Heet jaareinde in Congo

Blog

Op 1 januari wordt het presidentschap van Kabila ongrondwettelijk

Heet jaareinde in Congo

Heet jaareinde in Congo
Heet jaareinde in Congo

“Kaarstmis is dien dag dat ze niet schieten”. Wannes Van de Velde draait zich beslist om in zijn graf. In de o zo democratische republiek Congo is de situatie zo ontaard dat zelfs 25 december 2017 geboekstaafd wordt als een dag van geweld. Geweld met een boodschap. Geweld met een vlijmscherpe focus.

Kaarstmis is dien dag dat ze niet schieten. Wannes Van de Velde draait zich beslist om in zijn graf. In de niet zo democratische republiek Congo is de situatie zo ontaard dat zelfs 25 december 2017 geboekstaafd wordt als een dag van geweld. Geweld met een boodschap. Geweld met een vlijmscherpe focus.

Rond één uur in de kerstnacht hebben onbekenden een aanval uitgevoerd op één van de residenties van president Kabila: een boerderij in Musienene, op 17 kilometer van Butembo. Urenlang heeft het gebouw gebrand, tot het ochtendgloren. Twee politiemannen zijn in de brand omgekomen, een derde is neergekogeld. De aanvallers zijn verdwenen. Radio Moto wist te melden dat het om Mai Mai gaat.

Kabila en zijn echtgenote staan er om bekend dat ze op zowat het hele grondgebied van de DRC eigendommen hebben aangeschaft, meestal boerderijen. Blijkbaar is dat hun visie op leiderschap: zoveel mogelijk weelde verzamelen, ook al wordt die dan niet optimaal uitgebaat. Dat is bijzaak.

Misschien is het wel het veiligheidsaspect dat hen aanzet om hun immobiliëncollectie uit te breiden. In een interview vorige week gaf Kabila toe dat hij bang is dat hem een kogel door het hoofd staat te wachten. Dan geeft het toch nog altijd een iets veiliger gevoel om in je eigendom te overnachten. Maar sedert vannacht is gebleken dat dit veiligheidsgevoel vals was. Van nachtrust is er voortaan helemaal geen sprake meer. De wallen onder de presidentiële ogen krijgen er nog een paar verdiepingen bij.

Geen legitimiteit meer

Als je er even over nadenkt, begrijp je niet hoe de man zich zo in nesten heeft kunnen werken. Het lijkt wel of hij allen en iedereen minacht en onderschat. Om te beginnen de grondwet van zijn land. Zijn halsstarrige weigering om verkiezingen te organiseren kan toch niet anders dan zich tegen hem keren? Gelooft hij nu echt dat het volk dit gaat blijven slikken? Een eerste ongrondwettelijke uitstel van een jaar kon hij nog laten legitimeren door een moeizaam onderhandeld eindejaarsakkoord, dat over een week, op 31 december 2017, afloopt. Maar al heel snel werd duidelijk dat het nooit zijn bedoeling is geweest om dat akkoord te respecteren.

Op 5 november 2017 heeft de onafhankelijke kiescommissie (CENI) eenzijdig afgekondigd dat er een tweede uitstel van nogmaals een jaar komt. Daar ging haar onafhankelijkheid. En deze keer is er geen enkele interne legitimering meer. De CENI maakt zich tot spreekbuis van de meerderheid. De andere politieke fracties erkennen de nieuwe kieskalender niet. Tot mijn verbijstering zijn het de Amerikanen en de Verenigde Naties die zich de kalender toe-eigenen. Hun harde oproepen om deze kieskalender op de letter uit te voeren, kan niet verbergen dat er geen enkele vorm van legitimiteit voor bestaat. Voor de tegenstanders van Kabila is er maar één conclusie aan te verbinden: vanaf 1 januari 2018 heeft Kabila geen enkele rechtsbasis meer om nog één seconde langer staatshoofd te blijven. Dát is de boodschap waar de brandstichters vannacht het licht van de vlammen wilden laten op schijnen.

Zwarte hand

Volgens ingewijden zou de rechtstreekse aanleiding van de aanval zijn geweest dat de voorbij dagen een hele resem kinyarwanda-sprekende militairen zouden onderdak hebben gekregen in de presidentiële hoeve. Het is evenwel duidelijk dat er veel meer aan het broeien is. De voorbije maanden is het aantal gewapende groepen aanzienlijk toegenomen en wordt door hen een alsmaar groter deel van het land aan het centrale gezag onttrokken. De aanvallen van de ADF-rebellen hernemen na een relatieve rust van meer dan een halfjaar. Maar hun acties blijken meer structuur te krijgen. Zowel het overheidsleger als de Blauwhelmen worden het doelwit, in plaats van de onschuldige bevolking in de periode 2014-2016. De meeste observatoren zijn het er dan ook over eens: dit heeft niets meer te maken met het zootje Moslimrebellen dat jarenlang ondergedoken leefde in de bossen van Beni. Hier zit beslist een grote zwarte hand achter.

Niemand kan met zekerheid zeggen van wie die hand is. Maar wie een analyse maakt van wie belang heeft bij de aanvallen, komt toch vaker uit bij het kies-onwillige blok van de president.

Oeganda op de loer

Vrijdag is gebleken dat er nog andere kapers op de kust zijn. Het Oegandese regeringsleger UPDF voerde een aanval uit op de vermeende ADF-kampen op Congolees grondgebied. In een officieel communiqué deelde de UPDF mee dat de ADF vijandige acties tegen Oeganda aan het voorbereiden was. De woordvoerder van het Oegandese leger, brigadier Richard Karemire, verklaarde dat de raid het begin is van een lange operatie tegen de schuilplaatsen van de ADF. Hij voegde eraan toe dat nog meer troepen zullen worden ontplooid in het grensgebied.

Het is absoluut niet duidelijk of deze militaire acties afgesproken zijn met Kinshasa. Het grensbewakend mechanisme van de Internationale Conferentie van de Grote Meren blijkt niet te zijn geactiveerd. Het lijkt er verdacht veel op dat Oeganda zich voorbereidt op een implosie van de rechtstaat in Congo en daarom alvast het terrein wil bezetten om te voorkomen dat anderen zich van de Congolese natuurlijke rijkdommen zouden meester maken.

Voortekenen

Wat er in het verre oosten van Congo nog overblijft aan bestuurlijk gezag reduceert zich alsmaar meer tot een hoogst repressief defensief systeem. Bij de geringste aanleiding rukken politie en leger uit om alle strategische plaatsen van de stad te bezetten om de bevolking te intimideren met hun gladiatorachtige uitrusting. Dat wordt tot nader order het lot van de Bubolezen. Collega’s en vrienden melden me dat Butembo vandaag een belegerde stad is, en dat wellicht zal blijven tot…, ja, tot wanneer eigenlijk? Niemand heeft er enig idee van wat er ons allemaal te wachten staat na 1 januari.

Voortekenen zijn er evenwel genoeg. Verdedigers van mensenrechten en vrije journalisten worden opgejaagd. Vorige week nog zijn er verschillende ondergedoken nadat een aanhoudingsmandaat tegen hen werd verspreid.

Je kan er ook zeker van zijn dat binnenkort de sociale media weer worden aangepakt door de overheid. Eén van de drie operatoren van mobiele telefonie, Airtel, functioneert nu al niet, zonder dat het bedrijf met een verklaring komt waarom SMSen niet meer kan. Congolezen moeten ook kritisch leren omgaan met berichten en foto’s die worden rondgestrooid op Whatsapp en Facebook. De foto die de brandende boerderij van Kabila in Musienene toont, blijkt al op internet te circuleren sinds… juli 2008! Zelfs de Waalse krant La Libre nam de foto over op haar website. Opletten voor fake news is dus de boodschap!

op sociale media

Nande leden van de presidentiële meerderheid willen een etnisering van het incident voorkomen en hun loyauteit herbevestigen

op sociale media

Niets goeds

De laatste week van het jaar 2017 werd met geweld ingezet. We houden onze adem in voor wat nog komen zal. De jongerenbeweging Lucha is van plan vanaf 29 december onafgebroken op straat te komen tot Kabila de handdoek in de ring gooit. De coördinatie van het lekencomité CLC, een structuur van de Katholieke kerk, kondigde een grote betoging aan op zondag 31 december. Het platform Congo en Marche roept op tot een “finale aanval” op 31 december om Congo te ontdoen van de dictatuur en vraagt de Afrikaanse Unie haar verantwoordelijkheid op te nemen. Terwijl de overheid in het hele land haar verbod op betogingen handhaaft en al haar militaire en politiepersoneel inzet.

Mogelijk werkt de intimidatie opnieuw en komen slechts enkelingen op straat. Maar een oplossing is dat niet. Het enige dat nu nog lijkt te gebeuren, is het opbouwen van spanningen en frustraties zonder uitlaatklep. Vraag me niet te voorspellen waar dit zal toe leiden. Niets goeds, zoveel is duidelijk.