Verkiezingen en een toekomst, daarvoor komen de Congolese jongeren op straat

Blog

Verkiezingen en een toekomst, daarvoor komen de Congolese jongeren op straat

Verkiezingen en een toekomst, daarvoor komen de Congolese jongeren op straat
Verkiezingen en een toekomst, daarvoor komen de Congolese jongeren op straat

31 juli 2017 gaat de annalen in als een bewogen dag voor de hele niet zo Democratische Republiek Congo. In Butembo werden we de godganse dag geconfronteerd met de harde realiteit waarin de jeugd van Congo moet zien stand te houden.

Het klonk vernieuwend: de oproep van de jongerenbewegingen om te manifesteren wegens het uitblijven van een kalender voor de verkiezingen, die uiterlijk op 31 juli had moeten worden gepubliceerd, werd ondersteund door zowat alle grote koppen uit de oppositie. Je zou dan toch verwachten dat ze mee de straat optrekken om die steun te belichamen? Niets daarvan, het bleef bij een verbale ondersteuning. En de jongeren stonden er helemaal alleen voor.

Scherp

Het kantoor van de Nationale Onafhankelijke Kiescommissie van Butembo (CENI) ligt op drie percelen naast het onze. Dat was de eindbestemming waar de betogers hun oproep tot het bekendmaken van de verkiezingskalender wensten te overhandigen. Het zou zover niet komen.

De bevelen waren duidelijk: geen dialoog, oppakken en muilkorven!

Al van bij zonsopgang had de burgemeester zijn politiemannen opgesteld op de strategische plaatsen van de stad. En het waren geen knuppels die ze bij zich droegen, maar met scherp geladen geweren en traangasgranaatlanceerders. Het was een klein mirakel dat plots uit het niets, vanuit de kleine verbindingspaadjes tussen de wegen, een tiental betogers toch konden opduiken voor de poort van de CENI.

Ogenblikkelijk werd versterking ingeroepen. Niet de minste poging werd ondernomen om de jongeren te aanhoren. De bevelen waren duidelijk: geen dialoog, oppakken en muilkorven!

Dat ze daarbij nogal wild tekeer gingen mocht onze communicatiemedewerker Merveille Saliboko ondervinden. Nog natrillend van de emotie toonde hij me een wonde op zijn hand. Hij had het ongeluk ons kantoor te bereiken net op het moment dat de betogers werden opgepakt. Hij zat achterop een taxibrommer en kreeg uitgerekend op dat moment een oproep. Wanneer een politieman hem zijn telefoon zag bovenhalen, begon die meteen te roepen dat hij ook een betoger was en de politie kwam filmen om op internet te zetten. Zijn toestel en al zijn geld werden prompt in beslag genomen. Het scheelde niet veel of ze hadden ook hem opgesloten, ware het niet dat een aanwezige journalist de kolonel kon overtuigen dat hij geen betoger was. De rest van de dag heeft hij geprobeerd zijn smartphone terug te vinden bij de politie en de ANR, de geheime dienst, die ook aanwezig was. Tevergeefs.

Diplomafabriek

Om tien uur mocht ik getuige zijn van de proclamatie aan het Institut Supérieur du Commerce. Ik liet onze dienstwagen op kantoor achter, want in troebele tijden wordt dat soort wagen omwille van zijn witte kleur algauw verward met die van de MONUSCO en wordt dan wel eens met stenen bekogeld. Vanachter op een taxibrommer kom je haast ongezien op je bestemming.

Cécile, onze boekhoudster, aan wie we de gelegenheid hadden gegeven haar werk te combineren met studies voor het verwerven van een academische graad, haalde het hoogste resultaat van het hele instituut: 79,1% met onderscheiding. Ik heb haar achteraf 0,9 % bijgegeven, zodat ze in de ogen van ons Vredeseilanden-team alleszins de grootste onderscheiding behaalde.

© Ivan Godfroid

De glunderende laureaten

© Ivan Godfroid

In haar speech riep de academische overheid de gegradueerden op om het syndroom van de onvoltooide studies te vermijden en dus voor een licentie te gaan. ‘Congo heeft meer nood aan licentiaten dan aan gegradueerden’, klonk het. ‘Jullie zijn nu niet meer naakt, door het verwerven van een graad dragen jullie nu een korte broek, maar jullie hebben eigenlijk nood aan een lange broek. We kijken alvast uit naar jullie inschrijvingen.’ Congolese beeldspraak.

Elk jaar behalen 9.000 jongeren een academisch diploma maar meer dan 80% onder hen blijft werkloos. De regering heeft geen enkel programma voor tewerkstelling.

Een preek voor eigen kerk natuurlijk, die evenwel volledig voorbij gaat aan de realiteit van Congo: elk jaar behalen 9.000 jongeren een academisch diploma maar meer dan 80% onder hen blijft werkloos. De regering heeft geen enkel programma voor tewerkstelling.

Door de omgekeerde bevolkingspiramide zal dit probleem zich de komende decennia nog aanscherpen. Met een bevolkingstoename van 3% per jaar zullen de onderwijsinstellingen gouden zaken doen, maar de frustratie van de jongeren zonder job zal alleen maar toenemen.

Door de politieke instabiliteit is het zakenklimaat zo belabberd dat investeerders Congo links laten liggen. Een tikkende tijdbom.

Valse Lucha

De overheid biedt hen geen enkel perspectief. De jongeren vragen om hun toekomstvisie te mogen uiten, om de grondwet te respecteren zodat ze zich ook verkiesbaar kunnen stellen, om ruimte te krijgen om deel te nemen aan de opbouw van de samenleving. Maar ze krijgen daartoe geen enkele kans.

Voor de huidige bestuurders zijn die jongeren een bedreiging, want ze willen komaf maken met de zelf-toegekende privileges en corruptiepraktijken van alle mandatarissen, die zonder uitzondering allemaal hun vervaldatum hebben overschreden.

© Tweet van de valse Lucha

Uit het niets ontspringt een regeringsgezinde Lucha

© Tweet van de valse Lucha

Ze schuwen daarbij ook geen vuile streken.

Meteen herken je hierin de Kabila-tactiek: gewillige zielen omkopen om tweedracht te zaaien in ruil voor een ongetwijfeld forse betaling voor geleverde diensten.

Enkele dagen voor de aangekondigde betoging duikt plotseling uit het niets een afdeling van Lucha op in Kinshasa, die haar volle steun verleent aan de regering Tshibala en een oproep doet om de oplichters van de valse Lucha te negeren. De echte dus, in feite.

Hun twitteraccount dateert van juli 2017 en heeft welgeteld 10 tweets. Op de foto’s dragen hun leden eenzelfde T-shirt met daarop het gestolen logo van La Lucha en op de rugzijde de boodschap ‘Ik ben Lucha. Ik hou van de RDC. Ik steun de regering Tshibala’. En op hun spandoeken volgt daaronder nog: ‘de enige waarborg voor vrije, transparante en vreedzame verkiezingen.’

Meteen herken je hierin de Kabila-tactiek: gewillige zielen omkopen om tweedracht te zaaien in ruil voor een ongetwijfeld forse betaling voor geleverde diensten.

Vergelding

Ik begrijp perfect waarom de jongeren daarover zo woest zijn. Ik bewonder hen dat ze resoluut blijven kiezen voor geweldloos verzet. Aan de overkant van de barricade is er geen enkele verandering te verwachten. ‘Des insurgés’, zo noemde politiekolonel Richard Mbambi nadien op de radio de jongeren van La Lucha. Dat zegt het allemaal: opstandelingen, geen haar op zijn hoofd dat eraan denkt om ook maar één seconde naar hen te luisteren.

In Butembo dient de politie vooral om de bevolking af te dreigen.

‘Butembo is een handelsstad en die heeft vrede nodig’, is zijn standpunt. Urenlang is hij in de namiddag met een megafoon en een tolk Butembo rondgetrokken om die handelaars die hun zaak hadden gesloten, uit preventie tegen mogelijke ontsporingen en plunderingen die daarop zouden volgen, tot de orde te roepen. ‘Er is geen enkele reden om de deuren gesloten te houden. Ik verzoek jullie dringend om de zaak te openen. Wie daar nu meteen niet op ingaat, riskeert vervolging!’.

In Butembo dient de politie vooral om de bevolking af te dreigen.

Golf van arrestaties

’s Avonds maken de media de balans op. Meer dan honderd jongeren hardhandig gearresteerd in het hele land. Tientallen journalisten werden gestoord in hun werk en kregen enkel hun materiaal terug als ze de geheugenkaarten van hun camera’s opnieuw formatteerden.

‘Dat ze zich maar haasten om extra gevangenissen te bouwen, want wij geven niet op.’

In Bukavu vielen 5 gewonden onder het geweervuur van de politie. Enkel in Kisangani, Goma en Bunia konden enkele jongeren hun boodschap effectief overhandigen aan de CENI. De voorzitter van de CENI van Goma zal het zich nog lang heugen: prompt werd hij mee gearresteerd voor medeplichtigheid…

In Butembo werden 12 mensen aangehouden, één van hen van de UNC, de anderen van La Lucha en Filimbi.

Eén van hen was een jonge vrouw, Huguette. Die werd vanavond dan toch nog vrijgelaten. De kolonel had in zijn radio-interview al schamper gesproken over ‘la petite’, waarop hij zich hervatte en zei: ‘ook al is ze klein, ze is natuurlijk nog altijd een vrouw’. Voor alle anderen wordt een borgsom geëist van $500 per persoon.

La Lucha liet al weten dat ze niet van plan zijn ook maar één dollar te betalen. ‘Dat ze zich maar haasten om extra gevangenissen te bouwen, want wij geven niet op. Vandaag is het begin van een standvastige geweldloze strijd voor het herstel van de democratie, en we zullen doorgaan tot we ons doel bereiken. Ze zullen hun handen vol hebben om gevangenissen te bouwen voor 80 miljoen Congolezen’.

Nieuwe formules

Ik krijg hartzeer als ik zie hoe een handvol jongeren zich in de strijd gooien tegen een politiemacht die talrijker is dan henzelf. Die politiemannen lachen ermee. Voor hen is elke betoging een rondje smartphones roven. Het is niet mogelijk om talrijker uit de hoek te komen omdat die uniformdragers gewapend zijn en niet aarzelen om de trekker over te halen tegen grotere groepen, zoals vandaag in Bukavu duidelijk is gebleken. Dat schrikt een overgrote meerderheid van de burgers af om mee te betogen, terwijl het ongenoegen veel breder zit dan blijkt uit de aantallen betogers.

Nieuwe formules van actie voeren dringen zich op. Niemand gooit zomaar zijn leven in de weegschaal.

De bisschoppen lanceerden al het idee van een betaalstaking van belastingen en facturen van overheidsdiensten. Er moet meer mogelijk zijn. De grafdelvers van de democratie moet je raken in waar het hen om te doen is.