“‘Sivens-dam: zone à défendre tegen welke prijs?’
Een beeld. Twee mannen staan tegenover elkaar. De ene heeft het magere, ietwat iele bovenlijf ontbloot, in de nek vallen lange haren van zijn achterhoofd, boven de oren heeft hij het opgeschoren. Door de zwarte roetvegen op zijn gezicht heen zie je wat baardgroei. Hij heeft een rode dop voor zijn neus gebonden die het midden houdt tussen een clowns- en een varkensneus. Vanuit zijn ooghoeken kijkt hij naar de man die enkele meters voor hem staat, in zware gevechtsuitrusting met helm en vizier. Een matrak rust rechts van het label op de brede schouderpartij: gendarmerie.
Soms zegt een beeld meer dan duizend woorden, maar vaker zeggen duizend woorden meer dan een beeld.
Dit wordt mijn eerste blogonderwerp voor MO*, weet ik wanneer ik de foto zie verschijnen op een of andere lokale news feed.
Nadat ik het beeld door de software draai die ik enkele jaren geleden installeerde toen ik een blauwe maandag onderzoekswerk verrichtte voor een onderafdeling van een veiligheidsdienst, weet ik dat ik aan duizend woorden niet genoeg zal hebben.
Landbouwgronden
Het beeld symboliseert de verhitte strijd rond de Sivens-dam in het Zuid-Franse departement Tarn (81), even ten oosten van Toulouse. Het eerste projectontwerp van deze dam dateert van einde jaren ‘60. Het is de bedoeling om een irrigatiemeer voor landbouwgronden te bouwen door de Tesco, een zijrivier van de Tarn, af te dammen. Die dam is er na ruim vijfenveertig jaar nog steeds niet en dat heeft verschillende oorzaken en nog meer gevolgen. In vergelijking met het dossier-Sivens is de Oosterweelverbinding een atoma-schriftje.
In vergelijking met het dossier-Sivens is de Oosterweelverbinding een atoma-schriftje.
De Sud Ouest, het gebied in Zuid-Frankrijk waar ik woon, is vergeven van irrigatiemeren die door dammen worden afgebakend. Op wandelafstand van mijn huis zijn er minstens zes, vier kleinere en twee grote. Van einde april tot einde oktober zwem ik in een irrigatiemeer van 31 hectare dat aan het dorp grenst. Het grootste meer aan de rand van een buurgemeente wordt zelfs deels uitgebaat, met camping en zwemparadijs. Op een opendeurdag van de lokale zeilclub ben ik er eens rondgevaren. Op de fiets heb ik het voorlopige klimrecord op de een kilometer lange, steile heuvel aan de oostelijke oever.
De irrigatiemeren zorgen er mede voor dat de Gers (32), het departement ten zuidwesten van Toulouse waar ik woon, ondanks haar eerder extreme klimaat een graanschuur is. Het voorjaar is hier nat, de zomers zijn droog en heet. “In de winter sla ik op, in de zomer irrigeer ik,” zo lees ik al jaren op een spandoek dat een landbouwer langs de departementale weg tussen Marciac en Plaisance plaatste. Midden in mijn zwemmeer ligt een eilandje met een boompje erop. Dat is mijn graadmeter. In de winter staat enkel de kruin van het boompje boven water, aan het einde van de zomer is het eilandje een schiereiland met een schilferende korst van zware, halfgebakken kleigrond. Zoveel wordt er geïrrigeerd, dat de waterspiegel van mijn zwemmeer tussen de seizoenen met enkele meters schommelt.
Irrigatiemeer in Monpardiac, Gers
© Herman Loos
Zadisten
De Sivens-dam is een speciaal geval. In het dispuut rond de Sivens-dam is wel eens een auto gesneuveld, of een paar ramen in de binnenstad van Toulouse. Niet zonder enige wrange humor hebben handelaars in het centrum van de grootste stad van de Sud Ouest een zone à défendre aangevraagd bij de laatste betoging van de zadisten, zoals de tegenstanders van de dam zichzelf noemen. Zadist komt precies van dit begrip: zone à défendre, hoewel zij het hebben over het ecologisch waardevolle gebied dat door de Sivens-dam onder water zou komen. En dan lees ik dat einde vorig jaar een jongen dood is aangetroffen, Rémi, 21 jaar oud.
De eerste verkenning van het dossier doet een oorlog zonder winnaars vermoeden.
Ecologische en economische belangen kruisen de degens in Sivens, net zoals lokale en globale politiek. Bovendien lopen de facties door elkaar heen en elk van de groepen en subgroepen lijkt een deel van het gelijk op te eisen en een deel van het ongelijk naar zich toe te trekken. Er is sprake van belangenvermenging, corruptie zelfs, van ecoterreur en van militarisme, ten slotte van moord. Geschillen werden verwijten en verwijten werden haat. Elk van deze elementen maakt dat de Sivens-dam een uiterst geschikte case is voor wie zich interesseert in de eindige maakbaarheid en de maakbare eindigheid van deze samenleving.
De volgende weken wil ik telkens een aspect van het Sivens-dossier uitspitten voor een grondige bodemanalyse. De eerste verkenning van het dossier doet een oorlog zonder winnaars vermoeden. De actualiteit heeft in deze overigens het laatste woord: begin deze maand zijn de zadisten uit hun kamp gezet. Het verzet tegen de dam duurt echter voort. Er zijn straatprotesten langs beide zijden. Het dossier beheerst de aanloop naar de nakende departementale verkiezingen en vanuit politieke hoek wordt een definitieve beslissing uitgesteld. Wordt vervolgd, dus.