“‘Vele kleine Tahrir-pleinen in de sloppenwijk el-Duweiqa’
“Wij dromen van een vreedzaam en sterk land dat zijn burgers kan beschermen” vertelde een arme man ons twee maanden geleden nog op het Tahrir-plein. Het hoge bewustzijn van de Egyptische bevolking dat we op die ‘Vrijdag van het terugeisen van de revolutie’ en tijdens ons verblijf in Cairo konden vaststellen, lijkt niet te zijn uitgedoofd: de dodelijke clashes die Tahrir teisteren, getuigen van een alerte bevolking die elke dag bereid is haar revolutie terug te eisen van de Hoge Militaire Raad. Egypte is nog steeds geen land dat zijn burgers kan beschermen. Een plaats waar burgers niet beschermd zijn en door de regering aan hun lot worden overgelaten, is de sloppenwijk el-Duweiqa. Niemand ziet naar hen om. Hoewel beterschap voor deze mensen een verre droom lijkt, blijven ze sinds de revolutie niet bij de pakken zitten. “Elke dag organiseren wij wel een Tahrir-plein, maar we doen dat op vele verschillende manieren” zegt de jonge Hassan.
We bezochten de buurt met Mohamed Lotfy van Amnesty International, auteur van een recent Amnesty-rapport over de sloppenwijken in Cairo. We ontmoetten de ‘town elders’ of de oudsten, én de jeugd van de wijk. De gemeenschap bouwde 30 jaar geleden illegaal huisjes op woestijnland. Ze konden en kunnen zich geen huisvesting op de formele huisvestingsmarkt veroorloven. Vandaag is de wijk uitgegroeid tot een drukke sloppenwijk.
Misdaad tegen de mensheid
Een totaal gebrek aan stadsplanning, onverharde aardewegen vol diepe putten, geen riolering, bouwvallige huisjes, overal bergen afval, wilde honden en katten, het ene kleine winkeltje naast het andere,… Miljoenen mensen worden hier al decennialang in Middeleeuws-aandoende miserie en armoede gelaten. Is armoede een misdaad tegen de mensheid? Als je hier rondloopt, is het antwoord snel duidelijk. Het is het resultaat van 30 jaar dictatuur en leiders die geen enkele verantwoording af te leggen hebben aan de bevolking.
Sheikh Bakri is één van de oudsten: “Na de revolutie voelen we een nieuwe vrijheid om ons geluk te vinden. Wat is geluk voor ons? Eenvoudig: sociale rechtvaardigheid. We willen niet als vuil behandeld worden. Wij betreuren het stigma dat op ons kleeft. We zijn niet gevaarlijk! We zijn ingenieurs, dokters, arbeiders! We leven en werken in Cairo, zoals alle andere inwoners. Egyptische parlementsleden en media komen hier nooit. We willen dat de regering onze wijken ontwikkelt, in plaats van onze huizen te vernielen en ons hier weg te jagen.”
We rijden door het water dat de onverharde hoofdweg heeft overstroomd en veranderd in een modderpoel waar kinderen met blote voeten door ploeteren. Kan deze buurt wel ontwikkeld worden? Beterschap lijkt hier zo ver weg. Eén van de inwoners vraagt hetzelfde aan Mohamed Lotfy. Hij vraagt zich af of alles niet met de grond gelijk moet worden gemaakt. “Natuurlijk kan je deze buurt ontwikkelen. Je hebt gewoon politieke wil nodig” zegt Mohamed.
Een trage dood
En dat is ook wat Sheikh Bakri wil: “Dit is onze thuis. Hier zijn wij en onze kinderen opgegroeid, hier spelen we voetbal, gaan we samen op café,… We kunnen niet naar nieuwe geplande wijken ver weg van ons werk en ons sociaal netwerk, en ver weg van Oud Cairo. Daar zouden we een trage dood tegemoet gaan. Onze gemeenschap zou uit elkaar gereten worden. We zijn gehecht aan elk deeltje stof van onze wijk. Zelfs als ze ons een paleis zouden aanbieden, blijven we gehecht aan de plaats waar we opgroeiden, waar iedereen elkaar kent.”
El-Duweiqa blijft niet eeuwig wachten op politiek wil. Onder de spirituele leiding van de oudsten gebruikt de jeugd van el-Duweiqa de nieuwe vrijheid na de revolutie om zich te organiseren en de politieke wil af te dwingen. Hassan is een uiterst intelligente jongen die heel wat gezag geniet in el-Duweiqa. Hij werkt aan een eigen boek. “Uiteraard zijn wij er altijd bij als er protesten zijn op het Tahrir-plein. Wij zijn het echte Egypte. Wij, mensen van de armere volkswijken, dragen de revolutie! We willen geen medelijden, we willen rechtvaardigheid! Tahrir zit in elk van ons. Wij hebben het plein gemaakt tot het symbool dat het vandaag geworden is. Maar mensen denken dat de revolutie zich enkel op Tahrir plein afspeelt. Elke dag organiseren wij wel een Tahrir-plein” vertelde hij me.
Gisteren waren we aanwezig tijdens één van die vele kleine, intieme “Tahrir-pleinen” in el-Duweiqa: een meeting van de Volkscomités die zich na de revolutie als een soort van parallelle gemeenteraad ontwikkelden. Deze comités stonden in voor de veiligheid in de wijk tijdens de dagen van de revolutie begin 2011. “Vóór de revolutie kwamen wij hier gewoon zitten om na het werk wat te praten, nu zitten we hier elke dag samen om over politiek te praten en over hoe we ons kunnen organiseren om onze stem te laten horen in een nieuw Egypte” zegt Hassan. Om hun stem tot in Europa te brengen, rekenen ze op ons. Hassan heeft een duidelijke boodschap voor Europa over de weg naar geluk voor sloppenwijkbewoners: “Alle hulp die Europa ons geeft, zal niks aan onze situatie veranderen zolang het volk niet kan controleren hoe dat geld wordt gebruikt, en zolang het corrupte systeem in Egypte blijft bestaan.”
Vergeten door de revolutie, of aan het roer van de revolutie?
We denken terug aan wat Mustafa al-Daly, dokter in het ziekenhuis van Cairo University, ons vertelde: “De armen organiseren zichzelf tijdens de revolutie. Zij zijn de drijvende kracht achter de golf van verandering in Egypte. De hogere middenklasse heeft het vuur aan de lont gestoken, maar de armen zijn de benzine. Ik garandeer je, Egypte laat het best niet zover komen dat het vuur de benzine bereikt. De armen in Egypte zijn zo gefrustreerd dat dit een gigantische ontploffing zou zijn.”
In één van de meest miserabele straten van de sloppenwijk neemt Xander wat foto’s. “Hij neemt foto’s omdat ze hier een metrostation komen aanleggen” grapt iemand cynisch. Hassan vraagt om de foto’s van kinderen in vuile kleding niet te publiceren: “We willen niet dat we worden voorgesteld als armzalige mensen.” Plots wordt duidelijk wat waardigheid betekent. Trotse mensen in een mensonwaardige leefomgeving. Deze mensen hebben niet zelf voor hun miserie gekozen. Zij voelen zich evenwaardige burgers van Egypte.
We wilden Hassan ontmoeten op het plein, maar in el-Duweiqa had hij een ontmoeting gepland met alle populaire comités van de wijk. Hij organiseert zijn eigen Tahrir-plein: de verandering die hij in de sloppenwijk nastreeft, is minstens even revolutionair als de protesten op het echte Tahrir-plein.
“Mijn moeder is bang dat ook ik zal worden vermoord”
Ook Samy Farouk is afkomstig uit een arme volkswijk. We ontmoetten hem toevallig in Downtown Cairo. Niets doet ons doen vermoeden waar hij woont, tot hij ons uitnodigt in zijn huis in Elwaily. Veel minder armoedig dan een sloppenwijk is deze buurt niet. Het wordt steeds meer tastbaar wat verschillende mensen ons hier al vertelden: “De meerderheid van de inwoners van Cairo zijn afkomstig uit zulke achtergestelde wijken”.
Ook in Elwaily, in het midden van metropool Cairo, zijn de wegen onverhard. Samy heeft daar zijn gedacht over: “Verkiezingskandidaten kopen stemmen in arme wijken. Eenmaal verkozen zien parlementsleden niet meer om naar de armen. Als we politici zouden verkiezen op basis van een verkiezingsprogramma, dan zouden mensen hen kiezen omdat zij iets betekenisvol kunnen veranderen in hun leven, en dan moeten die politici ook verantwoording afleggen aan het volk, om herverkozen te raken.” Een basisles in democratie. Samy vat perfect samen hoe kiesregels fundamenteel zijn voor positieve verandering voor miljoenen mensen in Egypte.
Samy verloor zijn broer op 28 januari, de beruchte Vrijdag van de Woede. Saber Farouk was één van de honderden vreedzame betogers die op die dag werden vermoord door sluipschutters van de politie. Hij liet een vrouw en twee kleine kindjes achter. Samy wordt verteerd door woede, verdriet en ongeluk. Hij heeft op dit moment geen werk en doodt de tijd om niet te moeten denken aan zijn dode broer. Al dagenlang is hij erop gebrand om naar het Tahrir-plein te trekken. Maar Samy belt me op: “Pieter, het spijt me zo, maar ik kan niet naar Tahrir komen. Ik ben bij mijn moeder en ze is bang dat mij hetzelfde zal overkomen als mijn broer. Ze is de hele tijd aan het wenen.” Haar angst is niet onterecht gebleken: deze week doodde de politie tientallen betogers op het Tahrir-plein… Tientallen families verwoest en uit elkaar gereten, zoals die van Samy.
Zie volgende notes op Facebook
https://www.facebook.com/note.php?note_id=222307737833613
https://www.facebook.com/note.php?note_id=218946054836448
Pieter Stockmans
Dit artikel is onderdeel van het project “Tussen vrijheid en geluk”.
Dit project komt tot stand met de steun van het Fonds Pascal Decroos. Info: www.fondspascaldecroos.be