“‘Het is onze grond, of toch niet?’
De wegen van het Braziliaanse rechtsysteem zijn ondoorgrondelijk. De invloed van grootgrondbezitters is zó groot, dat ze zelfs een beslissing van de president kunnen laten herroepen. Dat vertellen ons de inwoners van de gemeenschap Nande Ru Marangatu.
“Een beslissing van de cacique, onze leider, is wet voor ons. Als hij iets opdraagt, gehoorzaamt iedereen. Maar in Brazilië wordt een beslissing van president Lula, om 9.000 hectaren van ons traditioneel grondgebied te homologeren, teniet gedaan door het hooggerechtshof, na een klacht van de grootgrondbezitters uit de regio.”
Je zou er bij gaan huilen. Deze Indianen blijven in onzekerheid leven, door de tussenkomst van de hoogste hof. En dat is erg ontmoedigend, want hun strijd duurt al vele jaren. Twee leiders werden vermoord door gewapende milities, ingehuurd door de fazendeiros.
Alle juridische stappen om hun land te erkennen en af te bakenen waren achter de rug. Het presidentiële decreet verleende hen het recht om terug te keren naar het uitgestrekte gebied van hun voorouders. Binnen dat religieuze territorium, de tekowa, leefden de Guarani-Kaiowa in semi-nomadisch familieverband. Hun voorouders zijn begraven in die heilige grond.
Vandaag leeft de gemeenschap ingesloten in een vallei van 120 ha, veel te klein voor een bevolking die explosief groeit. Want vrouwen die 10 kinderen ter wereld brengen zijn er geen uitzondering.
Tot overmaat van ramp worden de bewoners geregeld bedreigd door pistoleiros. Schietgaten in sommige hutten zijn het trieste bewijs van dat geweld. Van het ene gehucht naar het andere wandelen kan volstaan om onder vuur genomen te worden. Reden? “De Indianen doen het vee schrikken!”
Door dat latente geweld is vrij bewegen erg beperkt geworden. Medicinale kruiden plukken of water halen, laat staan jagen, is vrijwel uitgesloten. Onlangs omcirkelde een fazendeiro een waterput met elektrische prikkeldraad. Nu moet iedereen naar één waterleiding in het centrum van het gebied; voor sommigen een tocht van vele kilometers.
We blijven wat langer in het dorp en leren sommige bewoners beter kennen. Een oudere vrouw, dochter van een cacique die op 104-jarige leeftijd stierf, maakt een geneeskrachtige bereiding tegen reuma. Ze kan steeds moeilijker ingrediënten vinden in dit ingesloten en ontboste gebied. Zo gaat de natuurgeneeskunde teloor en hebben jongere generaties steeds meer nood aan moderne geneesmiddelen en behandelingswijzen. Toevallig is er net een medisch team op bezoek. Deze overheidsdienst beschikt slechts over drie voertuigen om aan zesduizend mensen hulp te verlenen.
Een leerkracht uit het dorp toont documenten en krantenartikels ter illustratie van hun strijd. Jonge kerels getuigen over het loodzware werk op de suikerrietvelden. Ander werk is er niet en ze hebben geld nodig om hun talrijke gezinnen te voeden. Het beetje land waarover ze beschikken ligt er zó slecht bij dat er minstens een tractor nodig is om het te bewerken. Maar landbouwwerktuigen aankopen? Dream on!
Bij het verlaten van het dorp valt op hoe mooi het landschap is, dat van hen is, of toch niet. Aan de horizon ligt de mythische heuvel Marangatu. Hij verdwijnt met de avondzon, achter het bord waarop de naam van de fazenda geschreven staat.
Na dit laatste bezoek is het duidelijk dat elk dorp, elk kamp van de Guarani met gelijkaardige problemen worstelt:
te weinig toegang tot voedsel;
te weinig en verarmde grond om te bewerken;
een constante dreiging van willekeurig geweld,
dat op elk moment kan toeslaan.
Toch blijven de mensen hopen en wordt er nog steeds gelachen. Overal is de ontvangst om ter hartelijkst. Het streven van de Indianen naar een wereld, waarin ze hun land terugwinnen om hun tradities te kunnen voortzetten, is onverzettelijk.
O povo guarani: grande povo.
Het Guaraní-volk is een groot volk.