematiek en het verminderen van liquiditeit in de samenleving.”

Politiek en de ideologische kloof

Alhoewel de politieke elite het over het algemeen eens is met Rohani’s buitenlands beleid, blijft de binnenlandse politiek dus een strijdperk van discussie tussen hardliners en hervormers. Rohani’s kabinet neemt een gematigde politieke positie in tussen de twee grootste facties. De grootste vraag blijft of Rohani de toenadering van het Westen kan verzoenen met de binnenlandse lobby van hardliners . De regering en hardliners benadrukken dat de basis van de onderhandelingen met het Westen voornamelijk uit economische en zakelijke overwegingen bestaat. Dit kan wel zo zijn, maar leidt deze ‘business only’ benadering niet uiteindelijk tot een herdenking van de algemene relaties met het Westen? Zo ja, hoe zullen hardliners daarop reageren en zal Rohani een middenweg kunnen behouden?