Denk. Discussieer. Handel. Maak dingen mogelijk

Nieuws

Denk. Discussieer. Handel. Maak dingen mogelijk

MO*

01 maart 200210 min leestijd

Begin februari was het World Social Forum in Porto Alegre aan zijn tweede editie toe. Na de succesvolle eerste bijeenkomst in 2001 keerden de deelnemers overenthousiast terug. En ook wie er dit jaar in het verre zuiden van Brazilië bij was, ontsnapte niet aan dat collectieve gevoel: ‘We gaan de wereld veranderen!’ Al klinkt er hier en daar toch ook een ander stemmetje: sommige andersglobalisten gaan heel bewust niet naar Porto Alegre, andere keren niet zonder bedenkingen weer...

Het World Social Forum werd in het leven geroepen als tegenhanger van het World Economic Forum – het elitaire feestje dat de neoliberale goeroes jaarlijks in het poepsjieke Zwitserse Davos organiseren. Dit jaar werd Davos voor één keer geruild voor New York, waarmee het mondaine clubje de Big Apple om nogal voor de hand liggende redenen een hart onder de riem wilde steken.
Wat succes betreft, zet Porto Alegre zijn economische broertje overigens al aardig in de schaduw. In tegenstelling tot vorig jaar kende het andersglobalistische gebeuren ook flink wat weerklank in de Vlaamse mainstream media. Al was de berichtgeving over het forum zelf ook dit keer nogal karig. Het Radio 1-programma ‘Piazza’ bracht wel een beeld van het forum, maar – op een interview met François Houtart, emeritus-hoogleraar aan de Université Catholique de Louvain (-la-Neuve) na – bleef ook die reportage in grote mate beperkt tot een gezellig sfeerbeeld. De thema’s van de globalisering daarentegen kwamen wél ruim aan bod. “Dat kan ook moeilijk anders”, zegt VRT-journalist Dirk Barrez, die er voor de tweede keer op rij bij was – nu mét cameraploeg. “Wie verslag wil brengen van het Forum zelf, zit van ‘s morgens tot ‘s avonds aan de debatten gekluisterd. En dan blijft er geen tijd over om reportages te maken …”

Middenklassencultuur
Diezelfde François Houtart werd in Porto Alegre door Dirk Barrez gestrikt. Houtart strijdt al vele decennia voor een andere wereld – hij is trouwens lid van de internationale raad van het Wereld Sociaal Forum. “Er is veel meer volk dan vorig jaar en dat bewijst de aantrekkingskracht van Porto Alegre. We analyseren ook beter wat fout loopt en welke de band is met het huidige neoliberale systeem. Er is een groeiende bewustwording van het verband tussen het kapitalisme en de kwalijke gevolgen ervan voor vele miljoenen mensen. En ten derde ligt de klemtoon op de alternatieven, niet één alternatief, maar de vele alternatieven die opduiken bij de mensen aan de basis van de samenleving.” Of de beweging niet ter plaatse trappelt bij de opbouw van een tegenmacht om die alternatieven ook af te dwingen? “Wat ontbreekt zijn de politieke wil om de alternatieven voor de kapitalistische markteconomie te realiseren en de opbouw van maatschappelijke kracht om ze af te dwingen. Dat is ook de uitdaging voor het forum: hoe kunnen we én ontmoetingsplaats blijven én ons toch ontwikkelen tot een echte tegenmacht voor het mondiale kapitalisme? De volgende jaren zullen uitwijzen of deze beweging echt een tegenmacht wordt of dat ze uiteenvalt.” Voor Houtart zijn de vakbonden cruciaal voor de opbouw van tegenmacht. Hij wijst op het gevaar dat de NGO’s met hun ‘middenklassencultuur’ de echte sociale bewegingen gaan domineren. De vreugde om de talrijk opgekomen vakbonden is dan ook groot.

Sprong voorwaarts
Niet alleen de Belgen zijn enthousiast over Porto Alegre, ook de gasten uit het Zuiden zien het doorgaans wel zitten. En al was er een duidelijk verschil met vorig jaar, Afrika en Azië waren ook op dit tweede Sociaal Forum nog steeds zwaar ondervertegenwoordigd. De Vlaamse NGO’s hadden nochtans hun steentje bijgedragen. 11.11.11, de koepel van de Vlaamse Noord-Zuidbeweging, betaalde de reis- en verblijfskosten van tien NGO-partners uit de Filipijnen, Congo, Rwanda, Zuid-Afrika, Oeganda en Tanzania.
Dirk Barrez ontmoette de Indiase Shalmali Guttal van Focus on the Global South op haast dezelfde plek als vorig jaar. “Het Forum is dit jaar veel groter en chaotischer, maar het werkt, zelfs met 70 000 mensen. We bewijzen dat mensen kunnen samenkomen om naar oplossingen te zoeken en niet alleen om te protesteren. De Afrikanen en Aziaten zijn al veel talrijker, al willen we er nog meer.” Wanneer Dirk haar voor de voeten werpt dat de antiglobaliseringsbeweging er toch niet te best in slaagt om haar agenda voor een andere wereld bij elkaar te leggen, antwoordt ze: “Hier ontmoeten boerenbewegingen, vakbonden, vrouwenorganisaties, bewegingen van inheemse volkeren uit de hele wereld elkaar, en dat is een grote sprong voorwaarts. Stilaan zullen die bewegingen ook onderling gaan samenwerken over concrete thema’s als handel, grond, privatiseringen … Dat proces is al bezig en maakt die bewegingen sterker.”

Gezamenlijke agenda
Ook van de Ivoriaan Basile Mahan Gahé, voorzitter van de internationale vakbondskoepel Wereldverbond van de Arbeid – waartoe in België ook ACV/CSC behoort, noteert Dirk Barrez een overwegend positieve analyse. “We zijn het er allemaal over eens dat het huidige economische model is mislukt. Voor ons is dit Wereld Sociaal Forum een platform om na te denken over wat er moet gebeuren, niet om beslissingen te nemen. Vanhier uit kunnen we onze politici aanzetten tot een ander beleid. Heel positief is dat de grote internationale vakbonden hier in Porto Alegre voor het eerst zijn samengekomen om van gedachten te wisselen. Negatief is dat de Derde Wereld hier niet zo goed is vertegenwoordigd door gebrek aan middelen.”
Een veel genuanceerder beeld schetst de Vlaamse ABVV-er Rudy De Leeuw. Ook hij benadrukt de kracht van het Forum: massaal, vol enthousiasme en bruisend van voorstellen. Maar, hij ziet ook zwakheden: “Het blijft te veel beperkt tot een forum, resultaten zijn er veel minder. Hoe moet het verder? Want met zulk elan kan men dit twee of drie keer organiseren, maar uiteindelijk moet er wel een tegenmacht ontstaan. Een breed front van vakbonden en NGO’s is volgens mij de te bewandelen weg.” Dat er dringend werk moet worden gemaakt van een gezamenlijke agenda, beaamt de vakbondsman volledig. “Iedereen zou op zijn eigen terrein een platformtekst moeten formuleren. Bij de vakbonden zullen de vijf sociale basisnormen van de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO) centraal staan. Dat zijn minimale vereisten voor een wereldeconomie. Andere bewegingen stellen elk hun platform op. En op basis daarvan komt dan een gezamenlijk platform tot stand in wederzijds respect en met goede afspraken. We moeten voorkomen dat een democratisch deficit ontstaat.”

Een ander Afrika: is dat mogelijk?
Natuurlijk waren een aantal ‘prominente’ andersglobalisten er in Porto Alegre niet bij. Zo was de Vlaamse milieubeweging bijvoorbeeld opvallend afwezig. Eigenlijk geldt dat voor de hele milieubeweging uit het Noorden – in het Zuiden zijn milieuorganisaties vaak tegelijk ook sociale organisaties.
Ook Eric Goeman, de voorman van Attac-Vlaanderen, en Han Soete van Indymedia waren er niet bij. “Veel te duur”, zegt Han, en dat zal voor anderen ook wel de belangrijkste reden zijn. Maar juist daarin schuilt volgens Han ook een gevaar: “De grote NGO’s hebben de middelen om ruime delegaties naar Porto Alegre te sturen. Wie niet onder die vleugels terechtkan, moet het zelf zien te rooien. En dat lukt het gros van de individuele andersglobalisten in Vlaanderen niet. Zo krijg je meteen een vertekend beeld.”
Gie Goris en Anne Adé van Wereldwijd Magazine waren er wél. Zij zochten in de eerste plaats inspiratie voor hun project over ‘media en globalisering’. “Een unieke ervaring”, zegt Anne. “Het enthousiasme, de internationale contacten, het samenkomen van al die bewegingen.” Gie treedt haar bij, maar nuanceert ook: “Ik heb de vijf dagen die de wereld wilden bewegen ter plaatse meegemaakt. Ik zou daar dus de betekenis moeten van kennen voor de toekomst van de sociale strijd, ik zou moeten weten welke richting het uitgaat, ik zou de alternatieven moeten kennen die tot een andere wereld leiden. Maar ik weet het niet.”
Voor François Dufour, vice-voorzitter van Attac-Frankrijk, is het nochtans duidelijk. “We moeten tonen dat we samen in staat zijn om ons te organiseren en alternatieven voor te stellen. Wij zijn niet tégen globalisering, wij willen een globalisering die ten dienste staat van de mens.” Dat zegt ook de Malinese ex-minister van Cultuur Aminata Traoré. En zij parafraseert de centrale slogan van de beweging voor een andere wereld: “Is een ander Afrika mogelijk?”

Laag pensenkermisgehalte
Toch zit ook Rudy De Meyer, hoofd van de 11.11.11-studiedienst, met een dubbel gevoel. “Als campagnemensen weten we hoe moeilijk het is om duizenden mensen samen te brengen. En al zijn de Brazilianen in Porto Alegre fors in de meerderheid, het blijft toch een enorme prestatie. Want het World Social Forum is géén Vlaamse pensenkermis. Inhoudelijk is het forum echt wel sterk. En voor het eerst waren alle vakbonden samen. Maar hoe haal je hier de grote werklijnen uit, hoe kom je tot wat structuur, tot een richting, zonder de creativiteit te nekken? Natuurlijk moeten wij het politieke werk hier doen, op het terrein.”
Op onze vraag of we niet met te weinig bagage naar ginder trekken, knikt De Meyer instemmend. “Wij kunnen ons inderdaad veel beter voorbereiden, wij moeten zo’n forum mee sturen. Maar misschien verwachten wij ook te veel. Misschien hoeft het allemaal niet. Je moet dit niet elk jaar doen, maar misschien loopt het dan gewoon dood.” De Meyer verwacht veel van de regionale fora waartoe in Porto Alegre is beslist. “Het wordt concreter, en we kunnen het forum losweken uit de puur Braziliaanse context.”

Regionale sociale fora
Zijn die regionale fora inderdaad de toekomst? Het eerste Europese, in Italië, komt er in november al aan, en voor 2003 is Parijs kandidaat. Bovendien plannen sommige landen ook echt plaatselijke fora. Voor België droomde Marc Maes van de 11.11.11-studiedienst hiervan al hardop in Porto Alegre. In dat geval ligt de verantwoordelijkheid voor de inhoud wél bij ons. En dan moet al wie zich in Vlaanderen tot de andersglobalistische beweging rekent, zijn neus stevig aan het venster durven steken.