Een beetje Brecht en veel theater
Deze Duitse dissidente dichter, toneelschrijver en regisseur vandaag op toneel zetten, is echter geen eenvoudige klus. De wereld is grondig veranderd sinds deze verbeten kunstenaar in zijn teksten zijn gal spuwde over de verschrikkingen van het nazisme en fascisme, over kleinburgerlijkheid en onvrijheid.
Maar Brecht overstijgt zijn tijd, zoals Shakespeare dat deed: niet alleen omwille van wát hij zei, maar evengoed om de manier waarop hij het bracht, om zijn visie op theater. Daarover schreef Brecht ooit: ‘We hebben theater nodig dat niet alleen de gevoelens, de inzichten en de impulsen die gepaard gaan met menselijke relaties op de scène brengt. Wij willen een theater dat die gevoelens en inzichten aanwakkert en ermee aan de slag gaat. Zodat het mensen aanzet om het hele kader waarin die relaties plaatsvinden, te veranderen.’ Brecht had het daarbij altijd over de gewone mensen, hij keek van onderuit.
Het Brecht-Eisler Kollectief, dat in Vlaanderen de Brechtvieringen coördineert, wou dit theaterconcept recht aandoen en vroeg daarom Vuile Mong en zijn Vieze Gasten om een eigentijdse vertolking te brengen van Brecht. ‘Het was geen gemakkelijke opdracht’, geeft Mong Rosseel toe. Nauwgezet zoekwerk bracht het gezelschap uiteindelijk tot een selectie van fragmenten uit ‘Angst en ellende onder het Derde Rijk’ en uit ‘Gesprekken van vluchtelingen’ -een niet voor theater geschreven boekje van Brecht, waarvan De Vieze Gasten een speciale bewerking maakten. In ‘Een beetje Brecht’ brengen de drie acteurs liederen en dialogen over thema’s als angst en vrijheid maar evengoed over schijnbaar banale onderwerpen die in de actuele context verrassend klinken. Zoals het stukje over het belang van onbelangrijke mensen, speciaal gebracht voor een publiek dat in het dagelijkse leven constant om de oren wordt geslagen met alle mogelijke gevraagde en ongevraagde meningen van BV’s.
Toch ligt de verwantschap tussen Brecht en De Vieze Gasten nog het meest in het gemeenschappelijk aanvoelen van wat theater kan betekenen. Mong Rosseel: ‘Brecht zei ooit: ‘Het kapitalisme ontmenselijkt, maar de strijd tegen die vernedering brengt een nieuw soort menszijn naar boven.’ Daarin herken ik me volledig. Men vraagt ons vaak hoe wij het volhouden. Voor mij is dat simpel: neem ons die acties af, neem ons dit soort toneel af en ik zie het niet meer zitten. Bezig zijn met verzet, maakt je meer mens. Het creëert nieuwe banden onder elkaar. Het is een zoektocht naar jezelf, naar de mechanismen in de samenleving en hoe de maatschappij er uit zou kunnen zien. Voor mij is dat de reden om voort te doen en ik heb de indruk, uit de werken van Brecht, dat hij dat ook zo aanvoelde.’ Daarom reageerde het publiek na afloop van de premièrevoorstelling van ‘Een beetje Brecht’ zo enthousiast: ‘Een beetje Brecht? Neen, héél véél Brecht.’