Aan elke wolk een zilveren randje, zelfs in 2016

Ik ben het tegenovergestelde van een visionair. Steek mij een dagje in een gokkantoor en ik verlaat het pand failliet. Zit mijn optimisme een behoorlijk inschattingsvermogen in de weg? Begeef ik me niet genoeg buiten mijn eigen bubbel? Heb ik naar de verkeerde mensen of überhaupt niet goed genoeg geluisterd?

Ik heb in elke geval met open mond en in de greep van machteloosheid naar de wereld gekeken in 2016 en meer dan eens ‘donkere tijden, donkere tijden …’ gemompeld tegen een scherm of tegen mijn gezelschap. Ik denk dat 2016 zal geboekstaafd staan als een donker jaar.

Maar op de tast in de mist en de duisternis ben ik ook op heel wat dingen gestoten die mij blij hebben gemaakt. Oprechte vreugde, niet de bevrediging van “instant gratification”. Ik werd blij omdat ik dingen zag en deed die mijn basisvertrouwen weer wat verstevigden. Mijn fundamenten, waaraan voortdurend getornd wordt, worden dan van een extra laagje mortel voorzien. Ik kan even goed een alternatief jaaroverzicht maken over al die keren dat ik aan een donkere wolk een zilveren randje heb gezien.

Zelfs op 22 maart, wanneer alles om ons heen lijkt te trillen, schemert licht. Ik weet nog alles van die dag. De lucht is helder en wat ze in het Engels zo mooi “crisp” noemen. Volgens de kalender is het dan al de lente, maar ik herinner me de kou als op een zonnige winterdag: draaglijk in de zon, maar verrassend fris na zonsondergang.

Voor het jeugdhuis zetten we een tafel en stoelen. Het mag niet, maar jeugdwerkers en jongeren willen zich verbonden weten met de stad. We schenken thee aan voorbijgangers en voor één keer weigert niemand. Niemand loopt gehaast voorbij, zelfs niet ouders die in lichte paniek hun kinderen uit de crèche komen halen.

Ik zie hoe al die mensen behoefte hebben om dicht bij elkaar te gaan staan, op één plek.

We voeren urenlang gesprekken, met complete wildvreemden. Ik zie hoe al die mensen behoefte hebben om dicht bij elkaar te gaan staan, op één plek. Later op de avond, aan de Beurs, vallen mensen elkaar in de armen. En er wordt gedronken, in alle cafés in de wijde omtrek.

Twee maanden later wandel ik in de Pyreneeën, voor het eerst in de sneeuw. In het gezelschap van jeugdwerkers die nog nooit gestopt zijn met nadenken over hoe ze jongeren die het spoor bijster zijn, weer op het juiste pad kunnen brengen. Wij weten wat de bergen doen met ons, hoe wij daar altijd weer ons hoofd op orde krijgen. En dat willen we snel met zoveel mogelijk anderen delen. In een hutje aan het vuur lijken alleen wij te bestaan met zijn vijven, en lijkt het of we alles opnieuw kunnen uitvinden.

Twee Marokkaanse mannen in een auto met Belgische nummerplaat, die vanuit Spanje Frankrijk binnenrijden, dat trekt de aandacht. De politiemannen kijken vreemd naar de drie blonde vrouwen met roodverbrande wangen op de achterbank. Ze zoeken naar het verband tussen die vijf onfrisse mensen in de wagen. Wij krijgen het ook niet in één zin uitgelegd. Maar we mogen verder rijden. Dit soort controles zijn opnieuw vanzelfsprekend geworden. We besluiten erom te lachen.

Brexit overvalt me, maar doet me ook de geweldige Akala ontdekken.

Het doet mij en anderen ook opnieuw nadenken over welk Europa we willen. De door zomerzon verhitte non-discussie over de burkini, zet me op het spoor van topvrouwen als Aya Sabi en Hanan Challouki. Die eerste zet een ludieke protestactie op en die tweede is een van de drijvende krachten achter Mvslim.com. Jong, slim, grappig en met een scherpe pen.

Nederland maakt zich druk over treitervloggers, ik ontdek een generatie van jonge mensen die niet meer gaan wachten tot de mainstreammedia plaatsmaken voor hen. Ismail Ilgun is pas negentien en moet zich in talkshows verantwoorden voor de filmpjes die hij maakt over zijn omgeving. Het levert legendarische televisie op die een maatschappelijke kloof bloot legt. De goegemeente is gechoqueerd, maar Ismail verliest er de glimlach niet bij en ik kan niet stoppen met kijken naar zijn vlogs.

‘Elk nadeel heb zijn voordeel’

Zelfs aan de dag dat Trump wordt verkozen, heb ik mooie herinneringen. Ik heb de nacht slapend en wakend op de sofa doorgebracht. Met lood in de schoenen slof ik die avond naar de Vooruit. Voor de performance ‘In Many Hands’ van Kate McIntosch. Vierenveertig mensen hebben die avond hetzelfde gedaan. Samen vormen wij een uur lang een ketting van mensen verbonden door onze handen en een gemeenschappelijke verwondering.

Maakten mij dit jaar ook erg blij: de aanblik van de Pokémonjagers, in groep, lichtjes buiten adem, sjokkend over de Kunstberg. Theo Jansen die bij de Stichting Verbeke uitleg geeft bij zijn levenswerk: de strandbeesten. Jarenlang is hij bezig geweest met een nieuwe diersoort uit te vinden die letterlijk bestaat uit pvc-buizen en spanbandjes.

Hij deelt zijn levenswerk met het aanwezige publiek, enthousiast, alsof het de eerste keer is dat hij zijn geweldige uitvinding aan iemand kan laten zien. Er is ook die ene week dat ik geen telefoon heb en gedwongen ben om af te spreken met mensen op een tijdstip en plaats die lang op voorhand is afgesproken. Ik ben vorige zondag, in de laatste rafels van 2016, voor het eerst in de hoogste bol van het Atomium geraakt voor een spectaculaire zonsondergang, met dank aan de smog…

Mijn multi-culti-policor kosmopolitische elite denken. Wat mij het voorbije jaar met geweld als scheldwoord is opgespeld, draag ik als een ereteken.

‘Elk nadeel heb zijn voordeel’. Het is een citaat van Johan Cruiff, één van de geweldige mensen die ons het voorbije jaar zijn ontvallen. (Maar er zijn dit jaar ook nieuwe geweldige mensen geboren die mooie en geweldige dingen gaan doen, die ik in mijn ondermaanse leven niet meer ga te zien krijgen…)

Misschien draai ik mezelf een rad voor ogen, wanneer ik bijna manisch blijf kijken naar de plaatsen waar ik dingen zie kiemen die mij hoopvol stemmen. Vanuit mijn multi-culti-policor kosmopolitische elite denken. Wat mij het voorbije jaar met geweld als scheldwoord is opgespeld, draag ik als een ereteken. Ik weet niet of het gevaarlijk is om te blijven te denken dat alles in orde komt. Mezelf troostend met de gedachte, dat als de volgende clash komt, er al getimmerd wordt aan wat daarna moet komen.

Ik ben gezegend met een optimisme dat je eerder vindt in lokale jongerenafdelingen van Open VLD, en wel vaker op tandengeknars wordt onthaald. Het spijt me, iedereen heeft zijn eigen overlevingsmechanisme.

Ik wens u een goed einde en een goed begin.