“‘Het oneindige verhaal in Panama City’

Vier maanden geleden vertrok ik in Cancún, Mexico. Vier maanden lang zou ik door Centraal-Amerika zwerven. Geen vastgelegde bestemmingen, wel een route vol vragen en verwondering. Van Mexico over Guatemala naar Honduras. El Salvador werd onderbroken door een intermezzo in Guatemala wanneer de nieuwe president, Jimmy Morales, op 14 januari zijn positie innam. Vervolgens slingerde mijn weg verder door Nicaragua en Costa Rica. Om vandaag uit te komen in Panama City. Mijn eindpunt.

Een cocktail van emoties

In vier maanden wou ik de Centraal-Amerikaanse regio beter leren kennen. De politieke achtergrond. De sociale bewegingen. De economische en culturele situatie. Wat leeft er en wat niet? De geschiedenis had me met een hoop vragen opgezadeld, de actualiteit voegde daar nog een pak vragen aan toe. De antwoorden hoopte ik te vinden in het heden, in de talloze ontmoetingen en de ontelbare verhalen.

Verwondering en onbegrip. Porqué? Meermaals kon ik niet anders dan mijn hoofd meewarig schudden of mijn schouders radeloos ophalen. Verdriet en woede. Que Barbaridad! Neutraliteit versus medelijden. Het was vaak een moeilijke evenwichtsoefening. Al wist ik mijn balans te bewaren. Totdat ik ‘s avonds alleen was. En tranen – van gemengde aard – rust vonden in mijn hoofdkussen. Frustratie en onmacht_. Que hacemos_? Niet meer actie kunnen leveren dan te observeren, te participeren en te noteren. Telkens weer in de wetenschap dat er mogelijkheden zijn die niet benut worden. Potentieel zonder potentie.

Aan de andere kant is er de gedrevenheid, het enthousiasme en de hoop. Van enkelen althans. De kracht om met de weinige mogelijkheden aan de slag te gaan. Om niet te berusten in de situatie, maar actie te voeren. Dapperen die blijven doorgaan, ondanks het risico voor eigen leven en het leven van dierbaren. En dat alles in de schamele hoop dat er iets veranderen zal, louter omdat het moet. Zoals een zandstorm gevormd wordt door ontelbare afzonderlijke – op zich betekenisloze en onschadelijke – zandkorrels. Doorzetten.

Casco Viejo, het karaktervolle, authetieke Panama City.

© Fien Van den Steen​

Een oneindige strijd

Hoe de overheid de publieke opinie probeert te beïnvloeden. Manipulatie over hoe alles verandert, hoe ze op de goede weg zijn. Over beter zijn dan de voorgaande machthebbers. Hoe Jan met de pet daar weinig aan heeft. Hoe veranderingen niet doorsijpelen tot waar het zou veranderd moeten worden. Zoals Honduras, waar president Juan Orlando ‘het beste met zijn mensen voorheeft’. Hoe hij de zaken gaat veranderen. Plaats daar tegenover de criminaliteit, de armoede en de schrijnende levensomstandigheden van de meeste Hondurezen en je hoeft niet eens haar vraag te herhalen: ‘Hoezo, Honduras verandert?’

Moord hoort niet thuis in officiële boodschappen.

Haar, dat is Berta Caceres, een van die dapperen strijdend voor mensenrechten in haar Honduras. Haar familie was al gevlucht naar het buitenland. Uit angst voor represailles. Maar zij ging gedreven door. Totdat ik twee maanden later, terwijl ik in Panama ben, een mailtje krijg. ‘Urgente: Asesinaron a Berta (Ze hebben Berta vermoord).’ Doodsoorzaak overduidelijk verdacht. Toch melden de autoriteiten niets over moord. Niets over haar kinderen die het land al noodgedwongen ontvlucht waren en niets over de bedreigingen die ze oogstte met haar strijd. Moord hoort niet thuis in de officiële boodschappen. Slachtoffer van een overval. Weer echoot de zin: ‘Hoezo, Honduras verandert?’

De oude stad en de nieuwe stad. Hoe twee uitersten zo dicht bij elkaar kunnen liggen, verenigd in Panama City.

© Fien Van den Steen​

Tussen twee werelden

Terug in Panama dus. Rechts het oude stadsdeel dat me doet denken aan Havana en links de nieuwe stad met haar westerse wolkenkrabbers. De felgekleurde lichtjes die weerspiegelen in het wateroppervlak. Grotendeels beschouw ik Panama al niet meer als een onderdeel van mijn reis. In het verleden behoorde Panama niet eens tot Centraal-Amerika, maar was het een deel van Colombia. In het heden lijkt het wel een deel van Amerika, een tweede Miami. Wolkenkrabbers. westerse ketens, fastfoodketens, grote winkelcentra. Engels als voertaal, met een Amerikaans accent.

Panama lijkt vandaag een tweede Miami.

Dus sta ik letterlijk tussen twee werelden in. Centraal-Amerika waarvan ik afscheid neem en de westerse wereld waarnaar ik nu spoedig zal terugkeren. En toch, terwijl ik contact blijf houden met de mensen en organisaties die ik onderweg heb leren kennen.

Terwijl ik dergelijke berichten hoor besef ik dat het hier niet eindigt. Er zijn nog zo veel onbeantwoorde vragen. Hoogstens heb ik – voor mezelf – een tipje van de sluier kunnen oplichten. Maar er is nog veel meer dat moet verteld worden. Nog veel meer verhalen die moeten opgeschreven worden. Nog veel strijden ongestreden. Dus besluit ik, terwijl ik hier sta, links en rechts, mezelf ongedefinieerd in het midden, dat ik mijn reis zal verderzetten. Totdat de strijd gestreden is en de verhalen verteld zijn. Totdat er eindelijk iets zal veranderen. Ojala!

Wordt vervolgd.