Zuid-Amerikaanse Unie wordt steeds belangrijker

Gabriel Gaspar, voormalig ambassadeur van Chili, zegt dat de Unasur al “bewezen heeft dat ze een geschikt mechanisme is om tot goede, concrete oplossingen voor crisissen te komen.” Bolivia is daarvan een goed voorbeeld.  In 2008 dreigden daar vier departementen die bestuurd werden door tegenstanders van president Evo Morales, zich af te scheuren. Door de unanieme houding van de andere Zuid-Amerikaanse landen was een oplossing voor het conflict mogelijk, zegt Gaspar.

“Het kan zijn dat het nog niet duidelijk is waar we naartoe gaan, maar wel dat we de weg willen bepalen via consensus”, zegt econoom José Luis Mieles Nevarez van het Ecuadoraanse ministerie van Defensie.

Wantrouwen

Experts zeggen de Zuid-Amerika vooral het onderlinge wantrouwen uit het verleden moet trachten te overstijgen.

Volgens de Argentijnse onderzoekster Marcela Donadio, van het Netwerk voor Veiligheid en Verdediging van Latijns-Amerika (Resdal), wordt het onderlinge vertrouwen opgebouwd op twee manieren: via bilaterale inspanningen en via multilaterale initiatieven. Op het eerste punt is er vooruitgang geboekt, “niet door institutionele bilaterale akkoorden maar door ad-hocmaatregelen”, zegt ze. Op het tweede punt is niet zoveel vooruitgang geboekt. Volgens de politicologe zullen “gemeenschappelijke belangen en niet het gemeenschappelijk gevaar het integratiemodel bepalen. We moeten gemeenschappelijke belangen definiëren.”

Geopolitiek

“De Unasur is al het resultaat van het bepalen van gemeenschappelijke belangen”, zegt Theotonio dos Santos, hoogleraar aan de Federale Universiteit van Fluminense in Brazilië. “De Unasur zou niet bestaan als er niet eerst een groeiende interactie was geweest tussen de economieën van de regio, waardoor de laatste jaren een steeds belangrijker onderlinge handel ontstaan is.”

De nieuwigheid nu, zegt Dos Santos, is het geopolitieke aspect. “Een van de fundamenten van die optie is de prioriteit die Buitenlandse Zaken in Brazilië aan Zuid-Amerika toekent. Brazilië moet zich regionaal profileren om een belangrijker plaats op wereldniveau te kunnen innemen en het heeft de regionale markten nodig voor zijn meer gesofisticeerde industriële productie, die alleen leefbaar is op grotere schaal.”

“Het is geen project van links”, waarschuwt de hoogleraar. “Maar het heeft de steun van links omdat het een sterke geopolitieke basis creëert, die van zeer groot belang is om het hoofd te bieden aan imperialistische praktijken.”

De Unasur staat nog voor belangrijke uitdagingen, zegt Eurico Figueiredo, voorzitter van de Braziliaanse Vereniging voor Defensiestudies, maar “de Unasur is een eerste duidelijke uiting in de Zuid-Amerikaanse geschiedenis van een gezamenlijke verstandhouding. De uitwerking van een gemeenschappelijk defensiebeleid zal nog jaren vergen maar het belangrijke is dat er een genereus integratieproces in gang is gezet.”

Sciencefiction

Alleen Colombia ziet de Zuid-Amerikaanse integratie als “sciencefiction”. Alejo Vargas, hoogleraar van de Nationale Universiteit van Colombia, zegt dat “het initiatief geen geloofwaardigheid heeft. Sectoren van ondernemers zien het als een poging van Braziliaans kapitaal om de plak te zwaaien.” Maar hij erkent dat “de Defensieraad kan bijdragen tot het verminderen van de spanningen, zoals gebeurd is in de crisis tussen Bogota en Quito.”

Volgens Vargas is de oplossing van het interne gewapende conflict in Colombia essentieel om tot regionale integratie te komen. Dat conflict is “de oorzaak van regionale instabiliteit en de Colombianen hebben het gevoel dat ze te weinig steun krijgen van de buren.”