Ik ben vele vrouwen
Anne Adé
01 maart 2001
Moufida Tlatli is een cineaste uit Tunesië. Haar jongste prent, La saison des hommes, gaat in op de complexe positie van de vrouw in de Arabische wereld. De film speelt zich af op het eiland Djerba, waar vrouwen elf maanden per jaar wachten op hun mannen die op het vasteland hun brood gaan verdienen. De achttienjarige Aïcha is echter niet van plan haar leven lang in de wachtzaal door te brengen.
Tlatli vindt dat de veranderingen voor vrouwen in Tunesië veel te traag gaan. ‘De mannen zijn nog steeds niet mee’, zegt ze. ‘Vrouwen moeten telkens weer een stapje achteruit zetten. Op die manier gaat het natuurlijk erg traag.’ Om wat meer vaart te brengen in het gevecht voor gelijke kansen zijn er vrouwen nodig die hun leven willen inzetten voor de goede zaak. ‘Als je je té radicaal opstelt, word je compleet buitengesloten’, vertelt Tlatli. Toch is de cineaste wars van eenzijdige rechtlijnigheid: ‘Het complexe van de situatie werd me heel duidelijk toen mijn dochter de puberteit bereikte. Ze begon me allerlei vragen te stellen over maagdelijkheid, seksualiteit en vrijheid. Ze zou naar Parijs gaan studeren. Ik had haar heel graag willen zeggen dat ze volledig vrij was te doen en te laten wat ze maar wou, dat ze volop van het leven moest genieten, ook op seksueel vlak. Maar iets in mij maakte dat onmogelijk. Want een meisje dat zo leeft, wordt, ook in het Tunesië van vandaag, zonder meer uit de maatschappij gestoten. En als moeder wil je natuurlijk ook weer niet dat je kind compleet gemarginaliseerd wordt.’ Moeders hebben een grote verantwoordelijkheid, vindt Tlatli: ‘Zij geven de onderdrukkende waarden steeds weer door aan hun dochters én zonen.’
Moufida Tlatli weet waarover ze spreekt als ze het heeft over de behoefte om erbij te horen. Haar films -Les silences du palais en La saison des hommes- hebben haar zelf in de marge van de Tunesische sameleving geduwd. Het debat over vrouwen en hun seksualiteit zo open en bloot -excusez le mot- voeren, daar zat men duidelijk niet op te wachten. ‘Ik voel me op dit moment erg zwak, totaal gefragmenteerd, maar gelukkig steunen mijn kinderen me enorm’, zucht Tlatli. Ze kan daaraan toevoegen dat ze gesteund wordt door haar vrouwelijke publiek in de hele wereld. ‘Overal ter wereld komen vrouwen me me met tranen in de ogen vertellen dat de film hen enorm geraakt had. De problemen die vrouwen in Tunesië ondervinden, lijken universeel te zijn.’ Gelooft ze in de kracht van cinema om meningen en maatschappelijke verhoudingen te veranderen? Tlatli: ‘Nee, absoluut niet. Maar films kunnen wel debatten in gang zetten en dat wil ik met deze film doen. Vrouwen zijn geraakt door mijn film. Mannen kunnen vaak niet volgen waarover het gaat, zij weten niet wat het is om levenslang onderdrukt te worden. Maar ze raken wel geïntrigeerd.’ Een spiegel toont niet altijd hetzelfde bereld, natuurlijk.