“‘'Samen de roeispanen opnemen'’

IJsland na de crisis is volgens Halla een betere maatschappij dan ervoor. Halla: ‘Thatcher zei ooit dat de samenleving niet bestaat en dat er enkel individuen zijn. Zo leefden wij in IJsland: als een hoopje individuen die toevallig dezelfde plek deelden. Sinds de crisis zijn we pas echt een samenleving geworden.’

Groenlinks knipt

Ögmundur maakt deel uit van de groenlinkse regering van premier Johanna Sigurdarsdottir. Die kwam aan de macht nadat de kiezer in 2009 het wilde speculatiekapitalisme van de centrumrechtse regering van Geir Haarde afstrafte. Besparen, dat was de weinig dankbare opdracht waar de groenlinkse regering voor stond.

‘De voorbije vier jaar hebben we 20 tot 25 procent moeten knippen in overheidsuitgaven –waaronder ook onderwijs en gezondheidszorg. Dat heeft een enorme druk gelegd op de sociale dienstverlening’, zegt minister Ögmundur. ‘Binnen de regering is gediscussieerd over de vraag of we daarin niet te ver zijn gegaan. Persoonlijk vind ik die kritiek absoluut terecht.’

Mensen of eigendom

‘Het gaat hem over de vraag of je mensenrechten dan wel eigendomsrechten moet beschermen. Er is druk op IJsland uitgeoefend, onder meer door het IMF en internationale organisaties, om de voorkeur te geven aan eigendomsrechten. Als je al je energie steekt in het beschermen van de banken, het financiële systeem en eigendommen binnen die sector, en je tegelijkertijd moet snijden in gezondheidszorg en geld voor de armsten in de maatschappij, dan doe je precies dat: meer belang hechten aan eigendomsrechten.’

Maar met een rechtse regering aan de macht zou het alleen maar erger zijn geweest, benadrukt Ögmundur. ‘Die zou de crisis hebben gebruikt om te privatiseren. Het slimme van ons beleid – en de reden waarom ik deze regering ondersteun– is dat wij de crisis niet voor dat soort doelstellingen gebruiken. Integendeel, we willen net het sociale weefsel in ons land versterken. En dat is waarom we uit de crisis zullen geraken. We weten nog niet precies wat er in de komende jaren zal gebeuren. Maar één ding staat vast: we zullen uit de crisis geraken.’

Roeispanen

Volgens Ögmundur is IJsland er al langzaam maar zeker bovenop aan het komen. ‘De reden is dat er in dit land een wijdverbreid begrip is van de noodzaak dat iedereen de roeispanen opneemt. Dat is een IJslands gezegde: “Als je op zee in moeilijkheden geraakt, moet iedereen de roeispanen opnemen”. Dat is wat we hebben proberen doen. Een voorwaarde om samen de roeispanen op te nemen, is natuurlijk dat je in dezelfde boot zit. Dat precies was onze politieke opdracht: iedereen op dezelfde boot krijgen.’

Er bestond volgens Ögmundur een grote kloof tussen zij die veel geld hadden en zij die erbuiten vielen. ‘De inspanningen van onze regering zijn erop gericht die kloof te verkleinen –via het belastingsysteem en sociale maatregelen. Zonder dat algemeen begrip bij het publiek hadden we nooit kunnen doen wat we hebben gedaan. We beseffen allemaal dat er iets moest gebeuren. We accepteren dat er in de publieke uitgaven geknipt moest, maar de voorwaarde was dat de politieke inspanning erop gericht was iedereen op dezelfde boot te krijgen. Mensen moesten voelen dat we iets sociaal verantwoordelijks deden.’